§8.Wspólne cechy komórki roślinnej I zwierzęcej

Dowiesz się, że komórki roślin i zwierząt są podobne pod względem tych struktur, które kierują pracą komórki, zachowują informację dziedziczną, uwarunkowują wzrost komórki i dostarczają komórce energii.

Co to jest DNA? Czy zwierzęta posiadają DNA? Czy rośliny oddychają?

Na ryc. 10 i 11 podano schemat budowy komórki roślinnej i zwierzęcej. Nie zważając na różnicę w wyglądzie , obydwa typy komórek mają wiele cech wspólnych: błonę komórkową, jądro,rybosomy, mitochondria. Te struktury i organelle wykonują funkcje, które są wspólne jak dla roślin,tak i dla zwierząt.

Błona komórkowa – to struktura, którą posiada każda komórka. Ona jest bardzo cienka i niewidoczna pod mikroskopem optycznym. Błonę tworzy powłoka składająca się z cząsteczek tłuszczo podobnych, w którą „wbudowane” są cząsteczki białek. Tłuszczo podobne cząsteczki sprzyjają temu, że błona jest nieprzepuszczalna. Natomiast białka decydują, jakie substancje mogą dostać się do wnętrza, a jakie – wydostać się na zewnątrz.

Każda komórka wypełniona jest cytoplazmą. Cytoplazma jest ruchoma. Jej ruch ułatwia dostarczanie substancji nieorganicznych i prostych substancji organicznych do różnych organelli.

Cytoplazma Rybosomy

Jądro

Retikulum endoplazmatyczne

Mitochondrium

Lizosom

Błona komórkowa Struktury Golgiego

Ryc.10. Komórka zwierzęca

Zarówno komórka roślinna, jak i zwierzęca mają jądro, które widoczne jest pod mikroskopem optycznym. Jądro – to struktura, która oddzielona jest od cytoplazmy błoną jądrową i zawiera cząsteczki DNA.

DNA – to długa cząsteczka, która zawiera informację o wszystkich procesach zachodzących w komórce z udziałem białek. Odcinek DNA, który zawiera informację o jednym białku, nazywa się genem. Przy każdym podziale komórki potomne dziedziczą kopię DNA komórki macierzystej, dlatego też cząsteczka DNA nie tylko kieruje pracą komórki, lecz jest również nośnikiem informacji dziedzicznej.

Tak więc jądro nadzoruje pracę komórki oraz jest miejscem przechowywania nośników informacji dziedzicznej – cząsteczek DNA.

Wszystkie komórki zawierają rybosomy – Synteza – to proces łączenia się prostych

organelle, których główną funkcją jest pojedynczych cząsteczek w złożoną

synteza białek. Możemy je obserwować całość. Na przykład synteza białek - to

wyłącznie pod mikroskopem elektrono- proces, podczas którego substancje, proste

wym. A więc, rybosomy – to swoisty trans- (aminokwasy) łącząc się ze sobą w pewnej

porter komórkowy, na którym odbywa się kolejności, tworzą związek złożony -

synteza białek. Komórka roślinna i zwierzęca białko.

zawiera też mitochondria. Mitochondrium - to organella, która dostarcza komórce energii. Ono jest dość duże i dlatego widoczne pod mikroskopem optycznym.

Jądro Chloroplast Wakuola

Retikulum endoplazmatyczne

Mitochondrium

Diktiosomy

Rybosomy

Cytoplazma Błona komórkowa

Ściana komórkowa

Ryc. 11. Komórka roślinna

Dwutlenek węgla

i woda

(„dym”)

Mitochondrium

Tlen

Glukoza ATP

(„drewno”) („załadowana bateria”)

Ryc.12. Schemat pracy mitochondrium

Mitochondrium pracuje podobnie jak elektrownia cieplna: w nim „paliwo” współdziała z tlenem. Ten proces podobny jest do palenia się, ale bez płomienia. Energia, która się wydziela, częściowo ładuje „baterie chemiczne” – cząsteczki, które nazywają się ATP. Nadmiar energii rozprasza się w postaci ciepła. „Paliwem” dla mitochondrium w odróżnieniu od elektrowni cieplnej jest nie węgiel, lecz węglowodan – glukoza. Przy współdziałaniu z tlenem glukoza w mitochondrium rozpada się na dwutlenek węgla i wodę. (ryc.12).

Jednak istnieją znaczące różnice w pracy elektrowni i mitochondrium. Elektrownia produkuje energię elektryczną, a mitochondrium – chemiczną. Pracy mitochondrium, w odróżnieniu od elektrowni, nie wolno zatrzymać, ponieważ komórka prawie od razu ginie.

WNIOSKI

Wspólnymi organellami i strukturami dla komórki zwierzęcej i roślinnej są takie, które:

• nadzorują pracę komórki i przechowują informację dziedziczną (jądro z DNA);

• w procesie oddychania dostarczają komórce energii (mitochondrium);

• zapewniają syntezę białek (rybosomy);

• kontrolują pochłanianie i wydzielanie przez komórkę substancji oraz oddzielają cytoplazmę od środowiska zewnętrznego (ściana komórkowa).

TERMINY I POJĘCIA DO ZAPAMIĘTANIA

Mitochondria, DNA, rybosomy.

PYTANIA KONTROLNE

Nazwij organellę lub strukturę, która:

• produkuje energię dla zapewnienia procesów komórkowych;

• pozwala potrzebnym substancjom dostać się do komórki oraz zapobiega dostaniu się substancji zbędnych lub szkodliwych;

• nadzoruje pracę komórki i przechowuje informację dziedziczną;

• zapewnia syntezę białek.

DLA DOCIEKLIWYCH

Organelle, które zapewniają dostarczanie substancji komórce

Za funkcję transportującą w roślinnej i zwierzęcej komórce odpowiedzialne są przede wszystkim: retikulum endoplazmatyczne i diktiosomy. Siateczka endoplazmatyczna – to rozgałęziony system cienkich kanalików (ryc.10,11). Kanaliki retikulum endoplazmatyczne są swoistymi wewnątrzkomórkowymi drogami, które wyznaczają kierunek ruchu różnych substancji organicznych, przede wszystkim – białek. Zewnętrzne ścianki kanalików retikulum endoplazmatyczne są też miejscem przymocowania się rybosomów. retikulum endoplazmatyczne widoczna jest tylko pod mikroskopem elektronowym.

Diktiosomy – to organelle, które otrzymują substancje od siateczki wewnątrzplazmatycznej, segregują je, szykują do transportowania i „pakują” w malutkie pęcherzyki (ryc. 10,11). Następnie te pęcherzyki wędrują albo do innych części komórki, albo do ściany komórkowej, skąd są wydalane na zewnątrz.

Obecność diktiosomów jest wspólną cechą komórki roślinnej i zwierzęcej, jednak u zwierząt diktiosomy tworzą dość złożoną strukturę – zespół Golgiego.

Diktiosomy widoczne są pod mikroskopem optycznym, ale ich budowę można poznać wyłącznie za pomocą mikroskopu elektronowego.