§4. Metoda naukowa w biologii

Dowiesz się, co to jest metoda naukowa, przypuszczenie naukowe, hipoteza naukowa i teoria naukowa.

Jak pracują uczeni?

Badanie organizmów zawsze zaczyna się od obserwacji. Jeżeli obserwator spostrzega niezrozumiałe lub nie znane mu właściwości organizmu, on je dokładnie opisuje i próbuje odnaleźć podobne, zbadane już cechy w innych organizmach. Podczas takich poszukiwań badacz porównuje swoje dane z już znanymi i w trakcie porównania formułuje przypuszczenia dotyczące istoty zaobserwowanych przez niego nowych właściwości.

Każde naukowe przypuszczenie wymaga sprawdzenia. W tym celu na podstawie przypuszczenia wysuwa się prognozę, która powinna być sprawdzona drogą doświadczenia lub wielokrotnych nowych obserwacji. Jeżeli w trakcie sprawdzania prognoza potwierdza się, przypuszczenie można uznać za udowodnione i naukowo uzasadnione. Jeśli nie, to przypuszczenie jest uznawane za błędne.

Taka metoda badań nazywa się metodą naukową, a wiadomości uzyskane za jej pomocą uznawane są za naukowe.

Przypuszczenia, w których prognozy potwierdzają się za pomocą wielokrotnych nowych obserwacji, ale nie potwierdziły się za METODA NAUKOWA

pomocą doświadczenia, nazywają się Obserwacja

hipotezami naukowymi. Hipotezy Przypuszczenie

które zostały potwierdzone poprzez Prognoza

doświadczenia naukowe, stają się Nowe obserwacje

teoriami. Hipoteza

Doświadczenie

Teoria

Zastosowanie metody naukowej przez uczonych biologów można wytłumaczyć na przykładzie badań drzew, które zrzucają lub nie zrzucają w zimie liście.

Otaczają nas różnorodne rośliny. U niektórych ( na przykład brzozy ) w niesprzyjających dla wzrostu warunkach (skracanie się dnia świetlnego i obniżanie temperatury w zimie ) zachodzi obumieranie i opadanie wszystkich listków. Są to rośliny zrzucające liście.

Istnieją również rośliny wiecznie zielone, które zrzucają liście ( igły ) stopniowo. W okresie wieloletnim one nigdy nie tracą wszystkich liści ( na przykład sosna ).

Pierwszym etapem naukowego badania procesów opadania liści drzew były długotrwałe obserwacje brzóz i sosen rosnących w naszych warunkach klimatycznych. Jednocześnie uczeni badali to zjawisko u innych roślin naszego kraju i dokładnie opisywali wyniki swoich obserwacji. Następnie badali to zjawisko u roślin rosnących w innych szerokościach geograficznych, wyznaczali cechy podobieństwa i różnice. Wyniki badań porównywali z wynikami, które były otrzymane podczas obserwacji roślin naszego regionu. Porównywanie wyników obserwacji – to kolejny etap badania naukowego.

Na podstawie swoich obserwacji, opisów i porównań uczeni wysunęli przypuszczenie dotyczące przyczyn występowania tych zjawisk u roślin zrzucających liście i roślin wiecznie zielonych.

Na podstawie przypuszczeń były stworzone prognozy wyników nowych badań.

Te prognozy najpierw były sprawdzone poprzez wielokrotne nowe obserwacje , co doprowadziło do powstania hipotezy o przyczynach istnienia roślin zrzucających liście i roślin wiecznie zielonych.

Później prognozy były potwierdzone wielokrotnymi doświadczeniami, podczas których uczeni zbadali, dlaczego i pod wpływem jakich czynników przyrody zachodzą zjawiska opadania liści i wysunięta wcześniej przez nich hipoteza stała się teorią naukową.

WNIOSKI

1. Biologia opiera się na metodzie naukowej.

TERMINY I POJĘCIA DO ZAPAMIĘTANIA

Metoda naukowa, hipoteza, teoria.

PYTANIA KONTROLNE

1. Podjęcia jakich „kroków” wymaga metoda naukowa?

2. Czym hipoteza różni się od teorii?

TEMAT 1.

KOMÓRKA

Ucząc się tego tematu, dowiesz się:

• z jakich najmniejszych żywych cegiełek składają się organizmy, jak one są zbudowane i jak pracują;

• o istocie procesów odżywiania się, trawienia, fotosyntezy, oddychania i wydalania;

• jak prawidłowo pracować z mikroskopem