§3. Podstawowe działy biologii.

Dowiesz się, jakie nauki badają życie.

Z jakich działów składa się biologia?

Biologia bada życie we wszystkich jego przejawach. Istnieje wiele podporządkowanych jej nauk, które można połączyć w trzy wielkie działy: „Różnorodność”, „Struktura”, „Funkcje”.

Każdy z tych działów szuka odpowiedzi na jedno z trzech podstawowych pytań: 1. Jak różnorodny jest świat organizmów żywych? 2. Z czego się składają i jak są zbudowane organizmy? 3. Jakie procesy i w jaki sposób zachodzą w żywej substancji?

Do nauk, które badają różnorodność organizmów, należą: botanika, zoologia, mikologia, mikrobiologia i wirusologia. Najstarszymi są: botanika (nauka o roślinach) i zoologia (nauka o zwierzętach). W XIX w. powstała mikologia (nauka o grzybach) i mikrobiologia (nauka o bakteriach). Na początku XX w. powstała nauka o niekomórkowych formach życia – wirusologia.

„ RÓŻNORODNOŚĆ”

Botanika Zoologia

Mikologia Mikrobiologia

Wirusologia

Większość organizmów wielokomórkowych (do takich należy też człowiek) składa się z narządów, narządy – z tkanek, tkanki – z komórek, komórki – z cząsteczek, a cząsteczki – z atomów. Są to poziomy organizacji materii zywej. Atomowy i cząsteczkowy poziom organizacji jest jednakowy dla przyrody ożywionej i nieożywionej. Te poziomy badają nauki niebiologiczne – fizyka i chemia. Pomostem łączącym chemię z biologią jest biochemia, a fizykę z biologią – biofizyka. Bardziej wysokie poziomy organizacji, zaczynając od komórkowego, są właściwe dla istot żywych. Komórki bada cytologia, tkanki i narządy – histologia i anatomia, a organizm w całości – morfologia.

„STRUKTURA”

Organizm Narządy Tkanki Komórki Cząsteczki Atomy

Morfologia Histologia Cytologia Biochemia

i anatomia i biofizyka

FUNKCJE Nauki, które wchodzą do działu „Funkcje”, powiązane są

Fizjologia dwiema podstawowymi cechami, którymi organizm żywy różni się

Genetyka od nieżywego. Po pierwsze, żywe organizmy rosną, a po drugie –

Ekologia rozmnażają się. Procesy, zapewniające wzrost, bada fizjologia, a

NAUKI procesy, zapewniające rozmnażanie – genetyka. Prócz tego, organiz-

STOSOWANE my współdziałają z otaczającym środowiskiem i innymi organizmami.

Ochrona przyrody Wskutek tego przyroda ożywiona i nieożywiona oraz różnorodne

Nauki rolnicze organizmy są między sobą powiązane i współzależne od siebie. Takie

Medycyna współdziałania i związki bada ekologia.

Zdobycze biologii są szeroko wykorzystywane przez człowieka w jego działalności praktycznej. Zajmują się tym nauki stosowane:

• ochrona przyrody - obejmuje działania, które zmierzają do zachowania, zrównoważonego użytkowania oraz odnawiania zasobów przyrody;

• nauki rolnicze - rozwijają i udoskonalają produkcję rolną;

• medycyna - bada choroby człowieka, zasady zachowania pozwalające im zapobiec oraz sposoby walki z chorobami.

WNIOSKI

1. Biologia - to nauka o życiu, która składa się z wielu podporządkowanych nauk połączonych w kilka działów.

2. Podstawowe działy biologii badają różnorodność, strukturę i funkcje organizmów.

3. Nauki stosowane pomagają wykorzystać zdobycze biologii w działalności praktycznej człowieka.

PYTANIA KONTROLNE

1. Według jakich zasad biologia dzieli się na oddzielne nauki?

2. Jakie nauki badają różnorodność organizmów? Czego uczy każda z tych nauk?

3. Jakie nauki badają strukturę żywych organizmów?

4. Czego uczy fizjologia, genetyka, ekologia?