Wstęp

1. Co to jest życie i jak je badamy

Ucząc się tego tematu poznasz :

• tajemnicę życia

• różnorodność organizmów żywych na naszej Ziemi oraz sposoby ich badania

§1. Cechy żywego organizmu

Poznasz najważniejsze cechy istot żywych, które umożliwiają ich odróżnienie od przedmiotów.

Chciałbym dowiedzieć się więcej o życiu i rozwoju organizmów w przyrodzie.

Popatrz na świat, który Cię otacza. Wszędzie możesz zobaczyć elementy przyrody żywej i nieożywionej. Czym one się różnią? Na czym polega istota życia? W ciągu wielu stuleci ludzkość szuka odpowiedzi na te proste pytania, ale wciąż styka się z nowymi tajemnicami żywej przyrody - i poszukiwania odpowiedzi trwają nadal. Przyrodę żywą poznawać będziesz dokładniej na lekcjach biologii. Nazwa biologia pochodzi od greckiego słowa bios- życie i logos- słowo, nauka. Zrozumieć, czego uczy biologia, pomogą Ci żywe organizmy, które Cię otaczają. Wielkie znaczenie w poznawaniu zjawisk przyrodniczych ma umiejętność poprawnej obserwacji. Dobry obserwator – to człowiek cierpliwy, sumienny, systematyczny, spostrzegawczy i dokładny.

Jedną z najważniejszych cech istot żywych w odróżnieniu od przyrody nieożywionej jest zdolność do rozmnażania. Rozmnażanie - właściwy wszystkim organizmom proces życiowy polegający na wytwarzaniu potomstwa przez organizmy rodzicielskie.

Każdy organizm istnieje przez określoną ilość czasu, lecz dzięki rozmnażaniu życie nieprzerwanie przekazuje się z pokolenia na pokolenie. Na naszej planecie ten proces nie przerywa się już ponad 3mld lat. Wszystkie procesy, które odbywają się w żywym organizmie, skierowane są na zapewnienie przekazania życia następnym pokoleniom.

Organizm może wydać na świat potomstwo po osiągnięciu pewnych rozmiarów, masy, zmagazynowaniu określonej ilość substancji, które będą wykorzystane do budowy organizmu potomnego. Organizm rośnie. Wzrost - to jeszcze jedna ważna cecha żywego organizmu, która polega na zwiększeniu się jego rozmiarów. Aby rosnąć, organizm pobiera z otaczającego środowiska różne substancje –

Wzrost rośliny

„materiał budulcowy”. Pobieranie substancji z otaczającego środowiska i ich przyswajanie nazywa się odżywianiem.

Spożyty pokarm organizm przekształca na substancje, z których buduje swoje ciało. Przy tym wytwarza się pewna ilość zbędnych i szkodliwych substancji, które są usuwane z organizmu. Usuwanie z organizmu zbędnych i szkodliwych substancji nazywa się wydalaniem. Tak więc, w procesie odżywiania się i wydalania organizm dokonuje wymiany substancji z otaczającym środowiskiem.

Wymiana substancji odbywa się ciągle. Właśnie dzięki temu chemiczny skład organizmu co jakiś czas całkowicie odnawia się nawet wtedy, gdy istota żywa nie zmienia swej masy i rozmiaru.

Pobieranie substancji, ich przekształcanie i wchłanianie, wydalanie substancji szkodliwych – wszystko to wymaga energii. Organizmy żywe otrzymują ją z otaczającego środowiska w postaci światła lub substancji organicznych. Część energii organizm zużywa na zapewnienie wzrostu i rozmnażania, reszta wydziela się w postaci ciepła. Tak więc oprócz wymiany substancji organizm dokonuje wymiany energii z otaczającym środowiskiem.

Przystosowanie się do otaczającego środowiska- to takie zmiany żywego organizmu w zmiennym środowisku, które pozwalają przetrwać i pozostawić po sobie potomstwo.

Na przykład rośliny zamieszkujące tereny suche mają korzenie przenikające na znaczną głębokość ( bożodajnia ), gdzie znajdują się wody gruntowe. Natomiast niektóre rośliny (kaktus, aloes ) mają zdolność do magazynowania w swoich narządach wody, którą potem oszczędnie wykorzystują.

ŹRÓDŁA ENERGII

Światło Substancje organiczne

ORGANIZMY

Światło słoneczne i substancje organiczne – podstawowe źródła energii niezbędnej do życia organizmów.

WNIOSKI

1. Podstawowa cecha organizmów żywych – zdolność do rozmnażania, która zapewnia ciągłość życia na Ziemi.

2. Inne ważne cechy organizmów żywych – wzrost i współdziałanie z otaczającym środowiskiem – skierowane są na zapewnienie procesu rozmnażania.

3. Współdziałanie organizmów żywych z otaczającym środowiskiem polega na wymianie substancji i energii oraz na przystosowaniu się do zmian otaczającego środowiska.

TERMINY I POJĘCIA DO ZAPAMIĘTANIA

Wzrost, rozmnażanie, wymiana substancji i energii, przystosowanie się do otaczającego środowiska.

PYTANIA KONTROLNE

1. Jaka jest podstawowa cecha odróżniająca organizm żywy od nieżywego?

2. Dzięki jakim procesom odbywa się wymiana substancji?

3. Wiadomo, że kryształy rosną. Dlaczego nie zaliczamy ich do organizmów żywych?

ZADANIE

Niektóre urządzenia elektryczne zasilane są od baterii słonecznych i w procesie pracy nagrzewają się. Na czym polega ich podobieństwo do organizmów żywych, a na czym - różnica?