3. Тәжірибелік жұмыстарды жүргізуге мынадай заттар қолданылады:

Студенттерге арналған әдістемелік нұсқау, «Жалпы физиология», бақа, штатив, электростимулятор, «Қозғыш ұлпалар физиологиясы» арналған стендтер, физиологиялық атлас.

4. Қалыпты физиология кафедрасында жасалған оқу фильмдерін көрсету.

- синапс, құрылысы, синапстардың қажуы

- Жүйке талшығының қозуды жеке өткізуін дәлелдейтін тәжірибе

5. Анимациялық роликтер мен видеофильмдер көрсету:

- синапс, құрылысы

- Синапстардан қозудың өту механизмі

Әдебиеттер:

Негізгі:

1) Адам физиологиясы // Сәтбаева Х.Қ., Өтепбергенов А.А., Нілдібаева Ж.Б. – Алматы, 2005 ж. 54-93 бет.

2) Қозғыш ұлпалар физиологиясы //Қанқожа М.Қ. – Алматы, 2004 ж. Бет 78.

3) Қалыпты физиология: лабораториялық жұмыстары (студенттер үшін)//Сатпаева Х.Қ., Нельдибаева Ж.Б.. Шымкент, 1993. Бет 254.

4) Қалыпты физиология (студенттерге арналған әдістемелік нұсқаулар)//Алматы, 2007 ж

Қосымша:

1) Физиология человека под. ред. Покровского В.М., Коротько Г.Ф.- М.-2003, стр.74-95

2)Физиология человека под. ред. Агаджаняна Н.А., Циркина В.И. – М.-2001, стр. 18-26

3)Основы физиологии человека под. ред. Ткаченко Б.И. (2 тома)- СПб-1994г, стр.6-53,146-168

4)Физиология человека под. ред. Т.И. Косицкого-М.- 1985г, стр. 45-64.

5) Практикум по нормальной физиологии под. ред. Н.А. Агаджаняна, 1983г. стр. 150 раб.№1, стр. 149 раб. №2, стр. 156 раб. №7

6) Нормальная физиология. Орлов Р.С., Ноздрачев А.Д.-М.-2005, стр 15-78

7) Шмидт Р.Ф. Физиология человека. М.,Мир,1985,, т. 1-4

8) Методические указания для студентов по «Физиологии возбудимых тканей», КазНМУ, 2002 г.

9) Общая физиология (методическая указания для студентов) //под ред. Соколова А.Д. Алматы, 2006 г. 101 стр.

Студент білімін бағалау

БСЗБ және МБРҒН орталығының берген талаптарына сай «ҚазҰМУ студенттерінің құзіреттілік деңгейлерін бағалау ережелеріне сәйкес», практикалық сабақ бағаланады:

1. Құзіреттілік «Білімі» - ауызша және жазбаша сұрау, тест (сұрақтар мен тест тізімі төменде көрсетілген)

Бақылау (сұрақтар, тестер, тапсырмалар және т.б.):

Сұрақтар.

1. Жүйке талшығының құрылысы.

2. Жүйке талшықтары арқылы қозудың өту заңдылықтары.

3. Не себебті жүйке талшығы қажымайды?

4. Жүйке талшығының жіктелуі.

5.Синапс дегеніміз не?

6.Синапстар жіктелісі.

7.Мионевралды синапс арқылы қозудың өту механизмі.

8.Парабиоз кезеңдері (Н.Е. Введенский).

Тесттер

1. Жүйке талшығы бойымен қозуды өткізу заңына жатпайды:

1. Анатомиялық бүтіндік.

2. Екі жақты өткізу.

3. Жеке өткізу.

4. Іс жүзіндегі шаршамауы.

5. Парабиоз.

2. Жүйке бойынша қозуды оқшаулап өткізу неге байланысты:

1. Абсолюттік рефрактордың кезеңінің қысқалығына;

2. Нерв талшығының жуандығының әртүрлілігіне, миелин қабығының болуына

немесе болмауына;

3. Миелин қабығының болуына;

4. Нерв талшығының ұзындығының әртүрлігіне;

5. Ұстамдық буындарда миелин қабығының болуына.

3. Нерв талшығы бойымен қозу өткізудің жылдамдығының әртүрлілігі неге байланысты:

1. Абсолюттік рефракторлық кезеңінің қысқалығынан;

2. Нерв талшығының жуандығының әртүрлілігінен, миелин қабығының болуына

немесе болмауына;

3. миелин қабығының болуынан;

4. Нерв талшығының ұзындығының әртүрлілігінен;

5. Ұстамдық буындағы миелин қабығының болуынан.

5. Миелинді талшықтардың қозуды ең жылдам өткізетіні:

1. А-альфа.

2. А-бета.

3. А-гамма.

4. А-дельта.

5. В тобы.

6. Қозуды жүйкеден өткізу заңы:

1. Қозуды бір жақты өткізу.

2. Қозудың жинақталуы.

3. Қозудың бір талшықтан келесі талшыққа өтуі.

4. Қозудың ырғағы мен күшінің өзгеруі.

5. Жүйке талшықтарының морфологиялық және физиологиялық тұтастығы.

7. Жүйке талшығы мен қозуды өткізу жылдамдығы сәйкестігін анықта.

А. 3-18 м/сек 1. А

Б. 70-80 м/сек 2. С

В. 0,5-3 м/сек 3. В

8. Жүйке талшығы мен қозуды өткізу жылдамдығы сәйкестігін анықта.

А. 3-18 м/сек 1. А

Б. 70-120 м/сек 2. С

В. 0,5-3 м/сек 3. В

Парабиоздың тепе-теңдік кезеңінде байқалады:

1. Әсері тітіркену күшіне тәуелсіз;

2. Тітіркендіру күші әлсіз болғанмен жоғары әсері байқалады;

3. Тітіркендіру күші жоғары болғанмен әсері төмен;

4. Тітіркендіру күші жоғары болғанмен әсері жоғары.

5. Әсері жоқ.

2. Тірі ұлпаның қозғыштық және қозуды өткізу қабілетінің бұзылуын не деп атайды:

1. Парабиоз;

2. Тежелу;

3. Қозу;

4. Физиологиялық тыныштық күйі;

5. Операциядан кейінгі тыныштық күй.

3. Парабиоздың қандай фазасында күшті тітіркендіргішке әлсіз жауап, ал әлсіз тітіркендіргішке күшті жауап алуға болады:

1. Тежелу фазасында;

2. Тепе-теңдік фазасында;

3. Парадоксальды (әдеттен тыс) фазасында;

4. Провизорлық фазасында;

5. Барлық айтылғандар.

4. Жүйке парабиозы түсіндіріледі:

1. Лабилділіктің төмендеуімен.

2. Лабилділіктің жоғарлауымен.

3. Қозғыштықтың артуымен.

4. Лабилділік өзгермеуімен.

5. Өткізгіштіктің жоғарлауымен.

5. Парабиоздың теңестіру кезеңі сипатталады:

1. Тітіркендіргішке жауаптың болмауымен.

2. Тітіркендіргіш күшін арттырғанда тетанус биіктігінің артуымен.

3. Тітіркендіргіштің күші мен жиілігін арттырғанда тетанус биіктігінің төмендеуімен.

4. Тітіркендіргіштің күші мен жиілігін арттырғанда тетанус биіктігінің өзгермеуімен.

5. Тітіркендіргіш жиілігін арттырғанда тетанус биіктігінің артуымен.

6. Парабиоздың тежелу кезеңі сипатталады:

1. Тітіркендіргішке жауаптың болмауымен.

2. Тітіркендіргіш күшін арттырғанда тетанус биіктігінің артуымен.

3. Тітіркендіргіштің күші мен жиілігін арттырғанда тетанус биіктігінің төмендеуімен.

4. Тітіркендіргіштің күші мен жиілігін арттырғанда тетанус биіктігінің өзгермеуімен.

5. Тітіркендіргіш жиілігін арттырғанда тетанус биіктігінің артуымен.

7. Химиялық синапстың физиолгиялық қасиеті:

1. Қажымау.

2. Лабилділіктің жоғары болуы.

3. Қозуды екі жақты өткізу.

4. Қозуды жеке өткізу.

5. Қозуды бір жақты өткізу.

8. Химиялық синапстың физиологиялық қасиетіне жатпайды:

1. Қозуды екі жақты өткізу.

2. Қозуды бір жақты өткізу.

3. Тез шаршағыштық.

4. Жоғары лабилділік.

5. Медиатордың азаюы.

9. Химиялық синапстарда медиатордың босап шығуында маңызы зор иондар:

1. Натрий.

2. Калий.

3. Кальций.

4. Натрий, калий.

5. Кальций мен натрий.

10. Химиялық синапстың физиологиялық қасиеті:

1. Қозуды екі жақты өткізу.

2. Қозуды жеке өткізу.

3. Қажымау.

4. Лабилділіктің жоғары болуы.

5. Лабилділіктің төмен болуы.

11. Синапстың физиологиялық қасиеті:

1. Оттегі жетіспеуіне жоғары сезімталдығы.

2. Қозуды екі жақты өткізу.

3. Қозуды жеке өткізу.

4. Лабилділіктің жоғары болуы.

5. Қажымау.

Тақырып № 4: ОЖЖ қызметінің рефлекстік қызметі. ОЖЖ-дегі қозудың өту ерекшеліктері ( Жүйке орталықтардың қасиеттері)

Оқыту мақсаты мен міндеттері:

ОЖЖ-нің рефлекстік қызметінің заңдылықтарын және жұлын рефлекстерін құрастыру.

Мақсаты:

- Студенттерді рефлекс, рефлекстік доға және рефлекстік шеңбер түсініктерімен таныстыру.

- Адамда және жануарларда жұлын рефлекстерін алу әдістемесінің негізгі мәнін ашу.

- Студенттерді жүйке орталықтарының қасиеттерімен таныстыру қажет.

- Сеченовтың орталықтан тежелу тәжірибесі механизмінің студенттерге түсіндірілуі

- Бақаның құшақтау рефлексі орталығының доминантты қозуы және қозудың ОЖЖ-не жинақталу тәжірибесін байқау.

Тақырып бойынша негізгі сұрақтар:

1. Рефлекстердің жіктелуі, анатомиялық негізі.

2. Рефлекстердің жіктелуі

3. Адамда жұлын рефлекстерін алу әдістемесі

4. Бақада жұлын рефлекстерін алу әдістемесі

5. Тюрк әдісі бойынша рефлекс уақытын анықтау әдістемесі

6. Жүйке орталықтарының қасиеттері.

7. Бір ізді және кеңістікте жинақы қозуды алу әдістемесі

8 Сеченовтың орталықтан тежелу тәжірибесін жасау әдісі

9. Қозудың жұлын арқылы таралу әдістемесі

10. Бақаның құшақтау рефлексі орталығының доминантты қозуын жасау әдісі

Оқыту және үйрету әдістері: аралас әдістер

1. Мүмкін нұсқаулар: топтық пікірталас, тест, аралас сұрау, ауызша және жазбаша сұрау

2. Жүргізілетін жұмыстарды талқылау және орындау, жұмыс хаттамасының толтырылуы:

№ 1. Адамның жұлын рефлекстері (әдеб. № 5, 30-бет, № 1 жұм)

№ 2. Бақаның экстероцептивтік жұлын рефлекстері (әдеб. № 5, 32-бет, № 2 жұм)

№ 3. Тюрк әдісі бойынша рефлекс уақытын анықтау (әдеб. № 5, 34-бет, № 4 жұм)

№4 Рефлекторлық доғаны талдау

№ 5. Бір ізді және кеңістікте жинақы қозуды алу (әдеб. № 5, 37-бет, № 3 жұм)

№ 6. Сеченовтың орталықтан тежелу тәжірибесі (әдеб. № 5, 36-бет, № 1 жұм)

№ 7. Қозудың жұлын арқылы таралу әдістемесі (әдеб. № 5, 37-бет, № 2 жұм)

№ 8. Бақаның құшақтау рефлексі орталығының доминантты қозуын жасау әдісі (әдеб. № 5, 39-бет, № 5 жұм)