6. Зертханалық тәжірибе жүргізу стенд сипаттамасы.

Тәжірибелік стенд (2 сурет) арынды құбыр өткізгіштен 3, сәйкесінше L₁ және L₂ ұзындықтары бар 1 және 2 екі құбыр өткізгіштен тұрады.

П₁₁ мен П₁₀ пьезометрлер L₁=2м бірінші құбыр өткізгіштің басы мен соңындағы пьезометрлік арын шамасын, ал П₁₆ мен П₁₅ сәйкесінше L₂=2м екінші құбыр өткізгіштікін көрсетеді. Сыналып отырған құбыр өткізгішке сұйықтықтың берілуі B₈ және В₁₀ вентильдері көмегімен жүргізіледі.

В₉, В₁₁ вентильдері құбыр өткізгіштегі қозғалыс жылдамдығын реттеу үшін қолданылады. Өлшеулі күбішеден сұйықтықтың ағуы В₁₂ вентиль арқылы жүзеге асырылады. Сұйықтық шығыны көлемдік тәсілмен анықталады.

6. Тәжірибе жүргізу реті мен тәжірибелік мәндерді өңдеу.

Тәжірибелік стендпен танысқаннан кейін сынақтар келесі ретпен орындалады.

1. В₈, В₉, В₁₀, В₁₁ вентилдерін жабу. В₁₂ вентилін ашып, өлшеулі күбішеден сұйықтықты ағызу, содан соң В₁₂ вентилін жабу.

2. В₈ вентилін ашып құбыр өткізгішті сыналатын сұйықтықпен толтыру. П₁₁ мен П₁₀ пьезометрлердегі сұйық мөлшері бірдей болу керек.

3. В₉ вентилін баяу ашып, МБ өлшеулі қүбішенің белгіленген мөлшерге дейінгі толу уақытын жазу. Пьезометр П₁₁-дегі сұйық мөлшері (20....30)·10м^-2 аралығында болатындай етіп қозғалыс режимін орнату керек.

4. және мәндеріне сәйкес келетін П₁₁ мен П₁₀ пьезометрлерінің көрсетулерін жазып алу керек. Өлшеу қорытындыларын бақылау журналына тіркеу.

5. Өлшеулі күбішедегі сұйықтық мөлшері «с» деңгейге жеткенде В₉ вентилін жауып, толу уақытын жазып алу керек. Өлшеу қорытындыларын бақылау журналына тіркеу.

6. В₁₂ вентилді ашып өлшеулі күбішедегі сұйықтықты ағызып, содан соң В₁₂ вентилін жабу керек.

7. d₂ және L₂ мәндерін стендтен жазып алу.

8. В₈ вентилін жауып, В₁₀ вентилін ашу керек. П₁₆ және П₁₅ пьезометрлердегі сұйықтық мөлшері бірдей болу керек. Әрі қарай тәжірибені берілген ретпен (П₃-тен бастап) орындап, L₁ және d₁ ұзындықты, құбыр өткізгіштің жоғалтуларын анықтайтын П₁₆ мен П₁₅ пьезометрлердің мәндерін тіркеу. Шыққан қорытындыны 2 кестесіне енгізу керек. П₁₆ пьезометрдегі сұйықтық мөлшерін (25.....30)·10^-2м аралығында болу керек.

Сурет 2- Зертхана стендінің схемасы

Берілген өлшеулер мен бақылаулар негізінде анықталады:

а) Құбыр өткізгіштегі сұйықтық жұмсалуы (шығыны)

Q=W/t

мұндағы W-өлшеулі күбіше көлемі (0,2·0,2·0,24)м³; t-өлшеулі күбішенің толу уақыты.

б) Құбыр өткізгіштегі сұйықтық қозғалысының орташа жылдамдығы V=Q/S және арын жылдамдығы

мұндағы S- қима ауданы; S=

в) Гидравликалық радиус R_г=

г) Құбыр өткізгіштің ұзындығы бойынша жоғалтулар

h_үйк= (z₁₁+ )-(z₁₀+ )

һ_үйк=(z₁₆+ )-(z₁₅+ )

д) гидравликалық еңіс

i=h/L

мұндағы L-құбыр өткізгіш ұзындығы немесе пьезометрлер арасындағы арақашықтық.

е) гидравликалық үйкеліс коэффициенті

и) Рейнольдс саны

Re=

q- кинематикалық тұтқырлық коэффициенті, сұйықтық температурасына байланысты кестеден алынады.

к) Re сандық мәніне сәйкес құбыр өткізгіштегі сұйықтық қозғалысының режимі анықталады да, режимге сәйкес (2.7), (2.8), (2.9) формулалары бойынша үйкеліс коэффициентінің есептік мәндері анықталады.

л) Тәжірибелік және есептік жолмен анықталған гидравликалық үйкеліс коэффициентінің қателіктерін бағалау.

Кесте 2 - Өлшеулер мен есептеулер мәліметтері.

№	Атауы	Белгіленуі	Өлшем бірлігі	1	2
1	Құбыр диаметрі	d	м
2	Құбыр қимасының ауданы	S	м2
3	Пьезометр көрсеткіштері а) құбырдың басында б) құбырдың соңында	(z+P/γ)	м м
4	Құбыр ұзындығы бойынша арынның жоғалуы	hүйк	м
5	Пьезометрлер арасындағы арақашықтық	L	м
6	Өлшеулі күбішедегі сұйықтық көлемі	W	м3
7	Өлшеулі күбішенің толу уақыты	t	с
8	Сұйықтық шығыны	Q	м3/c
9	Сұйықтық қозғалысының орташа жылдамдығы	v	м2/c
10	Жылдамдықты арын	v2/2g	м
11	Гидравликалық радиус	R	м
12	Гидравликалық еңіс	i	-
13	Құбыр ұзындығы бойынша үйкеліс коэффициенті (тәжірибеден)	λ	-

1. Есеп берудің мазмұны.

- жұмыстың мазмұны мен мақсаты;

- тәжірибелік стендтің сызбасы;

• тәжірибелік мәліметтерді өндеу мен сынақтар өткізу реті;

• қысқаша қорытынды.

2. Бақылау сұрақтары:

1. Тұрақты диаметрлі түзу қабырғалардағы сұйықтық қозғалысының энергия жоғалтулары неден пайда болады?

2. Ұзындығы бойынша құбыр өткізгіштің гидравликалық кедергі коэффициентіне қандай көрсеткіштер әсер етеді?

3. Ламинарлы қозғалыс режимі кезіндегі гидравликалық кедергі коэффициентін қалай анықтайды?

4. Турбулентті қозғалыс режимі кезіндегі гидравликалық кедергі коэффициентін қалай анықтайды?

5. Шези коэффициентін не сипаттайды?

6. Турбулентті қозғалыс режимі кезінде құбыр ұзындығы бойынша гидравликалық кедергі коэффициентіне әсер ететін факторлар?

7. Қойылған міндет пен сынақ жүргізу ретін түсіндір.

№3 Зертханалық жұмыс