5. Зертханалық стендіге анықтама беру.

Саптама ішінде белгіленген судың деңгейін (Н₁ және Н₂) ұстап тұратын 2 және 3 түтіктері орналасқан арынды күбішеден тұрады. Сұйықтық арынды күбішеге құбырдан 10 В₁ вентилі арқылы келеді. Күбіше әр түрлі диаметрлі жұқа қабырғадағы саңылаулар мен әр түрлі диаметрлі цилиндрлік саптама 7 қамтамасыз етілген. Сұйықтық ағыншасы саңылау мен саптамадан аққан кезде астауға 5 түседі, одан түтік арқылы өлшегіш күбішеге 8 ағады. Өлшегіш күбішедегі суды ағызып жіберу үшін ағызу түтігі 9 және В₄ вентилі қолданылады. Саңылау мен саптама алдындағы арынын өзгерту үшін В₂ вентилі қолданылады, жабық жағдайда судың Н₁ деңгейіне сәйкес, ал ашығы- күбішедегі судың Н₂ деңгейіне.

6. Тәжірибе жасау тәртібі мен тәжірибелік мағлұматтарды өңдеу.

Жұқа қабырғадағы саңылау үшін:

1. В₁ вентилін ашу және күбіше 1 толтыру (мұнда В₃, В₄, В₂ жабық );

2. Саңылау 6 алдында Н₁ деңгейін орнатқаннан кейін міндетті түрде анықталған диаметрлі саңылаудан кезекпен қалпағын бұрап ағынша траекториясын (Х¹ және Ү¹) және өлшегіш күбішенің толу уақытын өлшеу керек;

Сурет 2 - Зертханалық стенд

3. Микрометрмен сығылған ағыншаның диаметрі өлшенеді. Өлшеу шама келгенше екі бағытта 2-3 реттен жүргізіледі және орташа мәні қабылданады.

Осы өлшеулер анықтайды:

а) ағыншаның сығылу коэффициенті ;

б)су шығыны ,

в) жылдамдық коэффициенті

немесе

г) шығын коэффициенті

д) кедергі коэффициенті

Тәжірибе 2-3 рет жасалынады. Өлшенген және есептелген шамаларды 5.1 кестесіне енгізу қажет.

1. Кесте 2 - Өлшеу және есептеу мағлұматтары

№	Аталуы	Белгіленуі	Өлшем бірлігі	Тәжірибелер
				1	2	3
1	Саңылау ортасының арыны	H	м
2	Саңылау диаметрі	d	м
3	Саңылау ауданы	S	м2
4	Сығылған ағынша диаметрі	dс	м
5	Сығылу коэффициенті	ε
6	Саңылаудан өткен судың көлемі	W	м3
7	Шығын	Q	м3/с
8	Өлшегіш күбішенің толу уақыты	t	с
9	Шығын коэффициенті	μ
10	Жылдамдық коэффициенті	φ
11	Кедергі коэффициенті	ξ
12	Горизонталь осьтегі белгі	Х1	м
13	Вертикаль осьтегі белгі	Ү1	м
14	Шығын коэффициентін тәжірибелік жолмен анықтаудан теориялық жолмен анықтаудың қателігі		%
15	Тәжірибелік жолмен анықталған жылдамдық коэффициентінің теориялықтан қателігі		%

Цилиндрлік саптамалар үшін:

1. В₁ вентилін ашу және күбіше 1 толтыру;

2. Саңылау 6 алдында Н₁ деңгейін орнатқаннан кейін міндетті түрде цилиндрлік саптамадан кезекпен қалпағын бұрап сұйықтық ағыншасының диаметрін және өлшегіш күбішенің толу уақытын өлшеу керек;

Осы өлшеулер анықтайды:

а) су шығыны ,және жылдамдық v=Q/S,

мұндағы S-аудан;

б)жылдамдықты арын ;

в) шығын коэффициенті

;

г) кедергі коэффициенті

Тәжірибені 2..3 рет қайталау қажет. Өлшенген және есептелген шамаларды 6.3 кестеге толтыру.

0. Кесте 3 - Өлшеу және есептеу мағлұматтары

№	Аталуы	Белгіленуі	Өлшем бірлігі	Тәжірибелер
				1	2	3
1	Саңылаудың кіру қимасының диаметрі	d	м
2	Су көлемі	W	м3
3	Өлшегіш күбішенің толу уақыты	t	с
4	Саптаманың центріндегі арыны	H	м
5	Шығын	Q	м3/с
6	Су қозғалысының жылдамдығы	v	м/с
7	Жылдамдықты арын		м
8	Шығын коэффициенті	μ
9	Саптамадағы арын шығыны	h	м
10	Кедергі коэффициенті	ξ

Тәжірибенің бірінші жартысында өлшеу мен есептеулер аяқталған соң, В₂ вентилін ашады және 1 арынды күбішеде судың Н₂ деңгейін орнатады. Содан соң жоғарыда көрсетілген тәртіп бойынша арынды күбішедегі судың жана деңгейі Н₂ сәйкес келетіндей етіп, сұйықтықтың жұқа қабырғадағы санылаудан және цилиндрлік саптамадан ағуы үшін өлшеулер мен есептеулер жүргізіледі. Тәжірибе және сәйкес есептеулер жүргізілген соң, міндетті түрде саңылаудың шығын коэффициентін цилиндрлік саптаманың шығын коэффициентімен салыстыру керек.