2.3 Аттестацияның ақпараттарын қолдану

2.4 Еңбек жағдайларының гигиеналық классификациясы

ҚР АДЗ № 1.04.001.2000 нұсқаулығына сай гигиеналық критерийлер еңбек жағдайларында 4 классқа бөлінеді: оптималды, мүмкіншілік, зиянды және қауіпті.

Еңбектің оптималды жағдайы (1-ші класс) – бұл жағдайларда жұмысшылардың денсаулығы сақталып, олардың жұмыс істеу қабілеттері артады.

Еңбектің мүмкіншілік жағдайы (2-ші класс) – бұл кезең жұмыс орындары үшін орнатылған гигиеналық нормалардан аспайтын орта факторлары мен еңбек үдерісімен сипатталады, ал адам ағзасының функционалдық жағдайының өзгерістері дем алыс барысында қалпына келіп отырады.

Мүмкіншілік деңгейлерді шартты түрде қауіпсіз деңгейлерге жатқызады.

Еңбектің зиянды жағдайы (3-ші класс) гигиеналық нормативалардан асатын және жұмыс істеушінің ағзасына жағымсыз жағдай жасайтын зиянды өндірістік факторлардың болуымен сипатталады.

Еңбектің зиянды жағдайлары гигиеналық нормаларды жоғарылату деңгейі бойынша және жұмысшы ағзасындағы өзгерістер бойынша зияндылықтың 4 деңгейіне бөлінеді:

3-ші класстың 1-ші деңгейі (3.1) – функционалдық өзгерістерге әкелетін гигиеналық нормативалардың зиянды факторларының деңгейлерімен сипатталатын еңбек жағдайлары. Адам ағзасы зиянды факторлармен қатынасын ұзақ уақытқа үзгенде оның денсаулығы қалпына келе бастайды;

3-ші класстың 2-ші деңгейі (3.2) – тұрақты функционалдық өзгерістерге әкелетін зиянды факторлардың деңгейі, ол көбінесе өндірістік ауруларды алып келеді.

3-ші класстың 3-ші деңгейі (3.3) – еңбек қызметі барысында жеңіл және күрделі кәсіби ауруларға шалдықтыратын зиянды факторлармен сипатталатын еңбек жағдайлары (кәсіби еңбекке жарамдылығынан айырылады), ол хроникалық (өндірістік-шартты) патологияның пайда болуына әкеледі.

3-ші класстың 4-ші деңгейі (3.4) – кәсіби аурулардың ауыр формалары қалыптасуы мүмкін еңбек жағдайлары (ортақ еңбекке жарамдылығынан айырылу арқылы), ондай кезде хроникалық аурулардың саны арта бастайды.

Қауіпті (экстремальды) еңбек жағдайлары (4-ші класс) жұмыс ауысымы барысында адам ағзасына, өміріне үлкен қауіп төндіретін өндірістік факторлар деңгейімен сипатталады.

Еңбектің жағдайлары мен сипатына физикалық, химиялық, биологиялық және психофизиологиялық факторлардың құрылымдық өлшемдері негізінде жүргізілетін гигиеналық баға беру әрекеті.

Құрылымдық өлшемдер мен баға беру хаттамалар арқылы ұйымдастырылады.

Жұмысшыларғы зиянды өндірістік факторлардың ықпалының жалғасушылығы жұмыс орынында орындалған хронометрлік өлшемдер негізінде анықталады. Өндірістік ортаныі факторларын зерттеудің нәтижелері гигиеналық нормалармен салыстырылады.

Әлдеқайда сыйымды жұмыс – еңбектің қысымдылығы мен еңбек үдерісінің ауыртпалығы көрсеткіштері арқылы еңбек жағдайлары классын анықтау.

Физикалық еңбектің ауыртпалығын бағалау барлық келтірілген көрсеткіштердің «Гигиеналық критерийлерінің» негізінде іске асады.

Еңбектің қысымдылығына баға беру еңбек қызметінің анализіне және оның құрылымына байланысты іске асады. Кәсіби иелігіне қарамастан «Гигиеналық критерийлерде» көрсетілген барлық 22 көрсеткіш есепке алынады. Еңбектің қысымдылығының ортақ бағасы үшін жеке алынған көрсеткіштер есепке алынбайды.

Бұл картаға жұмыс орындарының жарақат қауіпсіздігінің бағаларының нәтижелері және жұмысшылардың жеке қорғаныс құралдарымен қамтамасыз етілуі туралы нәтижелер енгізіледі.

Жұмыс орындарының жарақат алу қауіптілігін ұйымдар өздері бағалайды, немесе шеткі ұйымдардың өтініштері арқылы ұйымдастырылады. Жұмыс орындарының жарақат алу қауіптігін бағалауды арнайы семинарларда дайындықтан өткен мамандар ғана өткізе алады.

Жұмысшылардың жеке қорғаныс құралдарымен қамтылуын қаражаттар арқылы тексереді. Олар жұмысшыларды аяқ киімдермен, жұмыстың қорғаныс киімдерімен қамтамасыз етеді. Бір уақытта олардың сапалығы бағалана алады. Жеке қорғаныс құралдарының сапасы мен тиімділігі қажетті сертификаттармен бекітілуі тиіс. Бағалаудың нәтижесі жұмыс орынының аттестациялық 070 картасына енгізіледі.

Жұмыс орнындағы еңбек жағдайларының ортақ бағасы зиянды және қауіпті өндірістік факторлардың, жұмыс орындарының жарақат алу қауіптігінің, жеке қорғаныс құралдарымен қамтылғандығының нәтижелерінің негізінде анықталады.

Егер де жұмыс орнында зиянды және қауіпті өндіріс факторлары болмаса, егер жұмысшылар жеке қорғаныс құралдарын толық иеленіп, сақтандыру шараларын қатаң ұстанатын болса, жұмыс орынындағы еңбек жағдайлары нормативтік талаптарға жауап береді деген сөз. Жұмыс орыны аттестациядан өтті деп саналады.

Еңбек жағдайларын 3-ші (зиянды) классқа жатқызған кезде жұмыс орыны шартты түрде аттестацияланды деп саналады. Шартты түрде аттестациядан өткен жұмыс орындары аттестацияланған жұмыс орындары қатарына кіре алмайды.

Еңбек жағдайларын 4-ші (қауіпті) классқа жатқызған кезде жұмыс орыны аттестацияланбаған деп мойындалып, ликвидацияға ұшырайды.

Еңбек жағдайларына байланысты жұмыс орындарын аттестациялау бойынша жұмыс аяқталған кезде ұйымның жетекшісі бұйрық шығарады, онда атқарылған жұмысқа баға беріліп, оның нәтижелері көрсетіледі.

Аттестацияның нәтижелері туралы ақпарат жұмыс орынындағы жұмысшыларға дейін жетеді.

Жұмыс орындарының аттестациясы бойынша жасалатын құжаттар есептің қатаң материалы саналып, ұйымда 45 жылға дейін сақталуы керек екенін естен шығармаған жөн.

Еңбек жағдайларына байланысты жұмыс орындарын аттестациялауды есепке ала отырып аттестациялық комиссия еңбек қорғанысы бойынша жұмыстардың сертификациясын дайындауға ұсыныс жасайды.

Жұмыс орындарын аттестациялаудың сапасын бақылауды ҚР еңбек жағдайлары мемлекеттік сараптамасының органдары іске асырады.

ТСН және аттестация нәтижелерінің негізінде кәсіпорынның санитарлық паспорты даярланып, сертификат беріледі.