Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі

Ахмет Байтұрсынов атындағы Қостанай мемлекеттік университеті

Қылмыстық құқық және іс жүргізу кафедрасы

Турлубеков Б.С Нурханова Л.Т.

Қазақстан Республикасының сот жүйесі

Оқу әдістемелік құралы

Қостанай, 2012

ББК 67.71(5 Каз) я 73

Н 83

Құрастырушы:

Нурханова Лаура Темирбековна, А. Байтұрсынов атындағы Қостанай мемлекеттік университетінің Қылмыстық құқық және іс жүргізу кафедрасының оқытушысы

Рецензенттер:

Турлубеков Б.С., заң ғылымдарының кандидаты, профессор, қылмыстық құқық және іс жүргізу кафедрасының меңгерушісі

Хакимова Г.Е., заң ғылымдарының кандидаты, қылмыстық құқық және іс жүргізу кафедрасының аға оқытушысы

Каймульдинов Е.Е., заң ғылымдарының кандидаты, профессор, ҚР ІІМ ҚАЖК Академиясының ЖІ және ІЖ кафедрасының аға оқытушысы

Турлубеков Б.С., Нурханова Л.Т.

Н 83 Қазақстан Республикасының сот жүйесі. - Қостанай: А. Байтұрсынов атындағы ҚМУ, 2012.- 92 б.

Оқу құралына Қазақстан Республикасы сот жүйесінің негізгі ережелері, осы пәнді оқу бойынша әдістемелік нұсқаулар және білімді бақылау бойынша материалдар енгізілген.

Заң мамандықтары бойынша студенттерді дайындауға арналған. Құрал жоғары оқу орындарының оқытушыларына оқу жұмыстарында қолдану үшін ұсынылуы мүмкін.

ББК 67.71(5 Каз) я 73

А. Байтұрсынов атындағы Қостанай мемлекеттік университетінің Оқу-әдістемелік кеңесімен бекітілді, 2012 ж. __ ___№ ___ хаттама.

© Ахмет Байтұрсынов атындағы

Қостанай мемлекеттік университеті, 2012

Мазмұны

Кіріспе ………………………………………………………………....……….	4
«Қазақстан Республикасының сот жүйесі» курсын оқу бойынша әдістемелік ұсыныстар ………………………………......................................	5
ТЕОРИЯЛЫҚ БӨЛІМ
1 Сот органдарының қалыптасу тарихы ……….........……………………….	7
2 Сот қызметін регламенттейтін негізгі нормативтік құқықтық актілер......	13
3 Сот төрелігінің принциптері ……………………….........……………….....	14
4 Қазақстан Республикасының сот жүйесін ұйымдастыру….........………...	21
4.1 Аудандық және оларға теңестірілген соттар………..............…………...	23
4.2 Облыстық және оларға теңестірілген соттар…………..............………...	24
Қазақстан Республикасының Жоғарғы соты...………...................……...	28
Мамандандырылған соттар ……………….......................………………..	31
5 Соттардың құқықтық актілерінің түсінігі және түрлері.......……………...	32
6 Судьялардың құқықтық мәртебелері…………….........…………………....	34
Судья лауазымына үміткерлерге қойылатын талаптар…............................	38
Судьялар өкілеттігін тоқтату. Судьяларды лауазымынан босату............	39
Судьялардың тәртіптік жауапкершілігі …...................…………………..	41
7 ҚР сот жүйесінің қызмет қылуын қамтамасыз ететін органдар.................	43
Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының жанындағы Соттардың қызметiн қамтамасыз ету департаментi (Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының аппараты) ……….......................................………………	43
7.2 Қазақстан Республикасының Жоғары сот кеңесі.....................………….	46
8 Алқабилердің құқықтық жағдайы................……….........………………….	50
9 Қазақстан Республикасындағы аралық соттарды құқықтық регламенттеу......................................................................................................	54
10 Сот орындаушыларының және сот приставтарының құқықтық мәртебелері........................................................................................................	56
ТӘЖІРИБЕЛІК БӨЛІМ
Сызбалар (схемалар)…………….........………………………………………..	62
Глоссарий …………….........…………………………………………………...	71
Ағымдағы бақылау тестілері ………………........……………..…………......	75
Бақылаудың қорытынды нысанына дайындалу сұрақтары….......…............	80
Ұсынылған әдебиеттер тізімі..................……………………………………...	81
Қазақстан Республикасының сот жүйесін ұйымдастыру сұрақтары бойынша құқықтық актілерден үзінділер……...……………………………..	83
Пайдаланылған дереккөздер тізімі.....……….........…………………………..	92

Кіріспе

Қазақстан Республикасының 1995 жылғы Конституциясы мемлекеттіліктің құқықтық негіздерін, соның ішінде оның саяси институттарын айқындайтын негіз қалаушы нормативтік құжат болып табылады. Бұл тең мөлшерде сот жүйесіне де қатысы бар. Оның ең бірбеткей ережелері, сот органдарының рөлі мен орны, сот төрелігінің принциптері, сот билігі тәуелсіздігінің кепілдері, судьяларды тағайындау және сайлау тәртібі, олардың мәртебесі, қылмыстық қудалаудан иммунитеті негізгі заңда жазылған (VII бөлім «Соттар және сот төрелігі). Сонымен бірге, Конституцияға азаматтардың негізгі құқықтары мен бостандықтары енгізілген, сот билігін таратушылар өз қызметінде мұны басшылыққа алып отыруы тиіс.

Конституцияның негізінде 2000 жылғы 25 желтоқсанда сот жүйесін ұйымдастыруды, оның құрылымдық элементтерінің өзара қатынастарын, оларды құру және тарату тәртібін, сот органдары басшыларының құзыретін, лауазымды тұлғалардың мәртебесін белгілейтін «Қазақстан Республикасының сот жүйесі мен судьяларының мәртебесі туралы» Конституциялық Заң қабылданды және осы уақытта қолданылып жүр.

Қазақстанның тәуелсіздік жылдарының ішінде, өзінің ұйымдық және құқықтық негіздерін нығайта отырып, сот жүйесі де елмен бірге серпінді дамып келді. Сот мемлекеттік биліктің бір тарауы болғаны туралы бүгін көз жеткізе отырып сеніммен атап өтуге болады. Сот билігінің құзыреттілігі негізінен құқықтық мемлекеттің талаптарына сай келеді. Судьялар тәуелсіздігінің сұрақтары шешілген. Соттар дербестігінің кепілдік жүйесі қамтамасыз етілген, қазылар алқасы қоғамдастығының органдары құрылған, судьялық кәсіптің әлеуметтік беделі бірталай жоғарылаған. Бұл ел басшылығымен қабылданған уақытылы және батыл шаралардың арқасында мүмкін болды.

Сол себептен, «Қазақстан Республикасының сот жүйесі» курсын оқу сот органдарының қиын қызметі, сот жүйесін ұйымдастыру, мемлекеттік органдар жүйесіндегі соттардың орны, судьялардың өкілеттілігі және т.б туралы толық танысу мүмкіндігін береді.