Адамның жан дүниесі және сыртқы келбеті

Бұл өмірде адамдардың жан-дүниесін танып-білудің, әрқайсының сана-сезімімен санаса келіп, олардың жеке-дара өзгешеліктерін түсіне білудің маңызы айрықша. Ол әрине, өзара қарым-қатынас жасау, сыйласу барысында анықталатын қасиеттер. Тек есте болатын бір жағдай, жеке адамның әртүрлі ерекшеліктерінің дамып, қалыптасуы оның өзі өмір сүріп отырған ортасына, ондағы қоғамдық қатынастарға (экономикалық, саяси) тәуелді. Өмірдің бір орында тұрмайтыны белгілі. Адамның айналасындағы жағдайлар үнемі өзгеріп отыратындықтан, оның әртүрлі психикалық өзгешеліктері де біртіндеп өзгеріске түседі. Соған қарамастан, адам тану бойынша зерттеу жүргізушілер адамның сыртқы кескін-келбеті, жүріс-тұрысы, сөйлесу, сәлемдесу әдебі, ұйықтау, отыру мәнері арқылы-ақ оның қандай мінезді, ақыл-парасатының, ерік күшінің, белсенділігінің қаншалықты екенін аңғаруға болады деп есептейді. Бәрі мүмкін.

Адам тану-даналықтың қайнар көзі. Ағат айтқан бір сөзі, жаңсақ басқан бір қадамы, өтініш, тілегіңді кешеуілдетуі – асығыс шешім қабылдауға, ол кісі туралы теріс пікірде болуға негіз емес. Өйткені, оның әртүрлі себебі бар болуы мүмкін. Ал адамдардың кейбірі сылтау, себеп айтуға ұялады, тіпті арланады да. Осы есіңізде болсын.

Жүсіп Баласағұни айтқан екен: «Кісі танымақ болсаң, ісіне қара», - деп. Адамның уәдесінде тұра білуі, өзгеге жақсылық жасауы, малға да, жанға да мейірімді болуы, жомарттығы, кеңпейілділігі, қарапайым, мәдениеттілігі, еңбекқорлығы оның қандай адам екенін айтқызбай-ақ танытады, өскен ортасы мен алған тәлім-тәрбиесінен де мол мағлұмат береді. Ал мұның сыртында адамның киген киімі мен үйінің тазалығы, ұстаған құрал-жабдықтарының, көлігінің жағдайы, қатысатын ойын-сауығы, әуес әдет-ғұрыптары да оның жан-дүниесінің айнасы.

Білгенге маржан! Жүсіп Баласағұни (1020 жылы туған) - ақын, ойшыл, ғалым, мемлекет қайраткері. Өмірі туралы мәліметтер аз сақталған. Философия, математика, медицина, астрономия, астрология, өнертану, әдебиеттану, тіл білімі, тағы басқа ғылым салаларының дамуына зор үлес қосқан. Жүсіп Баласағұнидің есімі әлемдік әдебиет пен мәдениет тарихында "Құтадғу білік" ("Құтты білік") дастаны арқылы қалды. Қайтыс болған жылы белгісіз.

Тапсырмалар:

1. Жаңа сөздерді дәптерлеріңізге жазып, емілесін есте сақтаңыз, дұрыс айтып жаттығыңыз.

2. Мәтінді аударып, мазмұнын түсініңіз.

3. Мәтін бойынша сұрақ-жауап құрастырыңыз.

4. Мәтіннен тұрақты сөз тіркестерін теріп жазыңыз.

5. Мәтіндегі мына сөйлемдерді жалғастырыңыз.

Адамның айналасындағы жағдайлар үнемі өзгеріп отыратындықтан,...

Ағат айтқан бір сөзі,...

Адамның уәдесінде тұра білуі,...

6. Жаттығу жұмыстарын жазбаша орындаңыз:

а) Берілген сөздерге синонимдік қатар жасаңыз.

Үлгі: Дұрыс, жөн, теріс, бұрыс.

Сұлу- Ұшқалақ-

Мөлдір- Түзу-

ә) Синонимдер қатарын түзеңіз.

Үлгі: Төбе шашы тік тұрды, зәресі ұшты, жүрегі тас төбесіне шықты, қорықты, үрікті.

Ит өлген жер__________________________________________________

Көзді ашып жұмғанша___________________________________________

Жүрек жұтқан__________________________________________________

7. Берілген синонимдік қатарды қатыстырып сөйлем құраңыз.

Ұшты, көтерілді, зымырады, самғады.

СӨЖ арналған бақылау тапсырмалары (1-тақырып) [қосымша 14, 16, 18, 23, 24, 26 ]

1.«Мінез және келбет» тақырыбы бойынша топтас досыңызды суреттеп, әңгіме жазыңыз.

2. «Адамның жан дүниесі және сыртқы келбеті» тақырыбы бойынша әдеби шығармалардан кейіпкерлер бейнесі. Әңгіме жазу. (Қазақ шығармаларынан)

5-тақырып. Уақыт және адам. Уақыт алтыннан да қымбат. Омоним. Сөздердің көп мағыналығы.

Практикалық семинарлық сабақтың жоспары

1. Омоним. Сөздердің көп мағыналығы туралы айтып өту, жаттығулар орындау.

2. Уақыт және адам. Уақыт алтыннан да қымбат тақырыптары бойынша тапсырмалар орындау, сұхбаттасу, әңгімелесу , студенттердің қызығушылығын, белсенділігін жұмыс істеу қабілетін арттыру.

.