4. Назар аударыңыз!

Антоним – мағыналары бір-біріне қарама-қарсы сөздер. Мысалы, аласа – биік, ұзын – қысқа, ақ –қара, жақын –алыс, су жүрек – жүрек жұтқан. Антоним қолданылатын орындар: 1) қос сөздер (ары –бері, жоғары – төмен, ақ –қара); 2) тіркескен сөздер (құй да төк, ал да бер); 3) Антонимдер ойды әсерлі, бейнелі жеткізу құралы ретінде мақал-мәтелде жиі қолданылады. Мысалы, Көз – қорқақ, қол – батыр.

Ескерту: жұрнақ арқылы және жоқ, емес сөздері арқылы жасалған болымды-болымсыз мағынадағы сөздер антоним бола алмайды.

4. Антонимдес сөз тіркесін табыңыз.

Асқар тау, тілегей теңіз; кең дала, айдын көл; денсаулығы жоқ, ақшасы бар; тал түсте, күз мезгілде; ала жаздай, қыс бойы.

4. Антонимді табыңыз.

Іші жылу – көз жұму. Аяқ алысы – қолы жүру. Ит арқасы қиянда – таяқ тастам жер. Табанын жалтырату – қарасын батыру. Ат қою – айдар тағу.

4. Мақалдардан антоним сөздерді табыңыз.

Ер мойнында қыл арқан шірімес.

***

Аңдамай сөйлеген ауырмай өледі.

***

Ананың көзі балада, баланың көзі далада.

***

Ойнап сөйлесең де ойлап сөйле.

***

Көз - қорқақ, қол – батыр.

4. Есте сақтаңыз!.

Сау дене, азат ақыл, адам көңіл,

Үшеуімен бақытты болады өмір, - дегендей, өмірге адам болып келген соң, адам болып өту, өмірімізді мәнді де, сәнді өткізу, келешекке оң көзқараспен қарау – міндетіміз. Бұл өмірді дұрыс өткіземін десең, салауатты өмір салтын ұстан.

Дені саудың – жаны сау

Денсаулық дегеніміз – адам жаны мен тәнінің амандығы. Дені сау адам өзі үшін де, ол өмір сүріп жатқан қоғам үшін де керек. Қоғамадағы не бір жұмысты да сол денсаулық иесі ғана атқара алады. Адам бұл өмірде мәңгілік емес. Сол берілген аз ғұмырды дұрыс пайдалана білмесең, ғұмырың текке өтті дей бер. «Денсаулық – зор байлық» деп бекер айтпаған болар. Әр адамның өмірінде денсаулықтың орны бөлек. Сондықтан денсаулығымызға көңіл бөліп, дұрыс сақтанғанымыз жөн. Деніміз сау болмаса, ауру меңдеп, қалжыратса, шалқыған байлықтан, ақшадан не пайда?! Осыдан біз ненің бірінші байлық екенін аңғарамыз.

Дені саудың – жаны сау. Бүгінгі дені сау ұрпақ – елдің ертеңгі жалғасы. Денсаулық – ел дамуының басты арқауы. Денсаулық сақтау біздің өміріміздегі келелі мәселелердің, үшінші мыңжылдыққа атаған еліміз үшін өзекті міндеттердің бірі.

Жеке адамның да, мемлекеттің, қоғамның да басты байлығы – денсаулық. Осынау байлығымызға балаған денсаулығымыздың қамын ерте бастан ойлауымыз қажет екенін естен шығарып алатынымыз өкінішті-ақ.

Тапсырмалар:

1. Мәтінді оқыңыз және аударыңыз.

2 Оқыңыз және есте сақтаңыз. Сөздер мен тіркестерін аударыңыз.

Дені сау Тәні сау

Өзі үшін Қоғам үшін

Ойла Сақта

3 Берілген мәтінді оқып, өз пікіріңізді білдіріп, мәтінді толықтырыңыз.

Табиғаттың ең қымбат жемісі – адамдардың өз денсаулығына көңіл бөлгені - өзін-өзі сыйлағаны. Осыдан-ақ табиғаттың берген сыйы тұла бойына таза қарап, өмірдің соңына шейін денсаулығы зор болып, адам атына кір келтірмей өту абзал.

4 Берілген сөйлемдерді сұраулы сөйлемге айналдырыңыз.

Адамның денсаулығы - өмір тіршілігінің ең бірінші шарты болып табылады. Сондықтан үкіметіміз денсаулық сақтау ісіне, адамдарымыздың дені сау, ағзасының күшті болуына үнемі қамқорлық жасап отыр. Дені сау болса, адамның өзі де, жан-жағындағы адамдар да бақытты.

5 Берілген сөйлемдерді сөз құрамына талдаңыз.

Өміріміз - өз қолымызда. Біздің бақытымыздың оннан тоғызы денсаулығымызға байланысты. Адамға өмір бірақ рет беріледі. Бұл ретте оның денсаулығы мықты, рухы күшті болғаны абзал!

6 Берілген мәтіннің мазмұнын айтыңыз.

Денсаулықтың мынадай: физиологиялық, сезім әрекетіне берілгіштік, зияттылық, әлеуметтік, тұлғалық негізгі түрлері бар. Ал рухани түрі осыларды бірегей тұтастыққа -денсаулыққа біріктіреді.

Денсаулықтың физиологиялық түрі организмдегі физиологиялық үрдістерді, олардың өзара әрекеттесуін, организмнің қоршаған орта әсеріне қайтаратын жауабына бейімделу реакцияларын қамтамасыз ететін морфологиялық және функционалдық сақтамаларды зерттейді.

Зияттылық түр дегеніміз — денсаулық туралы білімнің ақпараттық көзі.

Сезім әрекетіне берілгіштік түр — жағдайға байланысты өз сезімін бағалай білуді түсініп, сол қалпында айшықтай айта алу. Жағымсыз эмоцияға ұстамдылық жасап, жағымды эмоцияны мадақтау.

Әлеуметгік түр — тұлғаны әлеуметтендіру, өзін қоғамға қажетті мүше екенін аңғару, белсенді өмір сүру.

Тұлғалық түр — өзін тұлға ретінде түсіну, тұлға ретінде анықтау. Өзін іс жүзінде көрсету.

Рухани түр — адам жеке басының біртұтастығын қамтамасыз ететін қоғамның рухани құндылығын көрсетеді.