Сын есімнің шырайлары - Степени сравнения прилагательных.

Жай шырай совпадает по форме основной сын есім и называет качество предмета. Например: ақ қар /белый снег/, ұзын көше /длинная улица/.

Салыстырмалы шырай образуется от положительной степени с помощью суффиксов:

а) -рақ, -рек /если корень оканчивается на гласный/

-ырақ, -ірек /если корень оканчивается на согласный/

Мысалы: аласа+рақ - ниже, үлкен+ірек -больше.

б) -лау, -леу, -дау, -деу, -тау, -теу - в соответствии с законами сингармонизма и прогрессивной ассимиляции согласных.

3. Күшейтпелі шырай образуется при помощи сочетания основной формы прилагательного (жай шырай) с усилительными словами ең - самый, өте - очень, тым - весьма, которые обозначают высшую степень качества признака. Например: ең тәуір адам - самый хороший человек. Первому слогу прибавляется суффикс –п. Например: жап-жасыл, қап-қара, исклучение аппақ, көкпеңбек.

Себеп – салдар салалас құрмалас сөйлем

Себеп – салдар салалас құрмалас сөйлем - құрамындағы жай сөйлемдердің бірі екіншісінде айтылған ойдың болу себебін білдіретін салаластың түрі. Себеп –салдар салалас құрмаластың құрамындағы жай сөйлемдер бір – бірімен жалғаулық шылаулар (сондықтан, сол себепті, себебі, өйткені) арқылы да, жалғаулықсыз, іргелес тұрып та байланысады. Мысалы: Жұмысты бастап бару міндеті Саусақовқа тапсырылды, себебі ол қазақ, орыс тідін жақсы біледі.

Себеп-салдар салалас (причинно-следственные): сондықтан, сол себепті, сөйтіп, сонымен, өйткені, себебі шылаулары арқылы байланысады. Менің кім екенімді Жұмабайға әкесі айтып берді, сондықтан ол менен қымсынбай сөйледі.

Сложным называется предложение, состоящее из двух или нескольких простых предложений, объединенных по смыслу и составляющих единое целое.

Сложносочиненные предложения образуются при помощи следующих союзов:

Ыңғайлас (Сочинительные союзы): және, да, де, та, те (и, к, тому же).

Оның бүгін кеткісі келмеді және күн суық болды. (Он не хотел сегодня уезжать, и к тому же день был холодный)

Жиналыс бітті де, халық тарқай бастады. (Собрание закончилась, и народ стал расходиться).

Қарсылықты (Противительные союзы): бірақ, алайда, дегенмен, әйтсе де, сонда да, (но, однако, иначе, все-таки). Мен кітабымды беріп едім, бірақ ол алмады (Я давал ему свою книгу, но он не взял). 2. Ол менен бұрын кетті, сонда да мен оны қуып жеттім (Он ушел раньше меня, но я его догнал).

Талғаулықты (Разделительные союзы): (біресе, не, немесе, я, яки, бірде, не болмаса, әлде, кейде, (или, иногда, то, однажды, либо). Күн біресе жауады, біресе ба-сылады (Дождь то шел, то переставал). Бүгін киноға не мен барамын, не сен барасың (В кино сегодня либо я пайду, либо ты пойдешь).

Себеп-салдар салалас (причинно-следственные): сондықтан, сол себепті, сөйтіп, сонымен, өйткені, себебі шылаулары арқылы байланысады. Менің кім екенімді Жұмабайға әкесі айтып берді, сондықтан ол менен қымсынбай сөйледі. Кезектес (разделительный) - бірде, біресе, кейде шылаулары арқылы байланысады. Ел іші сапырласып жатқан әскер: біресе қызыл келеді, біресе ақтың әскері келеді.