4.2. Работа рэдактара над фактычным матэрыялам

Пытанні

1. Якія віды фактычнага матэрыялу ў тэксце вам вядомы?

2. У чым сутнасць фактычнай недакладнасці тэксту?

3. Што такое функцыянальныя якасці фактаў?

4. Якія існуюць прыёмы праверкі фактычнай дакладнасці тэксту?

5. Якія патрабаванні існуюць да лічбаў як віду фактычнага матэрыялу?

6. Назавіце асноўныя правілы цытавання і афармлення цытат у беларускамоўных і рускамоўных тэкстах.

7. У чым спецыфіка работы рэдактара з алюзійнай цытатай?

8. Як можна прымяняць камп’ютар пры рэдагаванні фактычнага матэрыялу?

Заданні

№1. Прачытайце артыкул і выканайце заданні пасля гэтага артыкула: Брейтбург С. М. Фактические ошибки в художественной литературе и роль редактора в их устранении // Теория и практика издательского дела. Хрестоматия: учеб. пособие для студентов специальности «Издательское дело» / авт.-сост.: В.И. Куликович, В. В. Орлова, О. И. Пригожая. — Минск: БГТУ, 2012. – С.250–276.

№2. Устраните фактические неточности в предложениях.

1. Для домов, оборудованных электроплитами, тариф увеличен с 800 рублей до 950 рублей за киловатт/час. 2. В 1970 году деревне Новые Новосёлкі было 28 ревизских душ. 3. Зборам фальклорнага матэрыялу ўдзельнікі калектыву займаліся ў вёсках Жодзiнскага раёна. 4. С 1969 по 87 гг. С. Иванов служил военным дирижёром группы советских войск в Чехословакии, России. 5. Голландия – прекрасная страна. Эта небольшая республика (площадь 25 тыс. м² и население 2 млн человек) имела в XVII в. флот, который превосходил флот всей Европы. 6. Число лиц, занятых в промышленности увеличилось с 350 тыс. до 21 млн человек, или в 6 раз. 7. Если в 1920 г. число японо-корейских предприятий составляло 28, то в 1920 их стало 165. 8. В связи с войной в Корее объём промышленности в 1953 г. увеличился по сравнению с 1958 г. на 37%». 9. Уровень инфляции в отдельные месяцы опускался до однозначной цифры.

№3. Определите целесообразность использования кавычек.

1. Улемы будут решать судьбу бен Ладена на основании ответа американской стороны на встречные условия, выдвинутые талибами. Они потребовали проведения «справедливого» суда над бен Ладеном в нейтральной стране, снятия санкций с Афганистана, прекращения помощи и поставок вооружений Северному альянсу, предоставления Афганистану экономической помощи. 2. Райс также отметила, что в Вашингтоне «удовлетворены» заявлениями Владимира Путина по чеченской проблеме. 3. Как сообщил журналистам после встречи представитель ООН, состоялся «обстоятельный» обмен мнениями. 4. По словам прокурора, президент выразил «недовольство» продвижением расследования. 5. Глава государства отметил также «нестабильное» состояние пенсионной системы.

№4. Найдите фактическую ошибку в тексте. Поясните свой выбор.

Внеочередные президентские выборы в Армении, назначенные на 16 марта, потребуют серьезных усилий по их организации и привлечению средств. В 1996 году они обошлись казне в 200 миллионов драмов (400 тысяч долларов), но они были изначально включены в смету избирательной кампании. Теперь же финансировать выборы приходится по статье «Непредвиденные расходы», и с учетом инфляции они будут стоить на 110 тысяч долларов дороже.

№5. Проанализируйте текст и его перевод на белорусский язык. Исправьте фактические ошибки. Оцените качество перевода.

А вот Леонид Щемелев всегда близок и понятен именно современникам. Об этом свидетельствовала и его выставка, проходившая в одной из минский галерей. Все выставленные там картины были наполнены любовью к Беларуси, отличались по-особому торжественным авторским восприятием жизни. Леонид Щемелев пишет пейзажи и портреты, натюрморты и произведения морской тематики. И пишет всегда в полную силу: ярко, звучно, с присущим ему темпераментом. Его необычайная плодовитость, жадность к работе обусловлены стремлением как можно больше и разнообразнее воплотить в красках все богатство жизни окружающего мира.

В окнах той галереи, где выставлялась экспозиция Леонида Щемелева, все дни стояли живые цветы. Они были как дополнение к ярким натюрмортам художника, которые экспонировались там же. Мой взгляд тогда так и переманивали то цветы на полотне, то цветы на подоконнике. Они были похожи, но те, в экспозиции, были все же ярче, горели, как ни странно, более живым огнем. Художник имеет право преувеличить, домыслить — и в этом он отличим от других. Вот и Леонид Щемелев той выставкой засвидельствовал, что не ограничен рамками творческого мышлении: он свободен в выборе образов и акцентов.

Безусловно, интерес к окружающему миру у Леонида Щемелева лежит прежде всего в сфере цвета, в сфере эмоций. Правда, в последние годы его колористическая палитра все же становится не такой доминирующей в работах. Но бесспорна способность художника находить выразительные живописные решения, умение убедительно передать предметный мир.

Перевод

А вось Леанід Шчэмелеў заўсёды блізкі і зразумелы менавіта сучаснікам. Аб гэтым сведчыла і яго выстава, якая праходзіла ў адной з мінскіх галерэй. Усе выстаўленыя там карціны былі напоўненыя любоўю да Беларусі, вылучаліся асабліва ўрачыстым аўтарскім успрыманнем жыцця. Леанід Шчэмелеў піша пейзажы і партрэты, нацюрморты і творы марской тэматыкі. І піша заўсёды ў поўную сілу: ярка, гучна, з уласцівым яму тэмпераментам. Яго незвычайная пладавітасць, прагнасць да работы абумоўленыя імкненнем як мага больш і разнастайней увасобіць у фарбах усё багацце навакольнага свету.

У вокнах той галерэі, дзе выстаўлялася экспазіцыя Леаніда Шчэмелева, усе дні стаялі жывыя кветкі. Яны былі як дадатак да яркіх нацюрмортаў мастака, што экспанаваліся там жа. Мой позірк тады так і пераманьвалі то кветкі на палатне, то кветкі на падаконніку. Яны былі падобныя, але тыя, у экспазіцыі, былі ўсё ж больш яркія, гарэлі, як ні дзіўна, больш жывым агнём. Мастак мае права перабольшыць, дадумаць – і ў гэтым ён адметны ад іншых. Вось і Леанід Шчэмелеў той выставай засведчыў, што не абмежаваны рамкамі творчага мыслення: ён свабодны ў выбары вобразаў і акцэнтаў.

Безумоўна, цікавасць да навакольнага свету ў Леаніда Шчэмелева ляжыць перш за ўсё ў сферы колеру, у сферы эмоцый. Праўда, у апошнія гады яго каларыстычная палітра ўсё ж становіцца не такой дамінуючай у работах. Але бясспрэчнай з’яўляецца здольнасць мастака знаходзіць дакладныя жывапісныя рашэнні, уменне пераканаўча адлюстраваць прадметны свет.

№6. Выявіце і ахарактарызуйце памылкі ў фактычным матэрыяле. Запішыце без фактычных памылак.

1. Багатая куцця ў славян (шчадраванне) вызначалася сапраўдным багаццем абрадавых страў, з якімі ў старажытнасці звязвалі надзею на дабрабыт і здароўе сям’і.

2. У беларускай архітэктуры флігель з’яўляецца значнай мастацкай дэталлю завяршэння вільчыка даху, шатра, купала і інш.

3. У перакладзе з грэчаскай мовы філаматы – тыя, хто любіць дабрачыннасць.

4. Першы твор Максіма Багдановіча — рамантычная паэма “Музыка” — быў надрукаваны ў часопісе “Наша ніва” ў 1917 годзе.

5. Асноўная задача першага ў гісторыі беларускай лексікаграфіі шматтомнага арфаграфічнага слоўніка беларускай мовы (т.1-5, 1977-84) – адлюстраванне лексіка-семантычнага стану беларускай літаратурнай мовы ад пач. ХХ ст. да 1970-х гг.

6. Да стылістычных фігур адносяцца анафара, эпіфара, метафара, градацыя, кальцо, асіміляцыя, інверсія, антытэза, шматзлучнікавасць, шматпрыназоўнікавасць і інш.

7. Найважнейшай крыніцай ўзбагачэння слоўніка беларускай мовы, галоўным шляхам узнікнення тэрмінаў прынята лічыць словазмяненне і словаўжыванне.

8. Ёсць меркаванне, што Сымон Будны заснаваў у 1700 годзе ў Амстэрдаме ўласную друкарню, а ў 1708 годзе па загадзе Пятра І удзельнічаў у падрыхтоўцы рэформы рускага пісьма, узораў новых шрыфтоў.

9. Вышэйшым органам Саюза пісьменнікаў БССР з’яўляўся пленум пісьменнікаў БССР, на якім абмярковаліся важнейшыя праблемы літаратурнага жыцця рэспублікі.

10. Узорам трылогіі ў беларускай літаратуры з’яўляецца аповесць А.Васілевіч “Пачакай, затрымайся…”, дзе асобныя часткі (“Расці, Ганька”, “Доля знойдзе цябе”, “Новы свет”, “Пачакай, затрымайся…” складаюць сюжэтна завершаныя аповесці, звязаныя гісторыяй галоўнай гераіні, якая паказваецца на розных этапах свайго жыццёвага лёсу.

№7. Выявіце памылкі цытавання і іншыя фактычныя недакладнасці ў прапанаваных сказах. Выпраўленыя канструкцыі запішыце.

1. Калі прыгадваюць імя Афанасія Багрыма, адразу ўспамінаюцца мне першыя радкі яго верша: “Зайграй, зайграй, дзяцюк малы, і ў дудачку і ў цымбалы…” 2. Адно са сваіх жаданняў Янка Купала выказаў у вершы “Ахвяра”: “Маліся ж, дзядулька, да бога, каб я панам ніколі не быў…” 3. Першае віленскае выданне Сымона Буднага – “Малая падарожная кніжка” – выйшла ў 1652 годзе. 4. У якасці эпіграфа да свайго сачынення мне хацелася б узяць словы Якуба Коласа з яго верша “Асадзі назад”: “Толькі ў сэрцы трывожным пачую за радзіму любімую жах, – успомню нашу царкву святую і ваякаў на грозных канях”.

№8. Установите основные факты биографии этих людей.

Агата Мэри Кларисса Маллоуэн; Фрэ́нсис Скотт Кей Фицдже́ральд; Михаил Павлович Дриневский; Яйя Джамме; Фидель Кастро; Герхард Шредер; Кирилл Юрьевич Лавров; Михаил Олегович Ефремов; Иосиф Иосифавич Жинович; Робин Уильямс; Николай Николаевич Дурнаво; Джейсон Стетхем; Джон Траволта; Игнат Домейко; Владимир Ковалёнок; Михаил Клеофас Огинский; Дарья Домрачева; Руслан Алехно; Сельма Лагерлёф; Джон Голсуорси; Элис Манро.

№9. Выделяют следующие аспекты текста: 1) комуникативный — направленный на читателя (сообщить, сообщить-приказать, сообщить-спросить); 2) мадальный — указывает на автора, который определяет мадальную оценку (уверенность, неуверенность, сомнение, предположение и т. д.); 3) номинативный — имеет определенный смысл; 4) структурный — выделяется благодаря внешней организации текста; 5) прогматический — определяется условиями рождения текста, знаниями о мире, на основе которых автор создаёт текст. Определите все эти аспекты в предложенных текстах. Подберите заголовки к каждому из них. Праверце, дзе лічыце патрэбным фактычны матэрыял тэкстаў.