6. Otrzewna

Otrzewna to błona surowicza, która wyścieła ściany jamy brzusznej i miednicy mniejszej oraz całkowicie lub częściowo pokrywa znajdujące się w nich narządy. Zbudowana jest z dwóch blaszek: otrzewnej ściennej i otrzewnej trzewnej, miedzy którymi występuje jama wypełniona płynem otrzewnowym (płyn surowiczy). W miejscu przechodzenia otrzewnej ze ścian jamy brzusznej i miednicy na narządy tworzy ona fałdy nazywane krezkami. Narządy jamy brzusznej mogą być pokryte otrzewną całkowicie (położenie wewnątrzotrzewnowe) lub częściowo (położenie pozaotrzewnowe). Położenie wewnątrzotrzewnowe mają np.: żołądek, wątroba, śledziona, jelito ślepe, jelito cienkie (oprócz dwunastnicy). Położenie pozaotrzewnowe mają np.: dwunastnica i trzustka.

7. Regulacja nerwowa I hormonalna wydzielania soków trawiennych

Ośrodek pokarmowy kierujący wydzielaniem soków trawiennych znajduje się w podwzgórzu. Składa się z ośrodka głodu i ośrodka sytości. Bodźcem działającym na ośrodek pokarmowy jest stężenie glukozy we krwi tętniczej. Niski poziom glukozy we krwi pobudza ośrodek głodu i hamuje ośrodek sytości. Wysoki poziom glukozy we krwi hamuje ośrodek głodu i pobudza ośrodek sytości.

Wpływ na przebieg trawienia mają także niektóre hormony np.:

1. adrenalina wydzielana pod wpływem silnych bodźców emocjonalnych powoduje przyspieszenie przemiany glikogenu w glukozę i uwalnianie jej do krwi. Ten proces hamuje uczucie głodu;

2. gastryna jest wydzielana do krwi przez komórki błony śluzowej żołądka. Aktywuje ona wydzielanie soku żołądkowego i soku jelitowego, pobudza trzustkę do wydzielania soku trzustkowego, wątrobę do wydzielania żółci i zwiększa perystaltykę jelit;

3. cholecystokinina jest wydzielana do krwi przez komórki błony śluzowej dwunastnicy i jelita krętego. Pobudza ona wydzielanie soku trzustkowego, w mniejszym stopniu pobudza również wydzielanie soku żołądkowego, soku jelitowego oraz żółci;

4. sekretyna jest wydzielana przez błonę śluzową dwunastnicy i jelita krętego, pobudza wydzielanie soku jelitowego i soku trzustkowego oraz aktywuje wątrobę do produkcji żółci, hamuje natomiast perystaltykę żołądka i jelit.

8. Wybrane choroby układu pokarmowego

Nadmierne odkładanie się tłuszczu w tkance tłuszczowej to otyłość. Otyłość sama nie jest chorobą, ale stanowi przyczynę wielu poważnych chorób takich jak: cukrzyca, miażdżyca, nadciśnienie tętnicze, zwyrodnienie kręgosłupa.

Podstawową przyczyną nadwagi i otyłości jest dodatni bilans energetyczny – kiedy ilość dostarczanej w pożywieniu energii przewyższa ilość energii zużywanej przez organizm. Na występowanie otyłości wpływają także uwarunkowania genetyczne, starzenie się, ciąże czy nadmierny stres.

Chorobami układu pokarmowego o podłożu psychicznym są anoreksja i bulimia. Anoreksja polega na długotrwałym głodzeniu się pomimo wystąpienia objawów wychudzenia organizmu. Dotyczy niemal wyłącznie ludzi młodych między 11 a 30 rokiem życia, najczęściej dziewcząt. Przyczyny choroby są często o wiele bardziej złożone niż zwykłe pragnienie pozbycia się nadwagi.

Bulimia polega na nadmiernym objadaniu się, któremu towarzyszy stres i poczucie winy. Choroba ta dotyka głównie kobiet, często pojawia się po okresie stosowania ścisłej diety. Ilość zjadanego podczas jednego posiłku pokarmu może 3–30 razy przekraczać porcję spożywaną przy normalnym odżywianiu się. Chorzy mają zwykle prawidłową masę ciała, ewentualnie lekką nadwagę, gdyż starają się przeciwdziałać skutkom obżarstwa, wywołując wymioty lub zażywając środki przeczyszczające. Zarówno anoreksja jak i bulimia w skrajnych przypadkach mogą doprowadzić do śmierci człowieka.

Jednym z najczęściej występujących schorzeń układu pokarmowego choroba wrzodowa. Dotyczy przede wszystkim żołądka i dwunastnicy. Polega na uszkodzeniu ściany przewodu pokarmowego, początkowo dotyczącym tylko

błony śluzowej (nadżerka), a następnie sięgającym aż do błony mięśniowej (wrzód). W skrajnym przypadku takie uszkodzenie może doprowadzić do pęknięcia ściany przewodu pokarmowego i zagrażającego życiu krwotoku. Przyczyną choroby jest stres i związane z nim nadmierne wydzielanie kwasu solnego oraz pepsyny lub działanie bakterii Helicobacter pylori. Zdiagnozowanie choroby wrzodowej odbywa się głównie dzięki badaniu z wykorzystaniem metody nazywanej gastroskopią.

Czy wiesz że…

Współczesny człowiek stawia kupowanej w sklepach żywności wysokie wymagania. Chcemy aby żywność miała ładny wygląd i aromat oraz wyrazisty smak. Oczekujemy też, że będzie łatwa do przechowywania oraz, że będzie miała długi okres przydatności do spożycia. Często poszukujemy żywności o określonych wartościach odżywczych np.: takiej o obniżonej zawartości cukru lub tłuszczu lub takiej, którą można przygotować do spożycia w kilkanaście minut. Wszystko to sprawia, że dzisiejsze produkty spożywcze są w dużym stopniu przetworzone chemicznie. Dodaje się do nich liczne substancje chemiczne, które mają na celu zabarwienie żywności, wzmocnienie jej smaku, poprawienie konsystencji lub zakonserwowanie.

Część tych substancji oznaczanych symbolem E ma pochodzenie naturalne i nie jest szkodliwa dla zdrowia człowieka np.: chlorofil (E140) – barwnik zielony lub koszelina (E120) – barwnik karminowy pozyskiwany z owadów, karagen – substancja zagęszczająca pozyskiwana z roślin. Inne to syntetyczne związki chemiczne, które w dużych dawkach mogą wywoływać poważne choroby układu pokarmowego, układu krążenia lub nerek. Przykładami takich substancji są benzoesan sodu (E211) – substancja wzmacniająca smak i konserwująca, azotyn potasu (E249) – substancja konserwująca i wzmacniająca kolor, aspartam (E951) – substancja słodząca.

Jedną z najgroźniejszych chorób układu pokarmowego jest rak jelita grubego. Rozwija się głównie u ludzi powyżej 50 roku życia, częściej występuje u mężczyzn niż u kobiet. Guz nowotworowy zlokalizowany jest najczęściej w odbytnicy. Rozwój choroby trwa średnio 10 lat, a jej pierwszymi objawami jest obecność krwi w stolcu, zmiana rytmu wypróżnień i stwierdzona w badaniu krwi anemia. Zdiagnozowanie raka jelita grubego odbywa się głównie dzięki badaniu z wykorzystaniem metody nazywanej kolonoskopią.