4. Budowa I funkcja wątroby I trzustki

4.1. Trzustka

Trzustka znajduje się na tylnej ścianie jamy brzusznej, za żołądkiem. Składa się z trzech części. Są to: głowa, trzon i ogon (rys. XX).

Centralnie wzdłuż osi trzustki biegnie przewód trzustkowy. Przewód trzustkowy tworzy odgałęzienie nazywane przewodem trzustkowym dodatkowym. Oba przewody uchodzą do dwunastnicy.

Rys.XX. Schemat przedstawiający budowę trzustki. 1 – głowa trzustki, 2 – trzon trzustki, 3 – ogon trzustki, 4 – przewód trzustkowy dodatkowy, 5 – przewód trzustkowy

Trzustka jest jednocześnie gruczołem endokrynowym i egzokrynowym. Część zewnątrzwydzielnicza, która wydziela sok trzustkowy stanowi 98% masy gruczołu. Pozostałe 2% stanowią tak zwane wyspy Langerhansa (aparat wyspowy) wytwarzające hormony, które regulują poziom glukozy we krwi: insulinę i glukagon.

4.2. Wątroba

Wątroba jest największym gruczołem w organizmie. Większa część wątroby leży po prawej stronie jamy brzusznej pod przeponą. W budowie wątroby wyróżnia się cztery płaty: płat prawy, płat lewy, płat ogoniasty i płat czworoboczny. Płaty dzielą się na segmenty, a segmenty na zraziki. Wątroba jest zbudowana w 85% z komórek wątrobowych nazywanych hepatocytami. Pozostałe 15% wątroby tworzą komórki nabłonkowe.

W wątrobie występują dwa rodzaje krążenia krwi:

1. krążenie odżywcze, którym do komórek wątroby dostarczane są tlen i substancje odżywcze;

2. krążenie wrotne związane z funkcjami pełnionymi przez ten narząd (patrz….); rys. XX.

Jedną z ważniejszych funkcji wątroby jest produkcja żółci. W skład żółci wchodzą kwasy żółciowe, bilirubina (barwnik powstający z rozpadu hemoglobiny), lecytyna, cholesterol, tłuszcze, mucyna. Żółć emulguje tłuszcze w dwunastnicy oraz zwiększa perystaltykę jelit.

Rys. XX. Schemat przedstawiający unaczynienie wątroby

Do jelita cienkiego żółć jest dostarczana przewodem żółciowym wspólnym. Powstaje on przez połączenie przewodu wątrobowego wspólnego wyprowadzającego żółć z wątroby z przewodem pęcherzykowym wyprowadzającym żółć z pęcherzyka żółciowego. Pęcherzyk żółciowy to niewielka struktura, która towarzyszy wątrobie. Jego funkcja polega na gromadzeniu nadmiaru wyprodukowanej w wątrobie żółci.

Do innych ważnych funkcji pełnionych przez wątrobę należy:

1. magazynowanie glikogenu, witamin, cholesterolu, miedzi, żelaza;

2. neutralizowanie toksyn np.: alkohol, antybiotyki;

3. wychwytywanie z krwi amoniaku, który powstaje w procesie deaminacji białek i przekształcanie go w mocznik (cykl mocznikowy);

4. produkcja heparyny oraz niektórych białek osocza krwi (albumin, fibrynogenu, protrombiny);

5. regulowanie stężenia hormonów we krwi;

6. produkcja dużych ilości ciepła.

5. Metabolizm składników pokarmowych

Metabolizm węglowodanów. W komórkach wątroby cukry proste takie jak fruktoza i galaktoza są zamieniane w glukozę. Nadmiar glukozy jest magazynowany w wątrobie i w mięśniach szkieletowych w postaci glikogenu. Nadmiar glukozy, który nie może być zmagazynowany zostaje przekształcony w glicerol i kwasy tłuszczowe, które są gromadzone w postaci tłuszczu w tkance tłuszczowej podskórnej.

Metabolizm aminokwasów. Aminokwasy nie są magazynowane w organizmie człowieka. Większość aminokwasów jest wykorzystywana do syntezy białek organizmu. Nadmiar aminokwasów ulega deaminacji. W procesie tym powstają amoniak i ketokwasy. Ketokwasy to uniwersalne związki, które mogą być wykorzystane przez organizm do syntezy aminokwasów, cukrów lub kwasów tłuszczowych. Ketokwasy są też substratem w procesie oddychania tlenowego. Szkodliwy dla organizmu amoniak jest przekształcany w mocznik i wydalany z moczem lub potem.

Metabolizm tłuszczów. Tłuszcze są transportowane w organizmie przez limfę w postaci chylomikronów – kompleksów tłuszczowych połączonych z białkami. W wątrobie mogą być przekształcane w składniki błon plazmatycznych fosfolipidy i cholesterol. Nadmiar tłuszczów gromadzony jest głównie w tłuszczowej tkance podskórnej.

W organizmie człowieka cholesterol we krwi jest transportowany w postaci dwóch frakcji:

2) LDL to tzw. „zły cholesterol”, który powstaje w wyniku przemian tłuszczów zwierzęcych. W organizmie powoduje odkładanie się w naczyniach krwionośnych płytki miażdżycowej, co jest przyczyną rozwoju nadciśnienia tętniczego, choroby wieńcowej i zawału serca;

1) HDL to tzw. „dobry cholesterol”, który powstaje w wyniku przemian z tłuszczów roślinnych. Ma działanie przeciwmiażdżycowe (redukuje płytkę miażdżycową obecną w naczyniach krwionośnych).