3.1.1. Trawienie składników pokarmowych w jamie ustnej

W jamie ustnej rozpoczyna się trawienie wielocukrów i tłuszczy. Zawarte w ślinie mucyny zmiękczają i nawilżają pokarm. Amylaza ślinowa rozkłada skrobię i glikogen na dekstryny (krótsze rozgałęzione łańcuchy cukrów) i maltozę. Maltaza rozkłada dwucukier maltozę na dwie cząsteczki glukozy.Lipaza ślinowa rozpoczyna proces trawienia tłuszczy. Lizozym – substancja o działaniu bakteriobójczym oraz laktoferyna – substancja o działaniu bakteriostatycznym wyjaławiają pobierany pokarm. Ślina zawiera również białka (bogate w prolinę) ochraniające szkliwo zębów przed uszkodzeniem.

W jamie ustnej są wchłaniane niektóre substancje chemiczne np.: nikotyna, hormony, alkohol, narkotyki, cyjanki.

3.2. Gardło I przełyk

Gardło łączy jamę ustną z przełykiem. Ma kształt lejkowaty. Jego ściana jest zbudowana z błony śluzowej i z błony mięśniowej W gardle wyróżnia się części: nosową (górną), ustną (środkową), krtaniową (dolną).

Gardło jest narządem wspólnym dla układu pokarmowego i układu oddechowego. W części krtaniowej gardła znajdują się wejście do krtani i wejście do przełyku. W czasie połykania pokarmów fałd nagłośni zamyka wejście do krtani i zapobiega dostawaniu się pokarmów do tchawicy.

Przełyk łączy krtaniową część gardła z żołądkiem. Ma kształt długiego, wąskiego cylindra. Jego długość wynosi około 30 cm, a średnica około 13 mm. Skurcze silnie umięśnionych ścian przełyku powodują przesuwanie się pokarmu do części żołądka nazywanej wpustem.

W gardle i przełyku nie zachodzi trawienie pokarmów.

3.3. Żołądek

Żołądek leży w nadbrzuszu pod lewym łukiem żebrowym, poniżej przepony. Jego położenie i kształt zmieniają się w zależności od wieku, płci, stopnia wypełnienia oraz położenia sąsiednich narządów. W budowie żołądka wyróżnia się następujące części ( rys. XX):

1. część wpustową, która łączy się z przełykiem – miejsce ujścia przełyku do żołądka nazywa się wpust;

2. dno żołądka – część położona pod przeponą,

3. trzon żołądka – część środkowa,

4. część odźwiernikowa, która przechodzi w dwunastnicę – miejsce, w którym żołądek łączy się z dwunastnicą nazywa się odźwiernik.

Ściana żołądka jest zbudowana z trzech warstw: błony śluzowej z tkanką podśluzową, błony mięśniowej i błony surowiczej. W błonie śluzowej wyścielającej żołądek znajdują się dwa rodzaje gruczołów:

1) gruczoły żołądkowe właściwe, które produkują sok żołądkowy zawierający enzymy trawienne;

2) gruczoły odźwiernikowe, które wydzielają głównie śluz. Śluz chroni powierzchnię żołądka przed uszkodzeniami wywołanymi przez kwas solny (HCl) obecny w soku żołądkowym.

Rys.XX. Schemat przedstawiający budowę żołądka. 1 – wpust, 2 – część wpustowa żołądka, 3 – dno żołądka, 4 – trzon żołądka, 5 – część odźwiernikowa żołądka, 6 – odźwiernik

Sok żołądkowy jest substancją bezbarwną o odczynie kwasowym (pH = 2). W skład soku żołądkowego wchodzą:

1) kwas solny (HCl);

2) sole mineralne (głównie KCl i NaCl);

3) niewielkie ilości białka;

4) enzymy trawienne: pepsynogen, lipaza, podpuszczka (chymozyna).

Pepsynogen jest nieczynną formą enzymu i pod działaniem kwasu solnego przekształca się w formę czynną (aktywną) enzymu – pepsynę.