3.5.1.2. Główne etapy procesu krzepnięcia krwi

Przerwanie ciągłości naczynia krwionośnego i wypływ krwi (wynaczynienie) indukuje proces nazywany krzepnięciem krwi. Trombocyty gromadzą się w miejscu zranienia i zlepiają się tworząc tzw. czop płytkowy, który hamuje krwawienie. Właściwy skrzep powstaje przez aktywację kaskady krzepnięcia – procesu, w którym krążące w osoczu krwi nieaktywne czynniki krzepnięcia krwi wzajemnie się aktywują. Proces rozpoczyna się od aktywacji trombocytów, które ulegają zmianom morfologicznym i uwalniają szereg substancji czynnych w tym serotoninę (hormon) oraz trombokinazę (enzym). Serotonina obkurcza uszkodzone naczynie krwionośne, przez co hamuje wypływ krwi z rany. Trombokinaza w obecności jonów wapnia (Ca²⁺) działa na protrombinę – nieaktywny enzym rozpuszczony w osoczu krwi. Protrombina przekształca się w aktywny enzym – trombinę. Trombina przekształca fibrynogen rozpuszczony w osoczu krwi w fibrynę – białko, które wytrąca się z osocza w postaci włókien. Fibryna tworzy sieć, która wyłapuje z krwi erytrocyty – powstaje skrzep zamykający ranę.

Rys. 11. Schemat przedstawiający główne etapy kaskady krzepnięcia krwi

Osocze krwi, w którym nie ma fibrynogenu i innych substancji powodujących krzepnięcie krwi nazywamy surowicą krwi.

Czy wiesz, że…

U człowieka poznano dwanaście czynników krzepnięcia krwi. Cztery najważniejsze to:

czynnik I – fibrynogen; czynnik III – trombokinaza;

czynnik II – protrombina; czynnik IV – jony wapnia.

3.5.1.3. Układ grupowy abo

Istnienie układu grupowego ABO opiera się na istnieniu dwóch antygenów – antygenu A i antygenu B nazywanych inaczej substancjami grupowymi. Antygeny te są obecne w błonach komórkowych większości komórek organizmu człowieka w tym w błonach komórkowych erytrocytów. Na podstawie obecności tych antygenów na powierzchni erytrocytów wyróżniono cztery główne grupy krwi: A, B, AB, 0 (zero); tabela 4. Ponieważ antygen A może występować w kilku odmianach w grupie krwi A wyróżnia się podgrupy. Najważniejsze z nich to A₁ i A₂.

Antygen to każda substancja, która wywołuje w organizmie reakcje odpornościowe.

Przeciwciało to substancja, która powstaje w organizmie w odpowiedzi na pojawienie się w nim antygenu

Przeciwciała skierowane przeciwko antygenom A i B – przeciwciało anty-A oraz przeciwciało anty-B jako jedyne są stałym składnikiem ludzkiego osocza.

Zestawy antygenów i towarzyszących im przeciwciał dla poszczególnych grup krwi przedstawiono w tabeli 4.

Grupa krwi	Antygen	Przeciwciało	Jest dawcą krwi dla grupy:	Jest biorcą krwi grupy:
A	A	anty-B	A, AB	A, 0
B	B	anty-A	B, AB	B, 0
AB	A i B	brak	AB	A, B, AB, 0 Uniwersalny biorca
0	brak antygenu	anty-A anty-B	A, B, AB, 0 Uniwersalny dawca	0

Tabela 4. Rodzaje antygenów i przeciwciał w poszczególnych grupach krwi.

Regułą jest, że w organizmie nigdy nie mogą jednocześnie występować antygen i skierowane przeciwko niemu przeciwciało. Jeśli antygen spotka się z odpowiadającym mu przeciwciałem następuje aglutynacja, czyli zlepianie się krwinek czerwonych. Ten proces jest dla organizmu szkodliwy, a nawet śmiertelny.

antygen A + przeciwciało anty-A = aglutynacja

antygen B + przeciwciało anty-B = aglutynacja

Znajomość grupy krwi jest konieczna, aby przeprowadzić proces transfuzji (przetoczenia krwi). W tym procesie krew dawcy jest przetaczana do organizmu biorcy. Grupy krwi dawcy i biorcy muszą być zgodne (tabela 4). Oznacza to, że wprowadzenie krwi dawcy do organizmu biorcy nie może wywoływać u biorcy aglutynacji erytrocytów zagrażającej życiu.

Obecnie chorym najczęściej przetacza się krew tej samej grupy, lub preparaty krwiozastępcze (w krytycznych przypadkach dowolnemu biorcy można przetoczyć krew 0, Rh-). Przed każdym zabiegiem przetoczenia krwi wykonuje się próbę krzyżową, która polega na mieszaniu krwi dawcy i biorcy w celu oceny stopnia procesu aglutynacji.