Экономикалық жүйе және оның түрлері.

1-тапсырма. Біліп алыңыз

Экономиканың түрлері

Микроэкономика

Макроэкономика

Мезоэкономика

Мегаэкономика

2-тапсырма. Шағын мәтінді оқыңыз.

Тұңғыш экономикалық ой-пікірлер көне заманда пайда болған. Ертедегі Греция, Рим, Кытай, Үндістанныңғалым-философтары экономиканың жекелеген мэселелерін: бағаньңнегізінде не жатады, байлық калай кебейеді, т.б. шешуге талаптанған.

Ксенофонт (б.д.д. 430-354жж), Платон (б.д.д. 427-347жж), Аристотель (б.д.д. 384-322жж) пайдалылык туралы экономика­лык теорияның бастапкы принциптерін аныктаумен айналыскан. Аристотельдің пікірі бойынша экономика шаруашылықты жргізудегіәмбебап тәртштердің жиыны болып табылады, яғни ол аркылы байлықты арттыруға болады. Ол байлык ретінде осы шаруашылықта өндірілген өнімдердің жиынтыгын карастырды. Сонымен б1рге, ол шаруашылыкты керкейту үшін айырбас, сауда катынастарын дамытудың кажет екендігін түсінген.

Экономикалык, теория ғылым болып тек ХУ1-ХУП ғасырларда ғана калыптасады. Алғаш бұл теория «саяси экономия» деген атқа ие болады. Саяси экономия - қоғамдық шаруашылыктың заңдары туралы ғылым болып табылады. XVIII гасырдьң басында саяси экономия дербес ғылымға айналады.

Ал қазақ жерінде XVIII г. соңы, XX г. басында сауда капиталы, тауар-акша айналымы, хальщаралық нарық, еңбек бөлінісінқамту процесі б1рте-б1рте жандана бастайды. Еліміздің солтүстік, батыс аймақтары Ресеймен тауар айналысында басым катынаста болса, оңтүстік шығыс, ортальқ аудандарға Орта Азия, Кытай т.б. елдердің саудагерлері жиі келе бастайды.

3-тапсырма. Сұрақтарға жауап беріңіз.

1. Алғашкы экономикалык ой-пікірлер қашан пайда болды?

2. Алғашкы ғалым-философтар экономиканыңқай саласын зерттед1?

3. Экономикалық теорияның бастапқы принциптерінкімдер зерттед1?

4. Экономикалық теория қай ғасырларда пайда болды?

5. Саяси экономия дегеніміз не?

4-тапсырма. Берілген сөз тіркестерімен сөйлем құраңыз.

Тұңғыш экономикалық ой-пікірлер, экономиканьң жекелеген мәселелер», пайдалыльқ туралы теория, когамдьқ шаруашылықтың зандары, тауар-ақша айналымы, сауда капиталы, енбек

бөлінісі.

5-тапсырма. Берілген сан есімдерді оқып, түрлерінеқарай ажыратыңыз. Оларды хронологиялық тәртіп бойынша орналастырыңыз.

Саяси экономиканың алғашқы көрнекті өкілдері

Адам Смит Томас Манн Уильям Петти

(1723-1790жж)

(1571-1641жж)

(1623-1687жж)

И.Т.Посошков (1652-1726жж)

М.В .Ломоносов (1711-1765жж)

Ордын-Нащокин (1605-1680жж)

М.М.Сперанский (1772-1839жж)

6-тапсырма. Сөйлемдерден экономикалық терминдердітеріп жазьңыз. Мына сұрақтарға жауап беріңіз.

а) Микроэкономика дегеніміз не?

э) Макроэконимика дегеніміз не?

Микроэкономика - жеке өндірішілердің кызмет-әрекеттерін, кәсіпкерлік капитал мен бәсекелік ортаның қалыптасу заңдылықтарын зерттейді. Мұнда жеке тауарлардьң бағасы, жұмсалған ресурстар, шығындар, фирмалардьң қызмет атқару механизмдері, бағаның кұрылуы, енбекке деген ынта, т.б. жәйттер талданады.

Макроэкономиканыц зерттеу нысанына ұлттык өнім, бағаның жалпы дәрежесі, инфляция, жұмыспен қамту, т.б. жатады.

7-тапсырма. Берілген тілдік тұлғалармен сөйлем құраңыз.

Дербес ғылым, көрнекті өкілдер1, қажеттілік, өндіру, айыр-бастау, тұтыну, саудагер, тауар-ақша айналымы, нақты экономи­калык ғылымдар.

8-тапсырма. Термиидермен жұмыс істеңіз.

Экономика - қоғамға қажетті өмірлік игіліктерді жасау және оларды пайдалану жолымен адамдар мен жалпы қоғамның қажеттіліктерін қанағаттандыратын шаруашылық жүйесі.

Экономикалық жүйе - бұл материалдьқ, рухани игіліктер мен кызметтерді өндірушілер және тұтыынушылар арасындағы байланыстардьң ерекше реттелген жүйесі.

Э кономикалык қорлар - тауар өндіруге жэне қызмет көрсетуге пайдаланылатын барлық табиғи адам және адам қолымен өндірілетін ресурстар.

Экономикалық қатынастар - бұл адамдар арасында қызметтер мен материалдарды, рухани игіліктерді өндіру, бөлу, аырбастау мен тұтыну процесі барысында пайда болатын қатынастар.

3 – сабақ