2010-2013 Жылдардағы Қарағанды облысында жұмысқа жарамды жастар аралығындағы көші-қон [39]

	2012 ж. адам	2013 ж. адам	2012 ж. 2013 ж.-ға %-бен	Жалпы көші-қон үлес салмағы %-бен
				2012 ж.	2013 ж.
Еңбекке жарамды жас шамасынан жас
Келгендер	964	1184	122,8	21,3	22,1
Кеткендер	1500	1158	77,2	17,6	16,9
Көші-қон айырымы	-536	26	Х	13,4	Х
Еңбекке жарамды жас
Келгендер	3185	3732	1172	702	69,6
Кеткендер	5980	4780	79,9	70,1	69,6
Көші-қон айырымы	-2795	-1048	37,5	69,9	Х
Еңбекке жарамды жастан асқан
Келгендер	386	445	115,3	85	8,3
Кеткендер	1052	930	88,4	12,3	13,5
Көші-қон айырымы	-666	-485	72,8	16,7	Х

Анкеталық сұрақтар нәтижесі бойынша иммигранттардың 81,1%-ы және эммигранттардың 93,4%-ы еңбекке жарамды жастағы адамдар санын құрады. Білім деңгейі бойынша орта арнайы білімдегілер саны эммигранттар саны бойынша 35,7%-ы, иммигранттар 47,2% болды. Облыстан кетуші азаматтар жоғары білімділер болып табылады. Мамандықтары бойынша кетушілер арасында техникалық мамандық иелері басым және 35,1% және 35,9%, ал 2-ші орында педагогикалық білім иелері 15,5%, 3-ші орында экономикалық мамандық иелері 14,4%. Дегенмен келуші тұрғындар арасынан жұмыскерлер саны көп, яғыни 35,9%, ал кетушілер арасында қызметкерлер - 32,4% басым. Келушілер мен кетушілердің құрамында үй шаруасындағылар 7,6% және 7,5%, жұмыссыздар 15,1% және 17% құрады. Эммигранттар арасында студенттер 5% құраған, ал келушілер қатарында студенттер жоқ. Бұл сапалы білім алумен байланысты. Келуші зейнеткерлер саны кетушілерден көп, яғни 11,3% және 6,6%. Көші – қон процесстерінің көбеюіне мемлекеттік тілді білмеу қатты әсерін тигізді.

2013 жылы өткен жылмен салыстырғанда жоғары білімі бар көші-қон ағымы 5,7%-ға, аяқталмаған жоғары білімі барлар - 1,6 есе өсті, ал орта кәсіби білімі барлар – 3,6%-ды қамтиды. Сонымен қатар кеткендер ағынынан жоғары білімі барлар 9,4%-ға және орта кәсіби білімі барлар - 20%-ға кемиді.

Көші-қонның негативті салдарына алыс және жақын шетелдерге шығармашылық және интеллектуалды потенциалдардың ағыны жатады. Бірақ кейінгі жылдары халықаралық көші-қон аясында аталмыш шығындар масштабының қысқаруы байқалады. Егер1999 жылы ТМД-дан тыс елдерінен облысқа келген жоғары білімі бар мамандардың әрқайсысына аталмыш елдерге 18,3 адам, ТМД елдеріне – 3,7 адам кетсе, онда 2013 жылы сәйкесінше 9,2 және 1,5 адам кеткен. 2013 жылы облыстағы халықтың елдер бойынша халықаралық көші-қоны кесте 7-де көрсетілген.

Кесте 7

Облыстағы халықтың елдер бойынша халықаралық көші-қоны 2013 [39]

	Келгендер саны	Үлес салмағы %	Кеткендер саны	Үлес салмағы %	Көші-қон айырымы
1	2	3	4	5	6
Сыртқы көші-қон	5361	100	6868	100	-1507
Оның ішінде:
ТМД елдері	4824	90,0	4384	63,8	440
Әзірбайжан Республикасы	67	1,2	2	-	65

Кесте 7 жалғасы

1	2	3	4	5	6
Армения Республикасы	19	0,4	4	0,1	15
Беларусь Республикасы	81	1,5	137	2,0	-56
Қырғызстан Республикасы	171	3	10	0,1	161
Молдова Республикасы	11	0,2	7	0,1	4
Ресей Федерациясы	2116	39,5	4131	60,2	-2015
Тәжікстан Республикасы	51	1,0	5	10	46
Түркменстан	17	0,3	-	-	17
Өзбекстан Республикасы	2145	40,0	23	0,3	2122
Украина	130	2,4	65	0,9	65
Грузия Республикасы	16	0,3	-	-	16
ТМД елдерінен тыс	537	10,0	2484	36,2	-1947
Германия	115	2,2	2377	34,7	-2262
Израиль	21	0,4	38	0,6	-17
Канада	-	-	9	0	-9

Талдау халықаралық алмасуда әйелдердің бірте-бірте белсенді қатысуын көрсетеді. 2013 жылы облыстың сыртқы көші-қон шығынының 61,1%-ы әйелдерден, ал 34,9%-ы – ер азаматтардан тұрады, өткен жылы сәйкесінше 60,2% және 39,8%. 2013 жылы эмигранттар арасында 54,6% әйелдер болды, олардың иммигранттар арасындағы үлесі 51,7%-ды құрады.

Білікті кадрлардың шетелдерге кетуіне байланысты, көші-қон процестеріндегі негативті беталыстарды жоюдағы негізгі бағыттар еңбек нарығындағы жағдайды жақсарту, жаңа жұмыс орындарын көру, облысқа инвестицияларды тарту және халық санын өсіру үшін оңтайлы жағдай туғызу болуы керек, яғни әлеуметтік мәселелерді шешу және халықтың өмір сүру деңгейін жоғарылату керек. Республика ішінде халықтың көшіп-қонуы нәтижесінде облыс бойынша оң көрсеткіштер Жамбыл, Оңтүстік Қазақстан және Шығыс Қазақстан облыстарында байқалады. 8 кестеде облыстағы халықтың республикалық және облысаралық көші-қоны берілген.

Кесте 8

Облыстағы халықтың республикалық көші-қоны 2013 [41]

	Келгендер саны	Үлес салмағы %	Кеткендер саны	Үлес салмағы %	Көші-қон айырымы
Қазақстан Республикасы	7436	100	7030	100	406
Ақмола облысы	835	11,2	846	12,0	-11
Ақтөбе облысы	154	2,1	54	0,8	100
Алматы облысы	634	8,5	962	13,6	-328
Атырау облысы	41	0,6	20	0,3	21
Батыс Қазақстан облысы	82	1,2	54	0,8	28
Жамбыл облысы	877	11,7	244	3,5	633
Қостанай облысы	487	6,5	341	4,9	146
Қызылорда облысы	291	3,9	68	1,0	223
Маңғыстау облысы	50	0,7	33	0,5	17
Оңтүстік Қазақстан облысы	1001	13,5	305	4,3	696
Павлодар облысы	541	7,3	347	4,9	194
Солтүстік Қазақстан облысы	491	6,6	239	3,4	252
Шығыс Қазақстан облысы	760	10,2	372	5,3	388
Астана қ.	578	7,8	1964	27,9	-1386
Алматы қ.	614	8,3	1181	16,8	-567