1993 Жылы а.А Келлер қоршаған ортаның қауіпті факторларын жіктеуді ұсынды.Осы факторлардың қайсысы биотикалыққа жатады?

- улы өсімдіктер

• Жауын-шашындар

• Вулкандық атқылаулар

• Жерсілкіну

• Радиация

?.

Топырақ экологиялық қызметінен басқа адам үшін қандай қызмет атқарады

• Ақпараттық

• Физикалық;

- ауылшаруашылық

• Химиялық

• Физико-химиялық

?.

Биологиялық объектілерге әсер етуші микроэлементтер мөлшері топырақ құрамында жоғары немесе төмен болатын географиялық аудандар қалай аталады?

• Геологиялық аудандар

- Биогеохимиялық аймақтар

• Гидрогеологиялық аудандар

• Эндемиялық аудандар

• Эпизодия аудандары

?.

Беліглі бір ареал бөлігінде осы түрдің басқа жиынтықтарынан жекешеленіп ұзақ уақыт тіршілік ететін өздігінен көбеюге қабілетті бір түр дараларының жиынтығы қалайша аталады?

- популяция

• Қауымдастық

• Достастық

• Топ

• Класс

?.

Бір ағза екінші ағзаның өсуі мен көбеюіне бөгет жасайды, ал өзі оның бар жоғын елемейді. Бұл өзара қатынастың қандай түріне жатады?

• Нейтрализм

- аменсализм

• Комменсализм

• Мутуализм

• Паразитизм

?.

Атмосферада озон «тесігінің» пайда болуы адамзат үшін аса қауіпті. Озонның бұзылуын қандай фактор туғызады?

• УК-сәулелену

• Күкіртті газ

- фреондар

• Магнитті дауылдар

• Азот тотығы

?.

Қарағанды қаласының № 63 орта мектебінде 1400 бала оқиды. 2010 ж. Қаңтар айында жоспарлы медициналық тексеріс жүргізілді, зерттеулер нәтижесінде осы күнтізбе жылында 700 бала ешқандай сырқат түрімен ауырмағандығы анықталды. Тұрғындардың денсаулық жағдайын қадағалаудың қандай әдістері арқылы ретроспективті анализ жүргізілмейді?

- тікелей

• Құжаттардан мәліметтерді көшіру арқылы

• Анамнездік

• Сұрау

• Анкеталық

?.

Кез-келген табиғи жүйе тек ғана қоршаған ортаның энергетикалық және ақпараттық мүмкіншілігінен тұрады?Осы заңдылықты қандай ғалым алғаш рет ұсынған?

• Х. Боулич

• Ф. Реди

• Л. Долло

- М. Коммонер

• Ю. Либих

?.

Ағзалардың біреуі тағам көзі мен тіршілік ету ортасы ретінде екіншісін пайдаланады. Бұл өзара қатынастың түріне жатады?

• Нейтрализм

• Аменсализм

• Комменсализм

• Мутуализм

- паразитизм

?.

Биогенді заттар өмірмен, тірі ағзалардың жиынтығымен құралады және өнделеді. Биогенді заттар түзілгеннен кейін тірі ағзалардың онда әрекеті төмен болады. Биогендіге жатпайтын заттарды көрсетіңдер?

• Тас көмір

• Битум

• Әк

• Мұнай

- топырақ

?.

Қарағанды қаласының № 63 орта мектебінде 1400 бала оқиды. 2010 ж. Қаңтар айында жоспарлы медициналық тексеріс жүргізілді, зерттеулер нәтижесінде осы күнтізбе жылында 700 бала ешқандай сырқат түрімен ауырмағандығы анықталды. Балалардың денсаулық индексін анықтау денсаулықты бағалаудың қандай көрсеткішіне жатады?

- тікелей

• Жанама

• Сызықты

• Тігінен

• Ағымды

?.

БДҰ-мен қабылданған денсаулық анықтамасы – дене дамуы, рухани және ............ Жайлылық компоненттерінің жииынтығы. Анықтамада көрсетілген компоненттердің қандай сөзі түсіп қалған?

• Экологиялық

• Мәдени

- әлеуметтік

• Материалдық

• Намыс

?.

1993 Жылы а.А Келлер қоршаған ортаның қауіпті факторларын жіктеуді ұсынды.Осы факторлардың қайсысы абиотикалыққа жатады?

• Улы өсімдіктер

• Дәрілік өсімдіктер

- геомагниттік борандар

• Тағамдық ресурстар

• Аурулардың табиғи ошақтары

?.

Адамзаттың шаруашылық іс-әрекеті қазіргі кезде топырақтың бұзылуында, оның құнарлылығының төмендеуінде және жоғарылауында басым фактор болып отыр. Топырақ қасиеттерінің және құнарлылығының нашарлауы қалай аталады?

• Топырақ рекультивациясы

- топырақ деградациясы

• Топырақ дегазациясы

• Топырақ денитрификациясы

- топырақ дезактивациясы

?.

Бөлінген аймақтағы популяция дараларының жалпы саны қалайша аталады?

• Саны

- тығыздық

• Қаныққандық

• Қауымдастық

• Гомеостаз

?.

Екі симбионт өзара пайда табады, бір бірінсіз өмір сүре алмайды. Бұл симбиоздың қайдай түріне жатады?

• Нейтрализм

• Аменсализм

• Комменсализм

- мутуализм

• Паразитизм

?.

1980 жылы жер шары халықының саны 4,5 млрд. Адамды құрады. Мамандардың есептеуі бойынша планетада минутына 172 адамға, күніне 250 адамға, жылына 90 млн. Адамға өседі екен. Халық өсімінің бұндай қарқыны қалай аталады?

- демографиялық дүмпу

• Демографиялық утопизм

• Демографиялық детерминизм

• Демографиялық финализм

• Демографиялық биологизм

?.

Тірінің ерекшелігін сипаттайтын аксиомалардың бірінің мәні: ұрпақтан ұрпаққа генетикалық бағдарламаны беру процесінде әртүрлі себептердің нәтижесінде кездейсоқ немесе бағытталмай өзгереді, кездейсоқ жағдайда ғана бұндай өзгерістер жақсы болуы мүмкін. Бұл кімнің аксиомасы?

• А. Вейсман аксиомасы

• Н. Кольцов аксиомасы

- Ч. Дарвиннің 1-я аксиомасы

• Ч. Дарвиннің 2-я аксиомасы

• Н. Тимофеев-Рясовский аксиомасы

?.

«Малинка» балалар үйінде 120 бала бар. 2010 ж. Желтоқсан айында жоспарлы түрде медициналық тексеріс жүргізілді, зерттеулер нәтижесінде осы күнтізбе жылында 12 бала ешқандай сырқат түрімен ауырмағандығы анықталды. Балалардың денсаулық жағдайын бағалау үшін анкеталарды қолдану қандай әдіске жатады?

- тікелей

- құжаттарды мәліметтерді көшіру

- анамнездік

- аналитикалық

- жанама

?.

Заттар, энергия, ақпарат және кейбір экожүйелердің сапаларының ұқсастығы сондай, осы факторлардың біреуінің өзгеруі бүкіл жүйенің және иерархияның функциональдық,құрылымдық, сапалық және сандық өзгерістеріне әкеледі. Классикалық экологияның қандай заңдылығына осы тұжырымдама сай келеді?

- Ішкі динамикалық тепе- теңділік заңы

• «ағза-орта» бірлік заңы

• Қоршаған ортаның табиғатты құру заңдылығы

• Энергия ағымы заңы

• Толеранттылық заңы

?.

Бір симбионт екінші симбионттың есебінен бір жақты пайда табады, ал оның симбионт қожайынына оның болуының ешқандай пайдасы да, зияны да жоқ. Бұл өзара қатынастың қандай түріне жатады?

• Нейтрализм

• Аменсализм

- комменсализм

• Мутуализм

• Паразитизм

?.

Биосфера іліміне сәйкес биосфера шегі тіршілік бар аймақпен шекетеледі. Биосфера туралы ілім негізін құрған кім?

• Ж.–Б. Ламарк;

• Э. Зюсс;

- В. И. Вернадский;

• П. Тейер де Шарден.

• А.П. Виноградов

?.

«Малинка» балалар үйінде 120 бала бар. В декабре 2010 ж. Желтоқсан айында жоспарлы түрде медициналық тексеріс жүргізілді, зерттеулер нәтижесінде осы күнтізбе жылында 12 бала ешқандай сырқат түрімен ауырмағандығы анықталды. Денсаулық жағдайын бағалау үшін қажетті тікелей көрсеткішке қандай көрсеткіш кіреді?

• Қаралуы бойынша сырқаттанушылық

• Медициналық тексеріс кезінде анықталған сырқаттанушылық

- денсаулық индексі

• Патологиялық зақымдалу

• Өлімге себеп болған сырқаттанушылық

?.

«Малинка» балалар үйінде 120 бала бар. В декабре 2010 ж. Желтоқсан айында жоспарлы түрде медициналық тексеріс жүргізілді, зерттеулер нәтижесінде осы күнтізбе жылында 12 бала ешқандай сырқат түрімен ауырмағандығы анықталды. Балалардың денсаулық жағдайын бағалау үшін анкеталарды қолдану қандай әдіске жатады?

• Тікелей

• Құжаттарды мәліметтерді көшіру

- анамнездік

• Аналитикалық

- жанама

?.

Алматы қ. Шілде айында күн шуақ, ыстық және желсыз ауа райы болады. Атмосферада температураның инверсиялық таралуы байқалады. Ауа массаларының алмасуы күрт төмендейді және қала атмосферасының инверсиялық қабатында зиянды қоспалардың (газдар мен қатты бөлшектердің) жинақталуы жүреді. Көкшіл сұр тұман түзіліп, көз көру нашарлайды, адамдардың тамағының қышуы, көздің, мұрынның шырышты қабаттының тітіркенуі байқалады. Атмосфераның жер беті қабатында келесі заттардың жоғары концентрациясы анықталды: СО – 6,0мг/м3 (ШРЕК – 3,0; қауіптілік класы – 4), NO2 – 0,4 мг/м3 (ШРЕК – 0,04; қауіптілік класы – 2). Атмосфераға шығарылатын газ тәрізді зиянды заттарға не жатады?

- күкірт қос тотығы

• Қышқылдар

• Сілтілер

• Күйе

• Органикалық шаң

?.

Табиғи жүйелердің және олардың иерархияларының ақпараты,заттары және энергиялары бір-бірімен тығыз байланысты, сондықтан біреуінің бір көрсеткіштері өзгерсе тез арада басқаларының құрылымының өзгеруіне әкеледі.Осы пікірді қандай заң нақтылайды?

- ішкі-динамикалық тепетеңдік туралы заң

• Оптимальдылық заңы

• Табиғи ресурстардың энергетикалық тиімділігінің төмендеу заңы

• Биосфераның алмастырылмайтын заңы

• Толеранттылық заңы

?.

ҚР М аймағын эпидемиологиялық тексеру нәтижесінде, осы аймақтың өмір сүру ұзақтығы 3 жылға қысқарған.Әйелдерінің тең жартысы бүйрек және жүрек қантамыр жүйелерінің ауруларымен ауырады, әрбір тоғызыншы бала жасына толмай қайтыс болады,әр бір бесінші жас жігіт армияға жарамсыз.Осы аймақтың медико-экологиялық жағдайы қалай бағаланады?

• Максимальді қауіп аймағы

- экологиялық кризис аймағы

• Экологиялық бедствия аймағы

• Төтенше экологиялық жағдай аймағы

• Кризис алды аймағы

?.

Б.Г. Розанов (1984) бойынша шөлдену – экстремалдық жағдайда биосфералық потенциалдың толық бұзылуын және аймақтың шөлге айналуын туындататын биологиялық өнімділіктің төмендеуі, топырақтың және өсімдіктердің қайтымсыз өзгеру процесі.

Қандай антропогендік фактор шөлденуге әкеледі?

• Малды қалыпты жаю

- Малдың қарқынды жайылымы

• Тыңайтқыштар енгізу

• Қар тоқтату жұмыстары

• Шөп шабу

?

Б.Г.Розанов (1984) бойынша шөлдену – экстремалдық жағдайда биосфералық потенциалдың толық бұзылуын және аймақтың шөлге айналуын туындататын биологиялық өнімділіктің төмендеуі, топырақтың және өсімдіктердің қайтымсыз өзгеру процесі. Бұзылған жерлерге өсімдіктер отырғызу қалай аталады?

• Техникалық рекультивация

• Құрылыстық рекультивация

• Алдын ала рекультивация

- биологиялық рекультивация

• Дайындық рекультивация

?.

Балдырлар мен саңырауқұлақтар қатар өмір сүріп лишайниктер түзеді. Симбиоздың қандай түрі туралы айтылып тұр.?

• Нейтрализм

• Аменсализм

• Комменсализм

- мутуализм

• Паразитизм

?.

Ақтиін мен бұғы бір орманда өмір сүреді, бірақ бір бірімен байланыспайды. Өзара қатынастың қандай түрі туралы айтылып тұр?

- нейтрализм

• Аменсализм

• Комменсализм

• Мутуализм

• Паразитизм

?.

Әрбір аймақтың әртүрлі геоклиматтық жағдайына бейімделу барысында адамдарда ұқсас адаптивті белгілер қалыптасты. Тропикалық адаптивті түрлер үшін қандай морфологиялық белгілер тән?

• Кеуде клеткасының цилиндрлік түрі

- негізгі алмасу мен қандағы холестериннің мөлшерінің төменгі

Көрсеткіштері

• Дененің барынша тығыздығы

• Сүйек-бұлшық-ет жүйесінің күшті дамуы

• Сүйек кемігі салмағының өсуі

?

Әрбір аймақтың әртүрлі геоклиматтық жағдайына бейімделу барысында адамдарда ұқсас адаптивті белгілер қалыптасты. Тропикалық адаптивті түрлер үшін қандай морфологиялық белгілер тән?

- аяқ-қолдың ұзаруы есебінен дененің салмағының салыстырмалы азаюы

• Сүйек-бұлшық-ет жүйесінің күшті дамуы

• Сүйек кемігі салмағының өсуі

• Дененің барынша тығыздығы

• Сүйекте минералды заттардың жоғары мөлшері

?.

Әрбір аймақтың әртүрлі геоклиматтық жағдайына бейімделу барысында адамдарда ұқсас адаптивті белгілер қалыптасты. Тропикалық адаптивті түрдің түзілуінде қандай экологиялық басым факторлар әсер етеді?

• Төмен температура

- жануар ақуызының жетіспеушілігі

• Салқын климат

• Майларға бай жануар текті тағам

• Ақуыздарға бай жануар текті тағам

?.

Ұзақ уақыт бойы қоршаған ортаның басым экологиялық факторлары болып табылды: жоғары температура мен ылғалдылық, рационда көмірсулардың басым болуы мен жануар ақуызының жетіспеушілігі, әртүрлі эпидемиялық аурулармен жоғары сырқаттану. Берілген жағдайда бейімделудің қандай түрлері байқалуы мүмкін?

• Жеке

- топты

• Ұжымды

• Аймақты

• Экологиялық

?.

Органикалық заттар топыраққа түскеннен кейін органикалық емес заттарға айналады. Сондай айналым жолдарының бірі нитрификация процесі болып табылады. Берілген процестің мәні неде?

- аммоний иондарының (NH4+) нитриттерге дейін (NO2–)тотығуы немесе

Нитриттердің нитраттарға (NO3–) дейін тотығуы;

• Аммоний иондарының (NH4-) нитриттерге дейін (NO2–) немесе нитриттердің нитраттарға (NO3–) дейін қалпына келуі;

• Нитриттер мен нитраттардың азоттың газтәрізді қоспаларға дейін тотығуы;

• Нитриттер мен нитраттардың азоттың газтәрізді қоспаларға дейін қалыптасу;

• Нитраттардың (NO3–) нитриттерге дейін қалыптасуы (NO2–)

?.

Халықтың орналасуы мәселесі туралы концепциялардың бірі: халық санының өсуі аштыққа, өлім санының өсуіне, эпидемиялар мен соғыстарға әкеледі. Берілген концепция қалай аталады?

• Демографиялық максимализм

• Демографиялық биологизм

• Демографиялық утопизм

- демографиялық алармизм

• Демографиялық финализм

?.

Адам өз мұқтаждықтарын қанағаттандыру үшін табиғатты әрдайым қолайландырып отырады. Бірақ оған қарамай күн көру сапасы төмендеп барады. Осы феномен неге?

• Климаттық жағдайлар өзгергенге байланысты

- Қоршаған орта сапасы нашарлаған

• Энергетикалық ресурстарға

• Топырақтың деградациясына

• Биоәртүрліліктің өзгергеніне

?.

Алматы қ. Шілде айында күн шуақ, ыстық және желсыз ауа райы болады. Атмосферада температураның инверсиялық таралуы байқалады. Ауа массаларының алмасуы күрт төмендейді және қала атмосферасының инверсиялық қабатында зиянды қоспалардың (газдар мен қатты бөлшектердің) жинақталуы жүреді. Көкшіл сұр тұман түзіліп, көз көру нашарлайды, адамдардың тамағының қышуы, көздің, мұрынның шырышты қабаттының тітіркенуі байқалады. Атмосфераның жер беті қабатында келесі заттардың жоғары концентрациясы анықталды: СО – 6,0мг/м3 (ШРЕК – 3,0; қауіптілік класы – 4), NO2 – 0,4 мг/м3 (ШРЕК – 0,04; қауіптілік класы – 2). Атмосфераға шығарылатын қатты зиянды заттарға не жатады?

• Азот тотығы

• Қышқылдар

• Сілтілер

- органикалық емес шаң

• Көмір сутек

?.

Ересек шырша мен көршілес жас еменнің өзара қатынасы. Өзара қатынастың қандай түрі туралы айтылып тұр?

• Нейтрализм

- аменсализм

• Комменсализм

• Мутуализм

• Паразитизм

?.

Амеба адамның ауыз қуысында өмір сүреді. Симбиоздың қандай түрі туралы айтылып тұр?

• Нейтрализм

• Аменсализм

- комменсализм

• Мутуализм

• Паразитизм

?.

Жоғары палеолит заманында әртүрлі географиялық аудандарда орта жағдайына бейімделу сипатына ие негізгі қандай нәсілдік-диагностикалық түр-тұрпат қалыптасты?

• Қарым-қатынас тілі

• Төзімділік

- терінің түсі

• Физиологиялық реакция

• Тамақтану сипаты

?.

Жоғары палеолит заманында әртүрлі географиялық аудандарда орта жағдайына бейімделу сипатына ие негізгі қандай нәсілдік-диагностикалық түр-тұрпат қалыптасты?

• Қарым-қатынас тілі

• Төзімділік

- мұрынның түрі

• Физиологиялық реакция

• Тамақтану сипаты

?.

Әрбір аймақтың әртүрлі геоклиматтық жағдайына бейімделу барысында адамдарда ұқсас адаптивті белгілер қалыптасты. Арктикалық адаптивті түрлер үшін қандай морфологиялық белгілер тән?

- сүйек-бұлшық ет жүйесінің күшті дамуы

• Сүйекте минералды заттардың мөлшерінің төмен болуы

• Негізгі алмасудың төмен көрсеткіштері

• Қанда холестериннің төмен мөлшері

• Дененің ұзарған түрі

?.

Әрбір аймақтың әртүрлі геоклиматтық жағдайына бейімделу барысында адамдарда ұқсас адаптивті белгілер қалыптасты. Арктикалық адаптивті түрлер үшін қандай морфологиялық белгілер тән?

• Гемоглобиннің төмен мөлшері

• Қанқаның түтікті сүйектерінің салыстырмалы ұзындығы

- кеуде клеткасының үлкен көлемі мен цилиндрлі түрі

• Қандағы холестериннің төмен мөлшері

• Негізгі алмасудың төмен көрсеткіштері

?.

Адамды тексерген кезде келесі морфо-функционалды белгілер анықталды: бойының биік болуы, түтік сүйектердің салыстырмалы ұзындығы, гемоглобин мен қандағы эритроциттер мөлшерінің жоғары болуы. Бұл адамды қандай адаптивті түрге жатқызуға болады?

• Арктикалық

• Тропикалық

• Субтропикалық

- жоғары таулы

• Қалыпты климат

?.

В.И. Вернадский іліміне сәйкес биосфера шегіне тіршілік бар аймақ кіреді және планетадағы барлық ағзалар жиынтығын ол «тірі заттар» деп атады. «Тірі заттардың» негізгі сипаттамасы қандай ( В.И. Вернадский бойынша)?

• Физикалық-химиялық қасиет, энергия, жинақты масса

• Физикалық құрам, энергия, жинақты масса

• Жинақты масса, физикалық құрам, физикалық-химиялық қасиет

- жинақты масса, химиялық құрам, энергия

• Химиялық құрам, энергия, физикалық-химиялық қасиет

:?

20 мың тұрғыны бар Х қаласында 2010 ж. Бірінші рет онкологиялық сырқаттардың 80 жағдайы тіркелді. Тұрғындар арасында денсаулықтың жанама көрсеткіштерін анықтау қажеттігі туындап отыр. Жалпы сырқаттанушылық санының тұрғындардың орташа санына қатынасын есептеу арқылы қандай көрсеткіш анықталады?

• Дене даму дәрежесін

- аурушаңдылық көрсеткішін

• Денсаулық индексін

• Бірінші реттік сырқаттанушылықты

• Таралуын

?.

20 мың тұрғыны бар Х қаласында 2010 ж. Бірінші рет онкологиялық сырқаттардың 80 жағдайы тіркелді. Тұрғындар арасында денсаулықтың жанама көрсеткіштерін анықтау қажеттігі туындап отыр. Жаңадан анықталған сырқаттанушылық санының тұрғындардың орташа санына қатынасын есептеу арқылы қандай көрсеткіш анықталады?

• Дене даму дәрежесін

• Аурушаңдылық көрсеткішін

• Денсаулық индексін

- бірінші реттік сырқаттанушылықты

• Таралуын

?.

Қарағанды қаласының № 63 орта мектебінде 1400 бала оқиды. 2010 ж. Қаңтар айында жоспарлы медициналық тексеріс жүргізілді, зерттеулер нәтижесінде осы күнтізбе жылында 700 бала ешқандай сырқат түрімен ауырмағандығы анықталды. Тұрғындар арасында бірінші реттік аурушаңдылық көрсеткішін анықтау қалай есептеледі?

• Барлық сырқаттар санының тұрғындардың орташа санының қатынасымен

- бірінші рет анықталған сырқат санының тұрғындардың орташа санына

Қатынасымен

• Жаңадан анықталған сырқат санының тұрғындардың арасында жекелеген топтардың орташа санына қатынасымен

• Медициналық тексеріс кезінде анықталған сырқат санының тексерілген жұмысшылардың орташа санына қатынасымен

• Белгілі бір сырқат түрімен емделген күндердің сол сырқат түрімен ауырған адамдар санына қатынасымен

?.

Оңтүстік Қазахстанда көптеген жылдар бойы Арал теңізіне құйылатын Сырдария өзенінің бойында шаруашылық іс әрекеттер белсенді жүріп жатқан.Онда ұзақ жылдар бойы осы аймақтың зкологиялық жағдайы өзгермеген.Бірақ ХХ ғасырдың екінші жартысында, бірнеше жылдың ішінде Арал теңізінің екіден үш бөлігі азайып, экологиялық катастрофаға әкелді.Бұл көріністі экологияның қандай заңы түсіндіреді?

• Толеранттылық (В. Шелфорд)

- «барлығы немесе ештеңе» (Х. Боулич)

• «барлығы бір-бірімен байланысты» (Б. Коммонер)

• «ешнәрсе тегін берілмейді» (Б. Коммонер)

• Шектеші фактор (Ю. Либих)

?.

Атмосферада тәуліктен аса азот тотықтарының, көмір сутектерінің және басқа ластанулардың жоғары концентрациясы тіркелген; қарқынды күн радиациясы, температуралық инверсия және желсіз ауа райы байқалады. Бұл жағдайда қандай құбылыс туындайды?

- фотохимиялық тұман түзіледі

- озон тесіктері түзіледі

- қышқыл жауындары жауады

- парник эффектісі туындайды

- мұздықтар ериді

?.

Көптеген елдер ғалымдарының зерттеулері бойынша атмосфералық ауаның ластанулары қазіргі кезде эпидемия сипатындағы аурулардың туындауына әкеліп соққанын көрсетеді. Бұл қандай аурулар?

• Онкологиялық

• Жүрек-қантамыр

- аллергиялық

• Инфекциялық

• Психикалық

?.

Сынаптың адам ағзасына әсер етуі жүйке жүйесінің бұзылуы, АІТ бұзылстарына әкеледі.Сынаппен ластану көзі қандай?

- жербеткі және жерасты сулары

• Тұратын орта

• Тау жыныстары

• Үй жануарлары

• Жабайы жануарлар

?.

Сынаптың адам ағзасына әсері бүйректер қызметің бұзылуына, хромосомалардың өзгеруіне әкеледі.Сынаппен ластану көзі қандай?

- жербеткі және жерасты сулары

• Тұратын орта

• Тау жыныстары

• Үй жануарлары

• Жабайы жануарлар

?.

Г.И.Румянцева денсаулыққа әсер ететін қоршаған ортаның әртүрлі факторларын анықтаған.Әлеуметтік факторларға қайдай көрсеткіш жатады?

- отбасы жағдайы

• Тұратын аудан

• Шу

• Темекі шегу

• Жас

?.

Г.И.Румянцева денсаулыққа әсер ететін қоршаған ортаның әртүрлі факторларын анықтаған.Биологиялық факторларға қайдай көрсеткіш жатады?

- жынысы

• Шу

• Темекі шегу

• Жас

• Отбасы жағдайы

?.

Фотосинтез жылдамдығы жарық, көмір қышқыл газының концентрациясы, температура сияқты лимиттеуші (шектеуші) факторларға байланысты болады. Фотосинтез реакциясы үшін температура неге лимиттеуші фактор болып табылады?

• Фотосинтез реакциясы үшін қажетті жағдай, жеткіліксіз болғанда фотосинтез қарқындылығы төмендейді

• Глюкоза синтезі үшін қажет, жеткіліксіз болғанда синтез төмендейді

• Өсімдіктер өсуін қамтамасыз ететін энергия көзі болып табылады

- фотосинтез реакциясы белсенділігі температураға тәуелді ферменттер

Қатысуымен жүреді

• Энергия пайдаланумен жүретін органикалық заттар синтезінің биохимиялық реакциялары үшін қажет

?.

Су экожүйесінде аққұтандар, су балдырлары, аққайраңдар, сазандар мекендейді. Бұл организмдерді экологиялық пирамида ережесіне сәйкес әртүрлі трофикалық деңгейлерге орналастырыңыз.

• 1–сазан, 2– су балдырлары, 3-й – ақ қайраң, 4– аққұтандар

• 1– су балдырлары, 2– ақ қайраңдар, 3 – сазан, 4 – аққұтандар

- . 1– су балдырлары, 2– сазан, 3 –ақ қайраңдар, 4 – аққұтандар

• 1– аққұтандар, 2–ақ қайраңдар, 3 – сазан, 4– су балдырлары

• 1– аққұтандар, 2 –сазан, 3 – ақ қайраңдар, 4– су балдырлары

?.

Ағзаның қоршаған ортаның қолайсыз жағдайына бейімделуінің үш негізгі әдісі бар: бағыну, қарсыласу және бұл жағдайлардан қашу. Берілген мысалдардың қайсысы қолайсыз факторларға қарсыласуды көрсетеді?

• Күзде жыл құстарының солтүстіктен онтүстік аудандарға қыстауға ұшуы

• Аюлардың қысқы ұйқысы

- минус 40гр.С температурада поляр үкілерінің белсенді өмірі

• Төменгі температурада бактериялардың спора жағдайына өтуі

• 80 гр.С шөл дала ыстығына кактустардың өмір сүруі

?.

Паразиттердің екі түрі бар – эктопаразиттер мен эндопаразиттер. Берілгендердің паразиттердің қайсысы эндопаразиттерге жатады?

- маляриялы плазмодий

• Бит

• Кене

• Бүрге

• Власоед

?.

Болашақта халық санына байланысты мәселелері туралы бірнеше концепциялар бар. Барлық демографиялық мәселелер өздігінен жойылады, өйткені адамзат – бұл өзінің санын реттеуге қабілетті өздігінен реттелетін жүйе екенін қандай концепция ұсынады?

- демографиялық фатализм

• Демографиялық биологизм

• Демографиялық утопизм

• Демографиялық максимализм

• Демографиялық детерминизм

?

Әрбір аймақтың әртүрлі геоклиматтық жағдайына бейімделу барысында адамдарда ұқсас адаптивті белгілер қалыптасты. Тропикалық адаптивті түрлер үшін қандай морфологиялық белгілер тән?

• Төмен температура

• Рационда жануарлар ақуызының басым болуы

• Көмірсулардың жетіспеушілігі

- әртүрлі эндемиялық аурулардың жоғары болуы

• Төмен ылғалдылық

?.

Әрбір аймақтың әртүрлі геоклиматтық жағдайына бейімделу барысында адамдарда ұқсас адаптивті белгілер қалыптасты. Тропикалық адаптивті түрлер үшін қандай морфологиялық белгілер тән?

• Төмен температура

- жоғары температура

• Салқын климат

• Майларға бай жануар текті тағам

• Ақуыздарға бай жануар текті тағам

?.

Ұзақ уақыт бойы қоршаған ортаның басым экологиялық факторы болды: салқын климат, майлар мен ақуыздарға бай жануар текті тағам, ауада оттегі мөлшерінің төмен болуы . Берілген факторлардың әсерінен қандай адаптивті түрлер қалыптасады?

- арктикалық

• Жоғары таулық

• Тропикалық

• Қалыпты

• Аралас

?.

Адаптивті түр келесі морфологиялық белгілермен сипатталады: бойдың биік болуы, кеуде клеткасының көлеміділігі мен цилиндрлі формасы, сүйекте минералды заттардың жоғары мөлшері, сүйек кемігінің жоғары салмағы, эритроциттердің жоғары мөлшері. Берілген факторлардың әсері нәтижесінде қандай адаптивті түрлер қалыптасады?

- арктикалық

• Жоғары таулық

• Тропикалық

• Қалыпты

• Аралас

?.

Психологтардың ойынша, адамға әсер еткен көріністер уақыт өте ұмытылады.Осы ерекшеліктің экология үшін маңыздылығы?

• Қоршаған ортаның сапасын жақсартады

- Табиғатты пайдалану ісінде ұтымсыз қимылдардың негізі болып табылады

• Табиғатты ұтымды пайдалану

• Табиғатты қорғау шараларын ұтымды пайдалану

• Экологиялық салдарларды болжау

?.

Өскемен қаласында қорғасын-мырыш зауытынан 1км қашықтықта ық жағынан жеке меншік үйлер орналасқан. Зауыт территориясынан алынған топырақ сынамасында қорғасын концентрациясы – 800 мг/кг, мырыш – 1500 мг/кг, мыс – 50 мг/кг, кадмий – 6 мг/кг, зауыттан 1к қашықтықтан алынған сынамада қорғасын – 600 мг/кг (ШРЕК – 32), мырыш – 500 мг/кг (ШРЕК – 23), мыс – 20 мг/кг (ШРЕК – 3), кадмий – 3 мг/кг (ШРЕК – 1).

Топырақ ластаушыларын регламенттеу не үшін қажет?

• Топырақтың химиялық қасиеттерін жіне атмосфераның қасиеттерін жақсарту үшін

- топырақта өсетін өсімдіктердің зиянсыздығына және тағамдық

Толыққұндылығына кепілдік беру үшін және топырақтың өзін-өзі тазалау

Процесінің қалыпты жүруі үшін

• Топырақ сапасын божау үшін және грунт суларының сапасын жақсарту үшін

• Топырақтың өзін-өзі тазалау процесінің қалыпты жүруі үшін және топырақ сапасын болжау үшін

• Атмосфераның қасиеттерін жақсарту үшін және топырақ сапасын болжау үшін

?.

Өскемен қаласында қорғасын-мырыш зауытынан 1км қашықтықта ық жағынан жеке меншік үйлер орналасқан. Зауыт территориясынан алынған топырақ сынамасында қорғасын концентрациясы – 800 мг/кг, мырыш – 1500 мг/кг , мыс – 50 мг/кг, кадмий – 6 мг/кг, зауыттан 1к қашықтықтан алынған сынамада қорғасын – 600 мг/кг (ШРЕК – 32), мырыш – 500 мг/кг (ШРЕК – 23), мыс – 20 мг/кг (ШРЕК – 3), кадмий – 3 мг/кг (ШРЕК – 1). Топырақтың ластануының интегралдық көрсеткіші қалай есептеледі?

• Топырақтағы заттар концентрациясының су ШРЕК-мен салыстыру арқылы

• Заттардың топырақтағы нақты концентрациясының ауа ШРЕК-на қатынасы бойынша

- заттың нақты концентрациясының ШРЕК-на қатынасы бойынша

• Судың жиынтық ластану көрсеткіші бойынша

• ШРЕК-тің заттың нақты концентрациясына қатынасы

?.

Өскемен қаласында қорғасын-мырыш зауытынан 1км қашықтықта ық жағынан жеке меншік үйлер орналасқан. Зауыт территориясынан алынған топырақ сынамасында қорғасын концентрациясы – 320 мг/кг (ШРЕК – 32), мырыш – 460 мг/кг (ШРЕК – 23), мыс – 30 мг/кг (ШРЕК – 3). Интегралдық көрсеткіш бойынша топырақтың химиялық ластану деңгейі қалай бағаланады?.

• 10 (рұқсат етілген)

- 50 (қауіпті)

• 20 (орташа қауіпті)

• 30 (әлсіз қауіпті)

• 60 (қауіпті)

?.

Зауыт территориясынан алынған топырақ сынамасында қорғасын концентрациясы – 640 мг/кг (ШРЕК – 32), мырыш – 690 мг/кг (ШРЕК – 23), мыс – 30 мг/кг (ШРЕК – 3), кадмий – 6 мг/кг (ШРЕК – 1). Интегралдық көрсеткіш бойынша топырақтың химиялық ластану деңгейі қалай бағаланады?

• 10 (рұқсат етілген)

- 66 (қауіпті)

• 20 (орташа қауіпті)

• 50 (орташа қауіпті)

• 60 (қауіпті)

?.

Зауыт террироиясынан алынған топырақ сынамасында анықталды – сынап концентрациясы ШРЕК 20 есе артық, қорғасын – 10 есе артық, мыс – 6 есе артық, кадмий – 14 есе артық. Интегралдық көрсеткіш бойынша топырақтың химиялық ластану деңгейі қалай бағаланады?

• 12 (рұқсат етілген)

- 50 (қауіпті)

• 25 (орташа қауіпті)

• 10 (орташа қауіпті)

• 60 (қауіпті)

?.

Өзен тасығаннан кейін пайда болған кішкене су қоймасында келесі организмдер табылған: инфузориялар – кебісше, дафниялар, ақ планариялар, үлкен тоғандық, циклоптар, гидралар. Бұл су қоймасын экожүйе деп атауға болады ма?

- Болмайды, өйткені онда продуценттер, редуценттер, заттардың тұйық

Айналымы жоқ және тамақтану тізбегі бұзылған.

• Болады, өйткені онда продуценттер, редуценттер, заттардың тұйық айналымы бар және тамақтану тізбегі бұзылмаған

• Болмайды, өйткені онда продуценттер бар, бірақ редуценттер, заттардың тұйық айналымы жоқ және тамақтану тізбегі бұзылған

• Болмайды, өйткені онда продуценттер жоқ, редуценттер бар, заттардың тұйық айналымы жоқ және тамақтану тізбегі бұзылған

• Болмайды, өйткені онда продуценттер мен редуценттер жоқ, заттардың тұйық айналымы бар, бірақ тамақтану тізбегі бұзылған

?.

Миногтар бекіре, треска, корюшка, тіпті кит сияқты да ірі балықтарға да шабуыл жасайды. Миногтар балық азығына жабысып алып, бірнеше күн, апта бойы оның денесіндегі шырынмен қоректенеді. Көптеген балықтар көп жарақат алғандықтан өліп қалады. Өзара қатынастың қандай түрі туралы айтылып тұр?

• Нейтрализм

• Аменсализм

• Комменсализм

• Мутуализм

- паразитизм

?.

Тұщы су горчак балығы өзінің уылдырығын екіқақпақты (двухстворчатый) моллюсканың мантия қуысына салады. Дамып келе жатқан уылдырықтары моллюсканың раковинасымен берік қорғалған, бірақ олардың бары-жоғы қожайыны үшін бәрібір және оның есебінен қоректенбейді. Берілген мысалды түраралық өзара қатынастың қандай түріне жатқызуға болады?

• Паразитизм

- пәтершілік

• Жыртқыштық

• Симбиоз

• Бақталастық

?.

Топырақта пестицид–дилордың шектеліп-рұқсат етілген концентрациясын (ШРЕК) анықтау кезінде экперимент түрінде шектік және табалдырық асты концентрациялары анықталды: зияндылықтың жалпы сантарлық көрсеткіш бойынша –10,0мг/кг, миграциялық-ауалық – 50,0мг/кг, миграциялық-сулық –10,0мг/кг, органолептикалық – 0,5мг/кг, транслокациялық – 1,5мг/кг, санитарлық-токсикологиялық – 2,0мг/кг. Дилордың ШРЕК нешеге тең?

- 0,5 мг/кг

• 1,5 мг/кг

• 2,0 мг/кг

• 10,0 мг/кг

• 50,0 мг/кг

?.

Топырақта пестицид–цинебтың шектеліп-рұқсат етілген концентрациясын (ШРЕК) анықтау кезінде экперимент түрінде шектік және табалдырық асты концентрациялары анықталды: зияндылықтың жалпы сантарлық көрсеткіш бойынша –5,0мг/кг, миграциялық-ауалық – 2,5 мг/кг, миграциялық-сулық – 48,0мг/кг, органолептикалық – 1,8 мг/кг, транслокациялық – 10,0мг/кг, санитарлық-токсикологиялық – 3,6 мг/кг. Цинебтың ШРЕК нешеге тең?

• 48,0 мг/кг

• 10,0 мг/кг

• 5,0 мг/кг

• 2,5 мг/кг

- 1,8 мг/кг

?.

Демографиялық мәселелер мен биосфераның мүмкіндіктерін қарастыра отырып, ғалымдар әртүрлі концепцияларды ұсынады. Санмен берілген концепциялардың қайсысына әріппен берілген тұжырымдар сәйкес келеді?

1. Демографиялық максимализм.

2. Демографиялық фатализм.

3. Демографиялық биологизм.

А.Халық санының динамикасы логарифмдік қисық сызық бойынша өзгереді: бастапқы кезеңде өседі, одан кейін қатерлі нүктеге жеткенде азая бастайды.

В. Демографиялық мәселелер ойдан шығарылған, өйткені жер бетінде қазіргіден бірнеше есе көп адамдар тұра алады.

С. Демографиялық сұрақтар өзінен өзі жойылады, өйткені адамзат – бұл өзінін санын басқара алатын өздігінен реттелетін жүйе.

• 1А, 2В, 3С

• 1С, 2В, 3А

• 1В, 2А, 3С

• 1С, 2А, 3В

- 1В, 2С, 3А

?.

Топырақта пестицид–цинебтың шектеліп-рұқсат етілген концентрациясын (ШРЕК) анықтау кезінде экперимент түрінде шектік және табалдырық асты концентрациялары анықталды: зияндылықтың жалпы сантарлық көрсеткіш бойынша –5,0мг/кг, миграциялық-ауалық – 2,5 мг/кг, миграциялық-сулық – 48,0мг/кг, органолептикалық – 1,8 мг/кг, транслокациялық – 10,0мг/кг, санитарлық-токсикологиялық – 3,6 мг/кг. Цинебтың зияндылығының лимиттік көрсеткіші қандай?

• Жалпы санитарлық

• Миграциялық

- Транслокациялық

• Органолептикалық

• Санитарлық-токсикологиялық

?.

Топырақта пестицид–гордонның шектеліп-рұқсат етілген концентрациясын (ШРЕК) анықтау кезінде экперимент түрінде шектік және табалдырық асты концентрациялары анықталды: зияндылықтың жалпы сантарлық көрсеткіш бойынша –5,0 мг/кг, миграциялық-ауалық – 10,0 мг/кг, миграциялық-сулық – 20,0 мг/кг, органолептикалық – 1,5 мг/кг, транслокациялық – 2,0 мг/кг, санитарлық-токсикологиялық – 2,8 мг/кг. Гордонның зияндылығының лимиттік көрсеткіші қандай?

• Жалпы санитарлық

• Миграциялық

• Транслокациялық

- Органолептикалық

• Санитарлық-токсикологиялық

?.

«Малинка» балалар үйінде 120 бала бар. Осы күнтізбе жыл ішінде емханаға әр түрлі сырқаттардың себебімен 24 бала тіркеуге алынды. Қаралуы бойынша сырқаттанушылықты есепке алу бірлігі қалай аталады?

• Ауырлық коэффициенті

• Бір сырқаттанушылық жағдайының орташа ұзақтығы

- сырқат жағдайы

• Сырқаттың нозологиялық формасы

• Жиілік коэффициенті

?.

2010 ж. Желтоқсан айында жоспарлы түрде медициналық тексеріс жүргізілді, зерттеулер нәтижесінде осы күнтізбе жылында 12 бала ешқандай сырқат түрімен ауырмағандығы анықталды. Ұжымның денсаулық жағдайын бағалау үшін қолданылатын денсаулықтың тікелей көрсеткіші қандай?

• Қаралуы бойынша анықталған сырқаттануы бойынша

- дене дамуы

• Медициналық тексеріс нәтижелері бойынша анықталған сырқаттанушылық

• Өлімге себеп болған сырқаттанушылық

• Патологиялық зақымдалу

?.

Ормандар адамдар демалуын ұйымдастыруға және отын дайындауға қолданылады.Табиғи жүйелерді пайдаланатын бәсекелес шаруашылық салалары бір біріне қалай әсер етеді?

• Бір бірінің өнімдері арттырады

- Бір біріне залал келтіреді

• Бір тұтынушының өнімі артады

• Ресурстарды қолдану тиімділігі артады

• Ешқандай әсер етпейді

?.

Жердегі парник эффектісі атмосфералық ауа құрамында аздаған мөлшерде болатын газдардың жер бетінен сәулеленетін ұзын толқынды радиациясының белгілі бір бөлігінің планетаға қайта шағылысуы салдарынан туындайды. Парник эффектісінсіз Жердегі температура 33°С-қа төмен болар еді. Өнеркәсіптік революцияның басталуымен байланысты атомсферада парник газдарының мөлшері көбейді. Атмосфералық ауада көмір қышқыл газы, күйе, және басқа қатты бөлшектердің жинақталуымен байланысты парник эффектісін не туындатуы мүмкін?

• Орташа температураның жоғарылауы планета климатының жақсаруына септігін тигізеді

• Атмосфераның мөлдірлігінің төмендеуі салқындауды тудырады

- темеператураның жоғарылауы биомферада қолайсыз өзгерістер

Туындатады

• Биосферада ешқандай өзгеріс туындатпайды

• Озон қабатының деградациясын тудырады

?.

Алматы қ. Желтоқсанда ЖЭО-1 және 2 мазут пен көмір жағады. Атмосфералық ауада түтін мен күйе пайда болып, жерге шөгеді. Қалада қалың тұман, температуралық инверсия, желсіз ауа райы байқалады. Ауа бассейнін неғұрлым тиімді қорғау шараларының бірі қандай?

- технологиялық процестердің экологизациясы

• Газды шығарыстарды тазарту

• Газды шығарыстарды атмосферада тарату

• Санитарлық-қорғаныс аймақтарын құру

• Архитектуралық-жобалық шешімдер

?.

Алматы қ. Желтоқсанда ЖЭО-1 және 2 мазут пен көмір жағады. Атмосфералық ауада түтін мен күйе пайда болып, жерге шөгеді. Қалада қалың тұман, температуралық инверсия, желсіз ауа райы байқалады. Атмосфераға автомобиль түтіндерімен не түседі?

• Күкіртті ангидрид

- көміртек оксиді

• Күкіртті сутек

• Фтор қосындылары

• Азот оксиді

?.

Мичурин ауданы, «Коксун» совхозы топырағының химиялық ластануын зерттеген кезде анықталды: фталофос мөлшері 0,2 мг/кг (ШРЕК=0,1 мг/кг), линурон – 9 мг/кг (ШРЕК=1,0 мг/кг), гептахлор – 0,05 мг/кг (ШРЕК=0,05 мг/кг). Интегралдық көрсеткіш бойынша топырақтың химиялық ластану деңгейі қалай бағаланады?

• 8 (рұқсат етілген)

• 66 (қауіпті)

• 20 (орташа қауіпті)

• 10 (орташа қауіпті)

- 12 (рұқсат етілген)

?.

Тұрғын үй аймағынан алынған топырақ сынамасында анықталды: қорғасын концентрациясы ШРЕК –дан 2 есе, мырыш – 4 есе, мыс – 1,5 есе, никель – 1,5 есе артық. Интегралдық көрсеткіш бойынша топырақтың химиялық ластану деңгейі қалай бағаланады?

- 9 (рұқсат етілген)

• 66 (қауіпті)

• 20 (орташа қауіпті)

• 10 (орташа қауіпті)

• 60 (қауіпті)

?.

В.И. Вернадский бойынша тірі заттар – тіршілік етуші тірі организмдер жиынтығы, олардың саны салмағы мен химиялық құрамымен анықталған; тірі заттар бүкіл атмосфераны, гидросфераның және литосфераның бөлігіне енеді; тірі заттар биосферада газдық және концентрациялық қызмет етеді; эволюция барысында тірі заттар қыметі өзгеріске ұшырап, түрлене түскен; тірі заттар биоценозға ұйымдасқан – экожүйенің тірі компонеттері. Берілген анықтамаларда қандай қателік бар?

• В.И. Вернадский бойынша тірі заттар – тіршілік етуші тірі организмдер жиынтығы, олардың саны салмағы мен химиялық құрамымен анықталған

• Тірі заттар бүкіл атмосфераны, гидросфераның және литосфераның бөлігіне енеді

• Тірі заттар биосферада газдық және концентрациялық қызмет етеді

- эволюция барысында тірі заттар қыметі өзгеріске ұшырап, түрлене түскен

• Тірі заттар биоценозға ұйымдасқан – экожүйенің тірі компонеттері

?.

Әйел адамдарды антропометриялық және функциональды тексергенде келесі морфо-функциональды белгілер анықталды:дененің тығыз болуы, сүйек бұлшық-ет жүйесі жақсы дамыған, кеуде клеткасы көлемінің үлкен болуы, сүйек кемігі салмағының үлкен болуы, қанда эритроциттердің жоғары мөлшері. Бұл әйелді қандай адаптивті түргі жатқызуға болады?

- арктикалық

• Тропикалық

• Субтропикалық

• Жоғары таулық

• Қалыпты климат

?.

Адамды антропометриялық және функциональды тексергенде келесі морфо-функциональды белгілер анықталды: бойының ұзындығы, түтікті сүйектердің салыстырмалы ұзаруы, қанда гемоглобин мен эритроциттердің жоғары мөлшері. Бұл адамды қандай адаптивті түргі жатқызуға болады?

• Арктикалық

• Тропикалық

• Субтропикалық

- жоғары таулық

• Қалыпты климат

?.