5.2 Қатынастардың қасиеттері

Мағынасына байланысты қатынастардың 2 тобын бөлуге болады:

1. Объекттік қатынас объекттер (мән экземплярі) туралы берілгендерді сақтайды. Атрибуттардың бірі объектті нақты анықтайды. Мұндай атрибут қатынас кілті немесе бастапқы атрибут деп аталады. Ыңғайлы болу үшін оны 1-ші бағанда көрсетеді.

Кілт бірнеше атрибуттан тұруы (құрама кілт) немесе атрибут мәнерінің бөлігі(бөлінді кілт) болуы мүмкін.

Объекттік қатынастарда бірдей кілтті жолдар болмауы керек, яғни объекттер қайталанбауы тиіс. Ақпарат тұтастығын қамтамасыз ету үшін бұл реляциялы модельдерге қойылатын негізгі шарт болып табылады.

2. Байланысты қатынас екі немесе одан көп қатынастардың кілтін сақтайды, яғни кілттер бойынша қатынас объекттерінің арасында байланыс орындалады.

Объектті қатынас мысалы:

СТУДЕНТ ПӘН

студент	курс
Ахметов Момбеков	1 2

Пән атауы	курс
Математика Физика Тарих	1 1 2

Байланысты қатынас мысалы:

ОҚИД

СТУДЕНТ	ПӘН АТАУЫ
Ахметов Ахметов Момбеков	Математика Физика Тарих

Байланысты қатынаста байланысты кілттермен бірге осы байланысқа функционалды тәуелді болатын басқа атрибуттары да бар болады.

ОҚИД

СТУДЕНТ	ПӘН АТАУЫ	БАҒАСЫ
Ахметов Ахметов Момбеков	Математика Фтзика Тарих	4 5 3

Байланысты қатынастардың кілт сыртқы(немесе бөтен) деп аталады, себебі олар басқа қатынастардың басқтапқы кілттері болып табылады. Реляциялы моделдер сыртқы кілттерге сілтемелік тұтастық деп аталатын тұтастықты қамтамасыз ету үшін шектеулер қояды. Бұл әрбір сыртқы қандай да бір объекті қатынастың жолы сәйкес келуі керек дегенді білдіреді, әйтпесе сыртқы кілт белгісіз объектте сілтеме жасайды деп табылады.

Реляциялық БҚ-ң қатынастарына қойылатын тағы бір талап - әрбір қатынас нормаға келтірілген болуы тиіс, яғни әрбір атрибут ары қарай бөлінбейтін қарапайым болуы керек.

Атрибуттарының барлығы қарапайым болып келетін қатынас бірінші нормал түрге (1НФ) келтірілген деп аталады.

Кестелерді қатынас деп қарастыруға мүмкіндік беретін берілгендердің реляциялы моделдер қатынастарына қойылатын шарттар мен шектеулерді атап өтейік:

1. Бірдей бастапқы кілттер болуы мүмкін емес, яғни кестеде барлық жолдар ерекше болуы керек;

2. Кестенің барлық жолдары бірдей құрылымда болуы тиіс, яғни атаулары сәйкес келетін бірдей атрибуттар санынан тұруы тиіс;

3. Кесте бағандарының атаулары әр түрлі болуы, ал баған мәндері бір типті болуы тиіс;

4. Атрибут мәндері қарапайым болуы керек, яғни құраушысы ретінде басқа қатынастарды алуына рұқсат етілмейді;

5. Сыртқы кілтткр үшінсілтемелік тұтастық қамтамасыз етілуі тиіс;

6. Кестедегі жолдардың реті маңызды емес, себебі ол тек жолға қол жеткізу жылдамдығына ғана әсер етеді.