39. М.Иманжанов шығармашылығы. Жания

(1916 Қарағанды обылысы, Жезді ауданы 1958 Алматы)

М.Иманжанов қазіргі Жезқазған облысының Ұлытау ауданында 1916 жылы желтоқсанда туған. 1935-38 жыл­дары Алматыдағы есеп-экономикалық тех­никумын оқып бітірген. Әдебиет-қа­лам тербеу ісіне қабілет-бейімін сезіп, 1938 жылы Жазушылар одағында ашылған алты айлық курсты бітіреді де радио хабарларын тарату жөніндегі республи­калық комитетінде редактор болып істейді. Ал 1942-49 жылдары «Социалис­тік Қазақстан» газетінде әуе­лі әдеби қызметкер, сосын, жүре келе, бөлім мең­герушісі қызметін ат­қа­рады. Бірақ ден­саулық жағдайына байланысты «Пионер» журналына бөлім меңгерушісі болып ауысады.

М.Иманжановтың әдеби-шығарма­шылық қызметі 1938 жылдан басталғанымен, оның республика жұртшы­лы­ғы­на анық таныла бастағаны Ұлы Отан со­ғы­сы жылдары. Қаламгердің романти­ка­лық сарында жазылған көр­кем әңгіме­лері мен очерктері баспасөз бетіне жиі басы­ла­ды. Алғашқы әңгі­мелер жинағы «Жас­тық» деген атпен – авторы Тауұлы 1948 жылы ба­сылып, оқырман қолына тиеді.Иманжанов әдебиетіміздің әр саласында қалам тербеп, «Таныс қыз» атты әңімелер жинағын, «Алғашқы айлар» повесін, «Азамат даусы» атты публицикалық еңбегін, «Жас өмір», «Менің махабаттым», «Сөнген шала» пьесларын жариялады. Мұқаңның қазақ оқырман қауымы арасында кеңінен танылып, жазушы есімін әйгілі еткен «Алғашқы айлар» хикаяты мектептегі оқу-тәрбие тақырыбына арналған. Оның басты кейіп­кері білімді де жігерлі жас мұғалім Жа­қып­бек бүкіл оқу-тәрбие мәселесін өмірмен, өндіріспен байланыстыра жүргізу мәселесін көтереді жә­не сол мақсат-мұратын жүзеге асы­ру жолында бар күш-жігерін салып, аянбай күреседі. Хикаят авторынан қалың оқырман арасында абырой-беделін арттыруға 1950 жылы «Алғаш­қы айларға» Жамбыл атындағы рес­пуб­ликалық бәйге берілуі де кәдім­гідей әсер етеді. Алғашқы айлар» повесіндегі басты тұлға – Жақыпбек мектеп мұғалімі қандай болу керек деген талапқа жауап бергендей. Жақыпбек оқушылардың әрқайсысымен жақындасып, бала мен мұғалім арасындағы сенімсіздіктің жігін жойып, тіл табыса білу қияңқы баланы тәрбиелеуде бірден-бір дұрыс жол екенін дәлелдейді. Рас, бала жүрегіне жол табу оңай емес, Жақыпбек осы жолда табандылықпен күресіп, мақсатына жетеді. Жазушы Жақыпбекті балалардың жақсы көріп, үйір болуының себебін ашады. Ол бала табиғатына тән, әр нәрсені білсем деген құштарлық мінезін қолдап, оқушыларды колхоз шарушылығымен де етене жақындатып, көп мағлұмат береді. Немесе экскурсияға апару секілді қызықты жұмыстар жүргізеді. Жазушы баланы еңбекке баулып өсіруді тәрбиенің басты шарты деп қарайды. Мектеп білім беруді ғана мақсат етпей, ата-анамен ынтымақтасып, қайткенде нағыз азамат тәрбиелеп өсіреміз деген мақсатты алына қою керек. Осы ойын кейін бір жас талапкерге жолдаған хатында Мұқан: «Біз балаларды оқы деп қана үгіттей бермей, еңбек етте, өмірді біл, колхоз шаруашылығын сүй дегенді де құлақтарына сіңіріп, қажетті жерінде дәріптеп отырумыз керек», - дейді. Міне, «Алғашқы айлар» повесінде осы идеяны негізгі нысана етіп ұстайды жазушы. Уақыт тынысын әрдайым қадағалап, тамыршыдай тап басып отырған жазушы қоғамның даму процесін, болашағын сол кезеңнің биігінен қарап бағалайды. Мұқанның балаларға арналған әңгімелері онша көп емес. Бірақ қандай әңгімесін алсаңыз да балаға тәлім беретін өнегені ұсынып отырады. Коллективтің бала тәрбиелеуде қуатты күш екенін «Сапардың тәжірибесі» әңгімесінде әсерлі бейнелейді. Сапардың сыныптас жолдастарынан да, мұғалімнен де жасырын жүргізген тәжірбиесі сәтсіздікке ұшырайды. Өзінше жаңалық ашпақ болып машақаттанған еңбегі зая кетеді. Бұл сәтсіздік баланың қателігін мойындатқандай. Коллективпен ынтымақта, бірлікте ғана істің нәтижелі болатынына Сапардың көзі жетеді. Автор Сапардың ісінің ағаттығын біреуге айтқызу арқылы емес, іс-әрекет арқылы ашады.Мұқан шет ел балаларының тұрмысымен таныстыру мақсатында да жан-жақты мағлұмат беретін әңгімелерді таңдап, түрік жазушысы әрі мұғалімі Махмуд Маколдың «Балалар», «Балалар қалай күнелтеді», «Мектептен айырылдық» атты әңгімелерін аударады.