1 Электрмагниттік өтпелі үрдістер туралы негізгі мәліметтер

Электр жүйесі өзара тығыз байланыстағы элементтерден тұрады және екі топқа бөлінеді.

1. Беруші және таратушы, пайдаланушы

2. Басқару элементтері, жүйені реттеу және өзгерту қондырғылары электрлік жүйелерде, апаттық жағдайлар кенеттен пайда болады.

Апаттық жағдай екіге бөлінеді.

1. Жүйе режимінің бұзылуынан (кейбір элементтердің жүктемеге төзе алмауынан) автоматтық ақаулар.

2. Жүйенің негізгі бір элементтерінің істен шығуынан (желден немесе мұздақтан электр сымдары қиылып кетуі мүмкін, орнының қисайып қалуы т.б.)

Жүйенің қалыпты жұмыс уақыты кезінде бір режимнен екінші режимге өту өзгерісін қалыпты, өтпелі режимдері деп атайды.

Режим – жүйенің қалпы, олардың жұмысын сипаттайтын сандық көрсетілімдермен сипатталады.

Электр жүйесінің режимдері екі топқа бөлінеді:

тұрақталған режим

өтпелі режим

Осы топтардаң ішінде басқа да мынандай режимдері болады:

қалыпты тұрақталған режим;

қалыпты өтпелі режим;

апаттық режим.

U-қосалқы станса шинасының кернеуі; Р_п - қуат ағыны; f -жүйе жиілігі.

1-сурет. Жүйенің қалыпты режимінің шамаларының өзгеруі

Электр жүйелерін жобалау кезінде олардың негізгі технико – экономикалық сипаттамалары анықталады.

Жүйелі бір жұмыстық жағдайдан екінші жағдайға өту.

Апаттан туатын істен шығуды жою үшін қондырғының техникалық сипаттамалары анықталады. Және жүйенің арықарай жұмыс істеу шарттары қайта қарастырылады.

Апаттан кейінгі тұрақталған режим. Бұл режимде жүйе төмендетілген техника экономикалық сипаттамалармен жұмыс істейді.

Үрдіс дегеніміз – белгілі бір құбылыстың тізбектелген ауысуын айтады.

Өтпелі үрдістер – белгілі бір сипаттамаларға сәйкес мынадай топтамаларға бөлінеді:

1) Өту шартына байланысты.

Егер қалыпты жағдайда өтсе қалыпты өтпелі үрдіс.

Егер апаттық режимде болса, апатық режим деп аталады.

2) Пайда болу шартына байланысты.

Дифференциалдық теңдеулерді құрар кезінде немесе математикалық толық талдаулар жасар кезде қолданылатын жіберулер.

3) Үрдістің өту жылдамдығына байланысты.

Құрылымына байланысты: қарапайым, күрделі, радиалды немесе бірнеше параллель контурдан тұратын.

а - жүйе сұлбасы; б - Электтр желісінің ағытылу сұлбасы; U- U-қосалқы станса шинасының кернеуі; А - генератордың қуат ағыны; в - қуатты генераторлардың қосылу сұлбасы; U_i - қосалқы станса шинасының кернеуі; Р- генератордың қуат ағыны; индекс 0 - бастапқы мәндер,

1, 2 - тұрақталған мәндер

2- сурет. Жүйенің қалыпты апаттық режиміндегі шамалардың өзгеруі

Қалыпты тұрақталған режим деп электржүйелерін жобалар кездегі олардың негізгі технико-экономикалық сипаттамаларын анықтайтын ұзақ режимдерді атайды.

Қалыпты өтпелі режим деп жүйенің бір жұмыстық режимнен басқа қалыптағы режимге өту режимдерін атайды.

Апаттық режим деп апаттарды жоюға арналған және жүйелердің арықарай жұмыс істеуін талқылайтын тұрақтандырылған өтпелі режимдерді атайды.

Апаттан кейінгі тұрақталған режим деп жүйенің қалыпты сұлбаларын өзгерту сипаттамалары негізіндегі режимдерді атайды

3- сурет. Жүйедегі апаттық өтпелі режим

Егерде қалыпты өтпелі үрдістерді апаттық режимдерде талқыласа, онда бұндай қалыптасу ағу салдары бойынша деп аталады

Егерде қалыпты өтпелі үрдістерді туу түрлеріне сай қараса, онда мұндай қалыптасу пайда болу салдары бойынша деп аталады.

Егерде қалыпты өтпелі үрдістерді дифференциальдық теңдеулерді құру тұрғысынан қараса, онда мұндай қалыптасу ескертпелер бойынша деп аталады.

Егерде қалыпты өтпелі үрдістерді жүйелерде ұзақ мезетке созылу деп қараса, онда мұндай қалыптасу үрдістердің өту жылдамдығы бойынша деп аталады.

Егерде зерттелінетін жүйелердегі қалыпты өтпелі үрдістерді қарапайым немесе күрделі деп қараса, онда мұндай қалыптасу құрылымы бойынша деп аталады.

4- сурет. «генератор - трансформатор - желі» блоктарындағы

өтпелі үрдістер