4.5. Төтенше жағдай бойынша шаралар.
Төтенше жағдай болғанда ең маңызды мәселе болып адам өмірін және бағалы материалдарды аман сақтап қалу болады. Осыған байланысты өндірісте қауіпті жағдайлардың ошақтарын қалпына келтіру құралдары құрастырылады. Оның ішінде басты құрама –Азаматтық қорғаныс. Төтенше жағдай болған кезде цех басқарушылары түсініктеме шараларын жүргізеді, цехтағы барлық жұмыс тақталары, жұмысшылар мен қызметкерлер, азаматтық қорғаныс жасақшыларының мүшелері, жедел түрде жиналу орнына жөнеледі, қалған жұмысшылар мен қызметкерлер қауіпсіз жерге орналасады.
Үлкен авариялары және катастрофалары болған жағдайда олардың ошақтарын жою және қалпына келтіру мақсатында бірнеше шарттарды ескеру керек:
радияциялық сәулелену болса, онда адамға әсер ету деңгейін біліп алу керек
ғимараттардың құрылу деңгейін білу керек.
Коммуналды – энергетикалық жүйелердің қирау деңгейін білу керек.
Егер де өндірісті су басып қалу жағдайыпайда болса онда цех басқарушылары жұмысшылармен қызметкерлерді қауіпсіз жерге көшіріледі. Өндірістің және басқа ғимараттардың төменгі қабаттарындағы есік терезелері жабылады және бітеледі.
4.6. Қоршаған ортаны қорғау
Қазақстан Республикасында қоршаған ортаны қорғау саласында құқықтық нормалар мен концепциялар ж Президентінің 3.12.2003 №241 үнімінен Қазақстан Республикасының 2004-2015 жылға экологиялық қауіпсіздігінің концепциясы.
Қоршаған ортаны қорғау –ол комплексті мәселе, ғалымдардың күш салыса кірісіп зерттейтін саласы. Атмосфераны ластап қоршаған ортаға зиян келтіріп ауыл, қала шаруашылығына, онағ әрмен қарай жетіле беруіне зиян келтіруіміз керек.
Қоршаған ортаны қорғау экономикалық шешімдермен бірге бүкіл қауымдық жұмыс өнімділік арттыруды, әлеуметтік экономикалық жұмыстармен бірге –адамдардың жағдайын түзейтіп олардың деңсаулықтарын күшейтеді.
Зауыттың жбалауын жасағанда жер беткі бөлігіндегі шекті шығарылатын лас ауалар шанасын (ПДК) кішірейту болып табылады.
Зауыттан дыбыстар, ультдыбыстар, электромагнитті толқындар шығады, сондықтан оны санитарлы-сақтанатын аймаққа салу қажет.
Қоршаған ортаны қоршау мәселері, соның ішінде ауа бассейнін қорғау актуальды мәселеге айналып отыр.
Жобаланатын мәселе көп мөлшерде шаң бөледі себебі мұнда араластырғыш, алып-салатын қондырғылар бар. Кейбір технологиялық процесстер мысалы шыны балқыту, жылумен өңдеу сияқты процесстер кезінде зиянды газдар бөлінеді.
Қоршаған ортаны ластанудан қорғаудың 2 инженерлік тәсілі бар:
1) Газдарды терең тазалау және зиянды заттардың мөлшерін азайтатын технологиялық жабдықтарды пайдалану.
2) Қалдықсыз технологияларды жасау бұл мәселені шешуде жобаланатын зауыт қоршаған ортаны қорғауға елеулі үлес қосады оның себебі бұл өндірісте негізгі шикізат ретінде химия өнеркәсібінің қалдықтары атап айтқанда фосфор шлактары, фосфорит майда түйіршіктері және шыны сынықтары пайдаланады. Бұл қалдықтарды пайдалану табиғи шикізатты үнемдеуге, олар орналасқан карьерлерді қазбауға, құнарлы жерлерді сақтауға мүмкідік береді. Сонымен қатар бұл қалдықтардың жер асты суларына, қошаған ауаны ластау мөлшері азайтылады.
Жобаланып жатырған зауыт мынадағы өндіріс орындарынан тұрады: негізгі масса дайындау цехы, көмекші цехтар, түсіріп алып шикізатты сақтау бөлімі, және дайын бұйымды сақтайтын қоймалар.
Масса дайындау бөлімі шаңды бөледі. Сондықтан осы бөліктерде жұмыс істейтін жұмысшылар үшін желдеткіш қондырғылардың жұмыс істеуін бақылап тұру керек және дыбыс басқыш, азайтқыш қондырғылардың жұмыс істеуін бақылау.
Шаңды басу үшін шаңбасқыш НИИОГАЗ типті қондырғы қолданамыз, ол 70-90% шанды басады. Фильтлер ФР-60, ФР-90 олар шаңды 97-99% дейін басады. Жұмыс істеу принциптеріне байланысты барлық шаңбасқыштар мен фильтрлер 9 класқа бөлінеді: гравитациалы, инерциялы, майлы, электрлі, ылғалды, кеуекті, маталы, акустиклы, қиыстырлы.
Зауыттардан өндіріс шаңдар, газдар көп бөлінеді.
Олардың концентрациясы шекті жіберіліс концентрациядан асып кетпеуі тиіс.
Атмосферадағы ауаны анализдеу үшін соңғы кезде газды хромографтар қолданылады. Бұл тәсіл бізге ауада қандай газ және қанша мөлшерде бар екенін анықтап береді.
.
Кеуек бетон бұйымын шығаратын зауытта шан-тозанның шығатын жерлер: шиеізат материалдарын қоймаландыру мен масса дайындау цехында көп бөлінеді. Міне сондықтан шаңмен бөлмелерді тазартатын фильтрлі қондырғыларды осы бөліктерге қоямыз.
Шикізаттың қоймаландыру мен бетон тағайындау цехына рулонды фильтрлар қоямыз. Бұл ЛАИК рулонды автоматандырылған фильтр вакумды система арқылы дистанционды басқару жүйесі көмегімен бөлмелі шаңнан тазартады. Бұл фильтрдің өнімділігі 20...120 мың м3/сағ. Фильтр материалының шаңдану кезінде кедергіленуі 30...100Па. Шаңнын майдалығы 10мкм болғанда шаңды ұстау қабілеті 90-96%.
Шаңнын майдалылығы 1...3мкм болса онда ФП ЛИАК фильтр қолданамыз. Бұл фильтр материалы 3 қабатты ультра жіңішке химиялық талшықтардан тұрады. Мұндай фильтрларды абсолютті деп атайды. Олардың шаң ұстау қабілеті 100%. Бұл фильтр тек майда шаңдарда ғана емес сондай-ақ микроорганизмдерді де ұстайды. Фильтрдің өнімділігі 420...2400м3/сағ, кедерленуі -130...480Па.
Сондай-ақ цехта шаңды қағып алғыш циклонды қолданылады. НИПОГАЗ ЦН-15,СИОТ, ВЦНИИОТ және т.б. түрлер: Осындай жабдықты фильтрлерді пайдалану арқылы біз бөлшекті шаңнан тазартамыз.
Қолды фильтрларды ауаны тазалау, оны бөлек тігілген маталар арқылы өткізу жолымен тазартады. Мұндай фильтрлердің көрсеткіштері өте жоғары, 95...99% дейін.
Шаңды қағып алу көлемі өсімдік шаңдары үшін -1500г/м2, минерал шаңдары үшін -1000г/м2, кварцқоспалы шаңдарға -250г/м2. Мата ауадан келген 50...80м3(м2/сағ) ауырлықты қабылдады.
Вентиляционды және өндіріспен шыққан қалдықтарды және шаңдарды тазарту үшін электрофильтрлер қолданылады.
Мұндай электрофильтрлардың көрсеткіші өте жоғары, 99,9%. Кез- келген өлшемдегі шаң қағып алынып тазаланады.
Электрофильтр жоғары (4500С) температураға дейін ауаны тазарта алады.
Циклондар – көп жағдайда бір мезгілде шаң шөктіру апараты қызметін атқаратын ортадан тепкіш циклондар. Циклонды шаңды ұстау тиімділігі...... корпус диаметрін азайтумен жоғарылатуға болады, бірақ газдардың өту қабілеті төмендетеді. Циклондардың өнімділігін арттыру үшін циклондарды батареяға топтастырылады. Циклондардың батареяларының шаң ұстау коэффициенті – 0,76-0,85. 10- шаң шығаратын саңлау.
СО және NО2 шығарылуының экологиялық қауіптілігін бағалау максималды шығарылымдардың шекті белгіленген концентрациялармен салыстыру арқылы жүргізіледі.
1) СО –ның атмосфераға шығарылуы:
GСО=0,001∙В∙QНР∙КСО∙(1-q4/100),
Мұндағы, QНР – отынның жануының төменгі жылу шығаруы, мДж/кг;
В – отын шығыны, т/жыл;
КСО – әр түрлі отын үшін коэффициент;
q4 – жылу шығыны , %.
MmaxCO=0,001∙3997,32∙35,76∙0,28∙(1-0,9/100)=0,04 (г/с)
2) Азот оксидінің мөлшері NО2,
GNО2=0,001∙В∙QНР∙КNО∙(1-β),
Мұндағы В – отын шығыны , г/с;
QНР – отынның жануының төменгі жылу шығаруы, мДж/кг
КNО – параметрі,;
β – әр түрлі отын үшін коэффициент
GNО2=0,001∙3997,32∙35,76∙0,07∙(1-0,01)=9,91 (г/с)
3) СО-ның ПДВ есептеу.
Н=35 м; Д=1,5 м; ω0=6 м/с; ТОГ=250оС; ТОС=17,4 оС; ПДКМР=0,00077мг/м3.
∆Т=ТОГ-ТОС=250-17,4=232,6 оС
f:параметрін есептеу
ПДВ есептеу:
СФ=0,5∙ПДКМР; А=160; F=1; η=1.
Газ ауа қоспасының көлемі:
V1=π∙Д2∙ω0/4=3,14∙1,52∙6/4=10,6 м3/с
m және n параметрларын есептеу.
fе=800∙(V|М)3=28,75
Зауыт бойынша ПДВ
МmaxСО<ПДВ, болғандықтан СО-ны қосымша тазалаудың қажеті жоқ.
4) NO2 үшін ПДВ-ны есептеу
Н=35 м; Д=1,5 м; ω0=6 м/с; ТОГ=250оС; ТОС=17,4 оС; ПДКМР=0мг/м3.
∆Т=ТОГ-ТОС=250-17,4=232,6 оС
f: параметрін есептеу
ПДВ-ны есептеу
СФ=0,5∙ПДКМР; А=160; F=1; η=1.
Газ ауа қоспасының көлемі
V1=π∙Д2∙ω0/4=3,14∙1,52∙6/4=10,6 м3/с
m және n параметрларын есептеу.
fе=800∙(V|М)3=28,75
ПДВ
МmaxNО2<ПДВ, болғандықтан NО2 -ны қосымша тазалаудың қажеті жоқ