Лекция.
Мақсат: Кәсіптік білім берудегі тұтас педагогикалық үдерісінің мәні, оның құрылымдық компоненттері, тәрбиелеу механизмдері және заңдылықтары туралы тұтас білімдерді қалыптастыру.
Жоспар:
1.Кәсіптік білім берудің тұтас педагогикалық процесінің мәні және құрлымы.
2.Кәсіптік білім берудің тұтас педагогикалық процесінің заңдылықтары мен принциптері.
Әдебиет:
1) Хмель Н.Д. Біртұтас педагогикалық процестің теориясы мен технологиясы.- Алматы, 2005.
2) Керимов Л.К., Айтмамбетова Б.Р. Педагогический процесс как объект деятельности учителя.- Алматы, 1998.
3) Момынбаев Б.К., Өстеміров К. Кәсіптік-техникалық пәндер. – Алматы, 2005.
4) Васильев И.Б. Профессиональная педагогика. – Харьков, 2003. Ч.2.
Біртұтас оқыту, тәрбиелеу және дамыту процесі педагогикалық процесс деп аталады. Педагогикалық процесс – тәрбие объекттері мен субъекттерінің білім беру, тәрбиелеу және дамыту міндеттерін шешуге бағытталған дамытын өзара ықпалы. Педагогикалық процесс оқыту мен тәрбиелеудың бірлігін қамтамасыз ету жолымен іске асырылатын кең мағынадағы тәрбиелеу процесі. Педагогикалық процесс педагогикалық жүйелер жағдайларында іске асырылады. Педагогтар мен оқушылардың мақсатқа сай өзара әрекеттесуі, өзара ықпалы іске асырылатын барлық түрдегі білім беру мен тәрбиелеу мекемелері педагогикалық жүйелер болып табылады.
Кәсіби білім берудегі тұтас педагогикалық үдеріс жалпыпедагогикалық (жалпыдидактикалық) және кәсіби оқытуға ғана тән арнайы принциптерге негізделеді. Кәсіби оқыту үдерісінде басшылыққа алынатын жалпыдидактикалық принциптер қатарына:
оқытудың ғылымилығы мен қолжетімдігі;
оқытудың көорнекілігші мен ғылыми-техникалық ойлаудың дамуы;
оқытушының басшылығы негізінде оқушылрдың саналы шығармалық әрекеті;
оқытудың жүйелілігі мен бірізділігі;
оқушылардың жеке тұлғалық ерекшеліктерін есепке алу;
оқытудың ғылыммен, практикамен және өндіріспен байланысы;
білім, білік және дағдының берік орнығуы.
Кәсіби оқыту үдерісінің арнайы принциптері:
жалпы білім беретін және жалпы техникалық пәндерді кәсіби бағыттау принципі;
оқу материалын игеруде технологиялық бірізділік принципі;
оқу үдерісі кезінде кәсіби қызметті модельдеу принципі;
кәсіби жұмылдыру принципі;
кәсіби оқытудың модульдік принципі.
Тақырып 4. Кәсіптік білім берудің тұтас педагогикалық процесінің сипаттамасы
7 Лекция.
Мақсат: Кәсіптік білім берудің тұтас педагогикалық процесінің әдістері туралы білімдерді қалыптастыру.
Жоспар:
1.Кәсіптік білім берудің тұтас педагогикалық процесінің әдістері.
2. Кәсіптік білім берудің тұтас педагогикалық процесінің әдістердің жіктеу.
Әдебиет:
1) Хмель Н.Д. Біртұтас педагогикалық процестің теориясы мен технологиясы.- Алматы, 2005.
2) Керимов Л.К., Айтмамбетова Б.Р. Педагогический процесс как объект деятельности учителя.- Алматы, 1998.
3) Момынбаев Б.К., Өстеміров К. Кәсіптік-техникалық пәндер. – Алматы, 2005.
4) Васильев И.Б. Профессиональная педагогика. – Харьков, 2003. Ч.2.
Кәсіби оқытудың әдістері мен тәсілдері
Әдіс – қойылған міндеттерді шешуге арналған адамдардың іс-әрекеттерінің жолы. Оқыту әдістері – оқу-тәрбие мақсаттарына жетуге бағытталған мұғалім мен оқушылардың өзара байланысты әрекеттерінің тәсілдері.
Кәсіби оқыту әдістері – бұл арнайы жүйе және логикалық бірізділікпен іс-әрекет жасайтын оқытушымен оқушылардың бірлескен қимылы.
Ақпарат көздері арқылы оқыту әдістері үш топқа бөлінеді:
1. Сөйлеу әрекеті арқылы оқыту әдістері: әңгімелесу, түсіндіру, сұхбаттасу, лекция, оқулық мәтінімен жұмыс, дыбыс жазу таспаларын пайдалану, нұсқау беру.
2. Көрнекілік әдістері: демонстрациялау, иллюстрациялау, оқушының өзіндік бақылауы.
3. Практикалық әдістер: жаттығу, өндірістік-техникалық есептерді шешу, зертханалық-сарамандық жұмыстар.
Оқушылардың танымдық іс-әрекетінің деңгейіне байланысты оқыту әдістері бөлінеді: репродуктивті (еске түсіру арқылы), түсіндіруші-иллюстративті, проблемалық, шамалы-іздену арқылы(эвристикалық), іздену арқылы оқыту әдістері.
Кәсіби оқытудың арнайы әдістерін – теориялық оқыту әдістері және өндірісітік оқыту әдістеріне бөлу мүмкін.
Теориялық оқыту әдістеріне: монолог түрінде жүргізілетрін әдіс; көрнекілік әдіс; диалог түрінде жүргізілетін әдіс, эвристикалық әдіс, іздену әдісі, алгоримдік әдіс, бағдарламалап оқыту әдісі жатады.
Өндірістік оқыту әдістеріне: еңбек әрекетін көрсету әдісі; диалог әдісі; жаттығу әдісі; эвристикалық әдіс кіреді. Нұсқау беру - өндірістік оқытудың ерекше әдісі (кііспе, ағымдағы, қорытынды нұсқаулар; жазбаша нұсқау /инструкциялық, технологиялық карталар/).
Ресей ғалымы Н.Е.Эргановтың проблемалық әдіс негізінде жіктеген оның екі түріне тоқтала кетейік.
I Теориялық оқытудың әдістері
1. Монолог түрінде жүргізілетін әдіс. Бұл әдіс бойынша теориялық сабақ өткізуде оқытушының рөлі басым. Окытушы ақларатгы ауызша жеткізеді, ал оқушылар болса атқарушы рөлінде болады, олардың іс-әрекеті берілген үлгі бойынша ұйымдастырылады.
2. Көрнекілік әдіс. Оқытушы оқу материалын демонстрациялау арқылы тәжірибе түрінде түсіндіреді. Оқушылардың іс-әрекеті репродуктивті.
3. Диалог түрінде жүргізілетін әдіс оқытушы теориялық, материалдарды диалог ретінде баяндайды.
4. Эвристикапық әдіс. Оқу материалы әңгімелесу арқылы беріліп, ол оқушыларға нұсқау ретінде жеткізіледі. Жаңа оқу -материалын түсіндіруде проблемалық сұрақтар қойылып, оны оқушылар оқытушы көмегімен шешеді.
5. Іздену әдісі. Окытушы мен оқушының өзара іс-әрекеті іздену арқылы ұйымдастырылады.
6. Алгоритмдік әдіс. Типтік есептер шығару барысында оқытушы оқушыларды белгілі бір жүйеде жасалған, алгоритм арқылы ұйымдастырады.
7. Бағдарламалап оқыту әдісі. Бүл әдіс оқу үрдісін бағдарламаған оқу-әдістемелік құралдар көмегімен іске асырылады.
II. Өндірістік оқыту әдістері
Өндірістік оқытудың (Н.Е. Эрганов бойынша) мынадай түрлері бар:
- еңбек әрекетін көрсету әдісі;
- диалог әдісі;
- жаттығу әдісі;
- эвристикалық әдіс.
Тақырып 4. Кәсіптік білім берудің тұтас педагогикалық процесінің сипаттамасы