22 Билет

1) Айнымалы конденсатор (Переменный конденсатор) — сыйымдылығын белгілі шектерде өзгертуге болатын конденсатор. Айнымалы конденсатор жеке және баптау конденсаторлары (триммерлер) деп бөлінеді. Айнымалы конденсатордың сыйымдылық өзгөрісін механикалық түрде (кең тараған) немесе электрлік әдіспен (варикондтар және варикаптар) басқаратын түрлері бар. Айнымалы конденсатор вакуумдік, ауалық және керамикалық t болып, сондай-ақ бір бөлімді және көп бөлімді болып бөлінеді. Вакуумдік Айнымалы конденсаторды, негізінен, бірнеше киловольт кернеулерде қуатты, қысқа толқынды радиотаратқыштарда қолданады. Төменгі кернеулерде (бірнеше жүздеген В-қа дейін) ауалық aйнымалы конденсаторды пайдаланады. Мысалы, радио өлшеуіш аппаратурада РЭА-ның тербеліс контурларының жиілігін реттеу, келтіру және баптау үшін қолданады.

2) Идеал индуктивті элементі бар тізбек (15-сурет). Индуктивтік элемент уақытқа байланысты магнит ағынының өзгерісінен э.қ.к.-тің туу құбылысын және нақты электр тізбегінің элементінде магнит өрісініңэнергиясының жинақталу құбылысын есептеуге мүмкіндік береді. Индуктивті орамамен айнымалы ток жүрген кезде оның бойында бағыты сол токқа қарама- қарсы өзіндік э.қ.к. e_L пайда болады.

Оны берілген кернеу теңгереді: u = -e_L, мұндағы e_L= - L . Бұдан u_L= L . Егер ток синусоидалы болса i=I_msin t, онда u_L = L = I_m Lcos t = U_msin( t+90^o), мұндағы U_m=I_m* L=I_m x_L, ал x_L= L индуктивті кедергі деп аталады.

Фазалық ығысу = _u - _i =90^o , яғни векторлық диаграммада кернеудің U векторы токтың I векторы фаза бойынша 90^о-қа озады(16-сурет). Лездік қуат: p = iu = I_m sin t U_mcos t = (sin2ωt) U_mI_m/2, яғни оның екі еселенген жиілікпен өзгеретіндігін көреміз. Оның амплитудасын Q_L реактивті индуктивті қуат деп атайды.

Q_L= ;

Өлшем бірлігі - вольтампер реактивтік [ВАр]. Периодтың бірінші ширегінде индуктивті элемент электр желісінен энергия алып, оны магнит өрісінің энергиясына айналдырады да, бойына жинайды(17-сурет). Екінші ширекте лездік қуаттың таңбасы теріс, яғни индуктивті элемент бойына жинақтаған магнит энергиясын электр энергиясына түрлендіріп, электр желісіне қайтарады. Үшінші ширекте индуктивті элемент электр желісінен энергия алады да, төртінші ширекте сол энергияны қайтарады. Период ішіндегі орташа қуат нөлге тең (P=0). Сонымен индуктивті элементте электр энергиясының магнит энергиясына, магнит энергиясының электр энергиясына айналу құбылысы алма кезек жүріп жатады.

15-сурет 16-сурет 17-сурет

23 Билет

1) Жауабы 4 билетте

2) Идеал сыйымдылық элементі бар тізбек ( 18-сурет). Егер сыйымдылық элементке синусоидалы кернеу u = U_msin t берілген болса, ондағы заряд та синусоидалы заңдылықпен өзгереді:

18-сурет 19-сурет

q=Cu= СU_msin t. Сыйымдылық элементпен жүретін ток i = dq/dt = C . Бұдан I_m= U_mC = = U_m/x_c , мұндағы x_C= сыйымдылық кедергі. Токтың әрекеттік мәні I= U_c/x_c.

Фазалық ығысу = _u - _i =0-90^o= -90^o, яғни векторлық диаграммада сыйымдылық элементпен жүретін токтың I векторы кернеудің U векторынан фаза бойынша 90^о-қа озады (19-сурет).

Лездік қуат: p = i u = I_msin( t+90^o)U_msin t = (sin2 t) , яғни ол екі еселенген жиілікпен өзгереді Оның амплитудасын реактивті сыйымдылық қуат Q_с деп атайды.

Q_C= ; Өлшем бірлігі- [ВАр]