14 Билет

1) Әр түрлі электротехникалық қондырғыларда бір мезгілде электр энергиясының жылулық немесе механикалық энергияға айналуының қайтымсыз процестерімен қатар қайтымды процесс- электр энергиясының магнит энергиясына айналуы жүріп жатады. Активті қуат пайдалы жылуға немесе механикалық жұмысқа жұмсалатын болғандықтан электр энергиясының бір бөлігі ғана жұмсалады. Реактивті қуат пайдалы жұмыс жасамайды. Активті қуаттың толық қуатқа қатынасын электротехникада қуат коэффициенті деп атайды: cos = P/ S.

2) Балама генератор тәсілі. Бұл тәсіл күрделі тізбектің бір тармағындағы токты табу үшін қолданылады. Бұл тәсіл бойынша есептеу үшін қарастырылатын тармақты тізбектің басқа бөлігінен бөліктеп аламыз. Қалған бөлікті активті екіұштық деп қарастырамыз. Активті екіұштық дегеніміз екі ғана жалғану ұшы бар, ал ішінде э.қ.к. мен резисторлар бар тізбекті айтамыз (8-сурет).

8-сурет

Егер екіұштықтың ішінде энергия көзі (қоректендіргіш) болмаса, онда оны пассивты екіұштық дейді және оны электр энергиясын қабылдаушы деп санайды. Балама сұлбада пассивты екіұштықты бір кедергімен бейнелейді. Ол кедергіні екіұштықтың ішкі немесе кірістік кедергісі деп атайды.

Тізбектің бөлектенген тармағына байланысты активті екіұштықтықты балама генератормен айырбастауға болады. Бұл генератордың э.қ.к.-і E_б бос жүріс режимі кезінде бөлектенген тармақтың қысқыштарындағы кернеуге U_бж тең, ал _, ішкі кедергісі R_б екіұштықтықтың кірістік кедергісі R_i тең.

15 Билет

1) Пифагор теоремасы бойынша : , ,

мұндағы – тізбектің толық өткізгіштігі. Бұл өрнектегі g=1/r-активті өткізгіштік деп, b_L=1/x_L=1/ ωL реактивті индуктивті өткізгіштік деп, ал b_C=1/x_C=1/ ωC реактивті сыйымдылық өткізгіштік деп аталады.

2) Қуат балансы - көліктік құралдың қозғауыш қуаттың оның қозғалуына қарсылас қуаттардың қосындысына тендігі.

Қуаттар балансы теңдеуі Σ ΙҚR=Σ EІ;

16 Билет

1) - реактивті өткізгіштік

2) Беріліс желісі арқылы энергияны тасымалдау. Электр желісінің сұлбасы 9а-суретте бейнеленген, мұндағы U₁ –желінің басындағы генератордың кернеуі; U₂ – желінің соңындағы жүктеменің кернеуі; R_с –желінің сымдарының кедергісі; R_ж – жүктеменің кедергісі.

Нақты желілер арқылы үлкен қуат бергенде η = 0,94...0,99 болса онда U₂ кернеуі U₁ – ден бірнеше пайызға кіші болады. Өте үлкен қуатты алыс қашықтыққа тасымалдағанда п.ә.к.- тің жоғары болуы экономикалық жағынан тиімді. Желінің басындағы қуаттың P₁ және жүктемедегі қуаттың P₂ , п.ә.к пен U₂ –нің жүктемедегі токта тәуелді өзгерістерін сипаттайтын сызықтар 9ә-суретте бейнеленген. Олар төмендегі теңдеулер негізінде салынған: P₁=U₁I; P₂=U₁I- I² R_с; η = R_ж /( R_ж+ R_с); U₂=U₁ - I R_с. Токтың максималдық мәні I_max = U₁ / R_с жүктеменің қысқаша тұйықталу кезінде орын алады.

Желінің п.ә.к.-інің мәні U₁ кернеуі неғұрлым жоғары болған сайын, соғұрлым жоғары болады.

17 Билет

1) Егер толық ток I және φ белгілі болса, онда I_a= Icosφ, I_p= Isinφ.

27-сурет

Тізбектің толық өткізгіштігінің өрнегі бір катеті активті өткізгіштікке g тең, екінші катеті реактивті өткізгіштікке тең b (b= bL - bC), ал гипотенузасы толық өткізгіштікке y тең тікбұрышты үшбұрышқа сәйкес келеді( 27-сурет). Бұл үшбұрышты өткізгіштер үшбұрышы деп аталады Ток пен кернеу арасындағы фазалық ығысуды өткізгіштер үшбұрышы арқылы табуға болады: φ=arctg( bL - bC)/g. Бұл өрнектен фазалық ығысу индуктивті және сиымдылық өткізгіштіктердің өзара қарым-қатынасына байланысты екендігі көрінеді.

2) Энергияны активтік екіұштықтан жүктемеге беру. Активті екіұштыққа қосылған жүктемеде R_ж бөлінетін қуат P = I² R = U_аббж R_ж /( R_ж+ R_i). Қабылдағышқа максимал қуат беру шартын анықтау үшін P-ның R_ж бойынша бірінші ретті туындысын тауып,оны нөлге теңейміз. Осыдан R_ж = R_i. Демек осы теңдік орындалған жағдайда жүктемеде максимал қуат бөлінеді: P_max= U²_аббж /4R_і. Балама генераторда бөлінетін толық қуат P_тол =U_аббж I =U²_аббж /( R_ж+ R_i). Пайдалы әсер коэффициенті ( п.ә.к.): η= P/ P_тол = R_ж /( R_ж+ R_i). Егер R_ж = R_i болса, онда η=0,5.

Активті екіұштықтың кірістік кедергісіне R_i тең жұктеме кедергіні R_ж келістіру немесе үйлестіру жүктемесі деп атайды.

Байланыс жүйелерінде, электроникада көп жағдайда қабылдағышқа максимал қуат берудің маңызы зор.