11 Билет

1)

14-сурет

Лездік қуат тұрақты құраушыдан және екі еселенген жиілікпен өзгеретін айнымалы құраушыдан тұрады ( 14-сурет). Оның таңбасы әр уақытта оң, яғни электр энергиясы тұрақты түрде басқа түрлі энергияға түрленеді. Период ішіндегі орташа қуатты активті қуат деп атаймыз: P= , немесе P=UI= =I2 r = . Активті қуаттың өлшем бірлігі ретінде Ватт ( Вт) қабылданған.

2 ) Сұлбалардағы түйіндердің потенциалдарын белгісіз ретінде қабылдап, электр тізбектерін есептеу тәсілін түйіндік потенциалдар тәсілі деп атайды.Айталық, сұлбада n-түйін болсын. Сұлбаның кез-келген бір нүктесін ойша жермен қосамыз, яғни оның потенциалын нөлге тең деп аламыз.Соның нәтижесінде белгісіздер саны n-1-ге дейін азаяды. Бұл тәсіл бойынша теңдеулер Кирхгофтың бірінші заңы бойынша түйінде түйіскен токтарға арнап құрылады. Токтарды түйіндердің потенциалдары арқылы Ом заңы бойынша өрнектеуге болады. Нәтижесінде теңдеулер жүйесі мынадай түрде жазылады:

φ₁G₁₁ + φ₂G₁₂ + φ₃G₁₃= I₁₁

φ₁G₂₁ + φ₂G₂₂ + φ₃G₂₃= I₂₂

φ₁G₃₁ + φ₂G₃₂ + φ₃G₃₃= I₃₃

φ₁, φ₂, φ₃- бірінші, екінші және үшінші түйіндердің потенциалдары; G₁₁, G₂₂, G₃₃-- бірінші, екінші және үшінші түйіндерде түйіскен тармақтардың өткізгіштердің қосындысы; G_km- k мен m түйіндерді байланыстыратын тармақтың өткізгіштігі, “минус” таңбасымен алынады; I₁₁, I₂₂, I₃₃- түйіндердің түйіндік токтары. Белгілі бір түйіннің түйіндік тогы сол түйінмен байланысқан тармақтардағы э.қ.к.-терді сол тармақтардың кедергілеріне бөлу арқылы табылған токтардың алгебралық қосындысына тең. Э.қ.к.-тері түйінге бағытталған тармақтардың токтары «плюс» таңбасымен алынады, ал керісінше жағдайда «минус»таңбасы алынады.

12 Билет

1) Айнымалы құраушының амплитудасы UI тұрақты құраушыдан артық болғандықтан лездік қуат кейбір сәттерде теріс таңбалы болады. Бұл кезде тізбек қоректендіргішке энергияны қайтып береді. Қайтарылатын энергия тізбектің реактивті бөлігінің энергиясының есебінен жүреді. Айнымалы бөліктің амплитудасын S деп белгілейміз де, толық қуат деп атаймыз: S= IU. Өлшем бірлігі- вольтампер [ВА].

2) Электр сұлбаларының топологиялық элементтері. Тармақ деп элементтері бір-бірімен бірізді жалғанған, бойымен бір ғана тоқ жүретін тізбек бөлігін айтамыз. Түйін деп кем дегенде үш тармақтың түйіскен нүктесін айтады. Контур деп бірнеше тармақ арқылы өтетін тізбектің тұйық бөлігін айтады.

13 Билет

1) Лездік реактивті қуаттың амплитудасын (UIsin ) реактивті қуат Q_p= UIsin деп атайды. Өлшем бірлігі- вольтампер реактивтік [ВАр]. Q_p= Q_L – Q_C= x_LI² – x_CI²= U_LI – U_C I =U_p I. Кедергілер үшбұрышының қабырғаларын I² көбейтсек, онда қуаттар үшбұрышын аламыз. Оның бір катеті активті қуатқа P, екінші катеті реактивті қуатқа Q_p , ал гипотенузасы толық қуатқа S сәйкес келеді. Бұл үшбұрыштан толық қуат: S= , φ= arctg Q_p/ P, немесе P= Scos , Q_p = Ssin .

2) Көп жағдайда екі түйіннен тұратын электр сұлбалар кездеседі. Мұндай сұлбаларды есептеу үшін түйіндік потенциалдар тәсілінің жеке бір түрі –екі түйіндік тәсілді қолданған тиімді. Бұл тәсіл бойынша екі түйін арасындағы кернеуді табу арқылы тармақтардағы токтарды анықтайды. Мысалы, 7-суреттегі тізбектің тармақтарындағы токтарды табайық. Ол үшін алдымен U_аб кернеуін табамыз. Тізбектің «б » түйінінің потенциалын нөлге тең деп аламыз. Сонда U_аб=φ_а – φ_б = φ_а – 0 = φ_а.

Тізбектің «а » түйіні үшін: I₁ + I₂ +I₃ + I₄=0,

мұндағы I₁= (E₁ - U_аб)/R₁=(E₁-φ_а)/R₁,

I₂= - U_аб . R₂= -φ_а . R₂, I₃= (-E₃ - U_аб).R ₃=(-E₃-φ_а).R₃, I₄= -φ_а . R₄.

Токтардың өрнектерін теңдеуге қоямыз да , φ_а табамыз:

φ_а(g₁+g₂+g₃+g₄)= E₁g₁ – E₃g₃,

φ_а=(E₁g₁ – E₃g₆)/ (g₁+g₂+g₃+g₄).

Табылған φ_а мәнін токтардың өрнектеріне қойып, олардың мәндерін анықтаймыз. Табылған φ_а мәнін токтардың өрнектеріне қойып, олардың мәндерін анықтаймыз. Жалпы жағдайда U_аб =∑ E_кg_к /∑g_к.