4 Билет

1) Ом заңы– электр тогының негізгі заңдарының бірі. Ом заңы – өткізгіштегі ток күшінің (І) осы өткізгіштің ұштары арасындағы кернеумен (U) байланысын анықтайды:

U=r*І (1) мұндағы r өткізгіштің геометриялық өлшемдеріне, электрлік қасиеттеріне және температурасына байланысты болатын пропорционалдық коэффициенті r – омдық кедергі немесе өткізгіштің берілген бөлігінің кедергісі деп аталады. Ом заңын 1826 ж. неміс физигі Г. Ом (1787 – 1854) ашқан.

Тізбек бөлігі арқылы өтетін ток күші тізбек ұштарындағы кернеуге тура пропорционал және оның кедергісіне кері пропорционал. Өткізгіштегі ток күшінің кернеуге тәуелділігі вольтамперлік сипаттама деп аталады. Кедергіні өзгертуге болады. Ол үшін реостат деген құрал қолданылады.

2) Кедергілері аралас жалғанған электр тізбегін есептеу үшін алдымен параллель тармақтардың кедергісін бір балама кедергімен R₂₃ айырбастаймыз: 1/R₂₃=1/R₂+1/R₃. Сонан кейін R₁ мен R₂₃ бірізді жалғанғандықтан балама кедергімен R_б= R₁+ R₂₃ айырбастаймыз (3-сурет). Тізбектегі толық ток

I₁=U/R_б=U/( R₁+R₂₃).I₂ мен I₃ токтарын табу үшін U_аб кернеуін табамыз: U_аб=I₁ ∙R₂₃. Бұдан кейін токтарды табуға болады: I₂=U_аб/R₂ , I₃=U_аб/R₃ .

3-сурет

5 Билет

1) Кедергісі бар элементті резистор дейді. Осы резистордың айнымалы токқа көрсететін кедергісін активті кедергі деп атайды. Активті кедергі айнымалы токтың электр энергиясының жылу энергиясына айналуын сипаттайды.

13-сурет

Синусоидалы кернеуді u=Umsin( t+ u) активті кедергісі бар тізбекке берсек ( 13а-сурет) , онда кедергі арқылы жүретін токтың лездік мәні i=u/r= Um/r sin( t+ u)=Imsin( t+ i). Бұдан токтың әрекеттік мәні I= (Um/ ) /r, ал фазасы i= u, Фазалық ығысу = u- i = 0 Сонымен токтың I және кернеудің комплекстердің U векторлары өзара бір түзудің бойында орналасады және бағыттас болады ( 13б-сурет). Лездік қуат деп кернеудің лездік мәнінің токтың лездік мәніне көбейтіндісін айтады: р=ui = UmImsin2 t = UmIm( )=

2) Беттестіру принципі: Егер тізбекте бірнеше электр қозғаушы күштер болса, онда осы тізбектің кез келген тармағындағы ток осы электр қозғаушы күштердің сол тармақта әрқайсы тудырған токтарының алгебралық қосындысына тең.

6 Билет

1) Кирхгоф екінші заңы математикалық түрде жазылуы: , *

2) Кедергілердің ұшбұрыштап және жұлдызша жалғануы және оларды балама түрлендіру.

Кейбір жағдайларда есепті жеңілдету мақсатында ұшбұрыштап жалғанған кедергілерді жұлдызша жалғау сұлбасына түрлендіреді. Кейде керісінше түрлендіру де қолданылады. Түрлендіру кезінде мынандай шарттар орындалуы керек:а)Үшбұрыштың А,В,С түйіндеріндегі потенциалдар жұлдызшаның А,В,С потенциалына тең болуы керек; ә)Үшбұрыштың А,В,С түйіндеріне келетін токтар жұлдызшаның осы түйіндерге келетін токтарына тең болуы керек; б)Түрлендіру тізбектің басқа бөлігіне әсер етпеуі керек.

4-сурет

Жұлдызша сұлбаның кедергілерін түрлендірілген үшбұрыш сұлбаның кедергілері арқылы табуға болады: R_A=R_AB ∙R_CA /(R_AB+R_CA+R_BC); R_B=R_AB ∙R_BC /(R_AB+R_CA+R_BC); R_C=R_CA∙R_BC /(R_AB+R_CA+R_BC).

Жұлдызша сұлбаны үшбұрыш сұлбаға түрлендіргенде оның кедергілері төмендегі формулалар арқылы табылады: R_AB=R_A+R_B+R_A∙R_B/R_C; R_BC=R_B+R_C+R_B∙R_C/R_A; R_CA=R_C+R_A+R_C∙R_A/R_B

г)Қоректендіргіштер бірізді жалғанса, онда оларды бір балама қоректендіргішпен айырбастауға (түрлендіруге) болады. Балама қоректендіргіштің э.қ.к.-і E_б қоректендіргіштердің э.қ.к.-терінің алгебралық қосындысына тең, ал ішкі кедергісі R_б қоректендіргіштердің ішкі кедергілерінің арифметикалық қосындысына тең: R_б=R₁+R₂+...+R_n. Бағыттары токтың бағыттымен бағыттас э.қ.к.-тер плюс таңбасымен алынады. Керісінше жағдайда таңбасы минус болады.