44. Унутрыпалітычнае развіццё бел земляў 13-16ст.

У 13-пер пол 16 на тэр Беларусі працягваецца фармаванне феадальных адносін. Гл. заняткі людзей: земляробства, жывёлагадоўля, рамяство, паляванне, рыбалоўства. Сельскі двор звалі -дым, што пазначала сям'ю і яе ўласнасць. Значную ролю ў сельскім жыцці гуляла суполка. Яна арганізоўвала сялянскае землекарыстанне і выплату феадальнай рэнты. Кіравалі суполкай старцы і десятские, якія выбіраліся самой суполкай. За карыстанне зямлёй сяляне выплачвалі шэраг павіннасцяў. Сяляне дзяліліся ў залежнасці ад павіннасці на тяглых, аблогавых, агароднікаў і слугаў; па ступені феадальнай залежнасці на ворных, непахотных і чэлядзь. Галоўным уладальнікам зямлі ў ВКЛ з'яўляўся князь.Аграрная рэформа 1557г. рэформу "валочная памера". Сутнасць: павялічыць прыбытак казны шляхам дакладнага ўліку сялянскіх земляў і абкласці сялян павіннасцю пропорц. кол-ву занятых імі земляў. Адзінка абкладання-валока=21,36 га. Уся зямля ў маёнтках дзялілася на валачы. Лепшыя з іх адводзіліся пад княжае хоз-ва. Іншыя раздаваліся сялянам(валока або яе частка так каб сапраўды ўсталяваць павіннасць). Услед за дзярж землямі была праведзеная рэформа феод земляў. Да канца 16-крысоў 17в-рэформа завершаная. У выніку да гэтага часу канчаткова аформілася прыгоннае права.Развіццё рамяства і гандлю. У 13-17в у ВКЛ пачынаецца бурнае развіццё рамяства. Наиб значныя рамяство- апрацоўка металу(балотная руда). Па меры росту гарадоў, расло імкненне атрымаць незалежную ад павета або воласці сістэму кіравання. Такая сістэма самакіравання рэгламентавалася ў то час нормамі магдэбургскага права. Сутнасць- вызваленне гараджан ад подсудности і ўлады князя, службоўцаў, намеснікаў, феадалаў, стараст, ваявод. Першым такое права атрымаў нямецкі горад Магдэбург у 13 стагоддзі. У ВКЛ- Брэст(1390), Гародня(1391), Слуцк, Менск(14-?99).

45. Палітыч лад. Органы улады вкл

З самога пачаткі ВКЛ складалася як абмежаваная феадальная манархія на чале якой стаяў князь або "гаспадар". Князь валодаў шырокімі паўнамоцтвамі, камандаваў узброенымі сіламі, выдаваў законы, кіраваў палітыкай, аб'яўляў войны і т.д. У 15-16-х стагоддзях улада князя абмяжоўвалі сойм і радая. Сойм- саслоўна- прадстаўніцкі орган, які вырас з мясцовага веча. Спачатку на сойм запрашалася ўся шляхта, але каб пазбегнуць цяжкасцяў са зборамі сойм перарабілі ў прадставіць. орган. З 1512г на сойм прыязджала па 2 дэлегата ад кожнага павета. Сойм праходзіў не толькі ў Вільню але і ў Брэсце, Менску, Гародня. Сойм выбіраў князя, аб'яўляў войны, вызначаў падаткі і т.д. Радая- дзейнічаў пры князю ў якасці дарадчага органа. У склад паноў-радыя ўваходзілі найбуйныя феадалы, якія займалі вышэйшыя дзярж пасады, а таксама вышэйшыя чыны царквы. Са часам значэнне радыя ў дзярж-ве ўзрасло і яна замест дарадчага зрабілася дзярж-венным органам.(князь не мог вырашаць пытанні внеш палітыкі, выдаваць законы, распараджацца фінансамі і т.д.). Вышэйшыя службовыя пасады ў ВКЛ: Маршалак земский кіраваў на паседжаннях, соймах і радах, аб'яўляў рашэнні князя і радыя, кіраваў прыёмам замежных амбасадараў, рэгуляваў пропуск да князя просьбітаў. Гетман - камандаваў вайскоўцамі сіламі. Канцлер - кіраваў працай дзярж канцылярыі,пад яго пачаткам знаходзілася "метрыка ВКЛ"- дзярж архіў ВКЛ, захавальнік вялікай дзярж-веннага друку. У тэрытарыяльна-адміністрацыйным дачыненні ВКЛ дзялілася на ваяводствы, паветы, воласці. Саслоўна- прадстаўніцкімі органамі ў ваяводствах і паветах былі ваяводскія і паветовые сеймики. На іх прысутнічала ўся шляхта дадзенага павета або ваяводства. Яны праходзілі кожны год, на іх выбіралі дэпутатаў на галоўны сойм краіны і рыхтаваліся прапановы галоўнаму сойму. Воласць. Ахоплівала як правіла 10-13 сельскіх селішчаў. Інтарэсы дзярж-у ў ёй уяўляў цівун, які выбіраўся з шляхты. Ён збіраў падаткі і перасылаў іх у цэнтр. Судовыя органы ў дзярж-ве былі двух разрадаў:1) агульныя суды для ўсяго насельніцтва, 2) саслоўныя суды (толькі для шляхты і духавенствы).Самым вышэйшым судовым органам быў вялікакняжацкі суд і суд паноў радыя. Законы па якіх існавала ВКЛ- статуты ВКЛ (1529-аўтар Лёваў Сапега;1566;1588). Па дакладнасці апрацоўкі законаў яны не мелі сабе роўных у Еўропе. Да таго ж былі напісаныя на беларускай мове.