2. Тоқыма талшық, тоқыма жіптер және тоқыма бұйымдардың анықтамалары

Тоқыма матер-у тоқыма матер-р-ң құрылымы, қасиеттеріж/е сапасын бағалау туралы ғлым саласы. Тоқым.матер-ға тоқыма талшық-р, жіптер мен олардан дайындалатын бұйымдар жатады. Тоқыма талш-р- созылмалы, иілгіш ж/е берік, көлденең өлшемдері аз, ұз шектелген, иірімжіп-р ж/е басқа тоқыма бұйымдаржасауға жарамды денелер. Тоқыма жіптер – иілгіш, берік, салыстырмалы жіңішке, ұз шексіз, тоқыма бұйымдар жасауға жарамды денелер. Тоқыма бұйымдар- созылыңқылы, иілгіш, қалыңдығы жұқа, ұз-ғы шексіз, тігін н/е басқа дайын бұйымдарды шығаруға лайықты денелер, ені шектеулі.

3. Тоқыма талшықтардың жіктелу принциптері және жіктелуі  жаратылысы әртүрлі талш-р көп болғанымен, тоқыма өнеркәсібінде негізінен жіп н/е басқа тоқыма бұйым-р шығаруға жарамды талш-р қолд-ды. Ол үшін тоқыма талш-ң белгілі бір физика-механикалық қасиеттері болуы тиіс. Тоқыма талш-р-ң физика-механикалық маңызды қасиеттеріне жататындар: жіңішкелігі,беріктігі, созылмалылығы, сәуленің, жоғарғы температураның ж/е микроорганиз-р-ң әсеріне төзімділігі. Тоқыма талш-р тегі бойынша 2топқа бөлінеді: табиғи ж/е химиялық. Табиғи талш-ға табығатта адамның қатысуынсыз қалыптасатын талш-р жатады. Олар өсімдіктекті, жануартекті ж/е минералтекті. өсімдіктекті талшы-р тобына өсім-р-ң әртурлі бөліктерінен алынатын талш-р жатады. Өсімдіктекті талш-р келесі түрге бөлінеді:

• Тұқымдық(мақта қозасының тұқымдары)-мақта;

• Тіңдік(өркендік)-зығыр, кендір, жұт,кенеп, бұйра кендір ж/е басқалары;

Жануарлар-ң қылшық жабынынан алынаған ж/е иіруге жарамды жүн талшықтары-қой, ешкі, түйе, қоян, басқа жану-р-ң жүні. Жібек талшықтары.

Минералтекті талш-рға тау жыныстарынан алынатын асбест талшығы жатады.

Химиялық талшықтар органикалық ж/е бейорганикалық, олардың ішінде жасанды ж/е синтетикалық болып бөлінеді.

Жасанды талш-рды табиғи жоғары молекулалық қосылыстардан, негізінен целлюлозадан ж/е оның туындыларынан, сонымен қатар өсімдіктекті ж/е жануартекті ақуыздардан алады. Жасанды талш-а: вискозалық, ацетаттық, үшацетаттық, казеин талшықтары жатады.

Синтетикалық талш-ға табиғи төменгі молекулалық қосылыстардан полимеризация ж/е поликонденсация реакциялары арқылы, негізінен мұнай ж/е тас көмірдің өңдеу кезінде алынатын өнімдерінен синтездеу арқылы алынатын талшы-р жатады. Синтетикалық талш-ға полиамид, полифир, полиакрилонитрил, полиолефин, полиуретан талш-ры жатады.

Жасанды бейорганикалық талш-ға шынылы ж/е металл жіптері жатады.

6. Талшықтармен жіптердің геометриялық қасиеттері Геометриялық қасиеттерге талшықтар мен жіптердің өлшемдері және формалары жатады. Олардың ішінен маңызды болып талшықтардың және жіптердің ұзындығы мен жіңішкелігі саналады.Талшықтардың ұзындығы L,мм олардың түзетілген түрдегі екі ұшының ара қашықтығы.Орташа арифметикалық ұзындық :

Осы құрама сипаттаманы химиялық талшықтардың ұзындығын анықтауға, сонымен қатар ұзындығын міндетті түрде өлшеуді қажет ететін ұйысқан және қысқа талшықтардың ұзындығын анықтауға қолданады. Орташа массаұзындықты келесі формуламен есептейді:

Талшықтардың ұзындығы бойынша біркелкі еместігін орташа квадраттық ауытқумен және вариациялық коэффицентпен келесі формуламен анықтайды:

жекелеген топтарының ұзындығы .

Талшықтардың ұзындығын үлестіру диаграммасымен н\е штапельдік диаграммамен суреттейді.Талшықтар мен жіптердің жуандағын көлденең қимасының сызықтық өлшемдерімен, оның ауданымен н\е сызықтық тығыздығымен бірлік ұзындығының массасымен сипаттайды.Сызықтық тығыздық өлшем бірлігі мг\м н\е г\км МЕМСТ 8.417 -81 бойыншы халықаралық өлшем бірлігі ретінде қабылданған және шартты түрде ТЕКС деп аталады. Формуласы:

Талшықтармен жіптердің жіңішкелігін кейде номермен сипаттайды:

Номерді сызықтық тығыздықпен салыстыру үшін келесі қатынас қолданылады:

TN=1000

Талшықтар мен жіптердің жуандығын сызықтық тығыздығы бойынша , ал жіңішкелігін номері бойынша бағалау тек олардың тығыздығы бірдей болғанда ғана дұрыс.

Шартты диаметр:

Анықтау шарттарына байланысты сызықтық тығыздық номиналды,нақтылы,қорытынды және кондиционды болып бөлінеді.

Нақты сызықтық тығыздық:

Кондиционды сызықтық тығыздық:

Қорытынды сызықтық тығыздығ: