18. Маталардың қыртыстануы, анықтау тәсілдері.

Маталардың қыртыстанғыштығы дегеніміз- ылғал жылумен өңдегенде ,матаны бүктеп,орғанда мыжылап қалуы.Қыртыстану себебі-матаны бүктеп,орағанда пайда болатын иілу пішінінің өзгері салдары.Матаның қыртыстанғыштығын 2 әдіспен ақықтауға болады.1)хаосты түрде 2)белгілі бір тәртіппен.Маталар қыртыстануы бойынша өзара үшке бөлінеді:аз қыртыстанатын,қатты,еш қыртыстанбайтын.Матаның қыртыстанбауын келесі формуламен анықтаймыз: Н=0.555альфа.Материалдардың қыртыстануын анықтайтын аспаптар: СМТ, СТ-1,СТ-2.СМТ аспабы мақта-мата ,мата,жібек,зығыр аралас маталар,тоқылмаған кездемелердің қыртыстанбауын анықтауға арналған.Ал СТ-1,СТ-2 аспаптары таза жүн,жартылай жүн,маталардың қыртыстануын анықтауға арналған

28. Матаның сызықтық толтырылуы, мәні, анықтау формулалары.

Матаның талшықты материалмен толықтырылуы тек қана оның тығыздығымен ғана байланысты емес, сонымен қатар жіптердің жуандығына және олардың айқасуына байланысты.

Матаның негіз немесе арқауы бойынша сызықтық толтыруы, Ен және Еа, % - негіз немесе арқау жібінің есептелген диаметрлері бір- біріне көрші орналасқан жіптердің ось арақашықтығынан қанша пайыз болатынын көрсетеді. Олар келесі формуламен анықталынады:

Е_н=d_н*П_н

Е_а =d_а *П_а,

мұндағы, Пн - 100мм келетін матадағы негіз жіптер саны; Па- 100мм келетін

матадағы арқау жіптер саны; d_н, d_а - негіз және арқау жіптерінің есептелген

диаметрі, м.

Матаның негіз немесе арқауы бойынша сызықтық толтырылуы Н , Н , % - екі жүйенің жіптерінің басылғандығын және қиғаш орналасуын есептемегенде, көлденең қималарының қосындысы негіз немесе арқау бағытындағы түзу сызықты кесіндінің ұзындығынан қанша пайыз

болатынын көрсетеді. Ол келесі формуламен анықталынады:

Н_н =Е_н+Е_а П_н /П_а ,

Н _а=Е_а+Е_н П_а/П_н,

34. Маталардың гигроскопиялық қасиеттері

Гигроскопиялық деп матаның қоршаған ортадан ылғал сіңіру қасиеті. Матаның гигрос/қ ауаның 100% салыстырмалы ылғалдылығы мен 20-+2⁰C температурадағы ылғалдылығы келесі формуламен анықталады:

Материалдардың ауадағы жоғары ылғалдану ортасына су буын сіңіру сорбция, ал төменгі ылғалдану ортасына су буын қоршаған ортаға беру десорбция д.а. Мат/ң гигрос/қ қасиеттерін бағалаған кезде бір шама сипаттамаларды қолданады: ылғалдылық, су сіңіру, капилярлық, су сіңдірместігі, ылғал қайтарымы, бу өткізгіштігі. Нақты ылғалдылық - атмосфералық шартқа байланысты. Сынаудан өткізгендегі материалдағы ылғалдылығын көрсетеді. формуласы

Кондиционды ыл/қ материалдарды ылғалдандыру қалыпты атмосфералық жағдайда (w_B= 65+_5%, t=20+_2^oC) ылғалдылығын айтады. Формуласы: w_k= ( p₁w₁ +p₂w₂)/ 100

Ылғал қайтарымы(B₀%) - материалдың гигроскопиялық ылғал ұстамдылығын яғни ауаның салыстырмалы ылғалдылығы 2% болғандағы қоршаған ортаға беру қасиетін айтады.

Су сіңіру материалдың барлық көлемі суға енгізілудегі ылғал сіңіру мен анықталады. П_B=100(m_B-m_O)/ m₀

Каппилярлық деп (Н мм) материалдың тігінен өз капиллярлығы мен суды сіңіруді айтады.