12. Құқықтық тәрбие және оны жетілдіру мәселелері

Құқықтық тәрбие дегеніміз мемлекетте барлық құқықтық дәстүрлі этикалық тетіктерді пайдалана отырып субьектілердің құқықты құрметтеуге деген құқықтық саналарын қалыптастыру. Құқықтық тәрбие мынандай шараларды қамтиды:

• Субьектілердің құқықтары мен бостандықтарын жетік білу арқылы өз құқықтарын қорғаулары.

• Заңсыздық пен бассыздыққа адам құқықтарын аяққа таптауға жол бермеу және күресу.

• Құқық бұзушылықтың қандай түрі болмасын бәрімен белсенді күресу, алдын алуға құқықтық шеңбер аясында ат салысу.

5-билет

13.Мемлекет нысаны (формалары)

Мемлекеттің формасы дегеніміз мемлекетте билік жүргізуді ұйымдастырудың арнайы сыңарларының мәндік жиынтығы. Мемлекеттің формасы негізінде үш сыңардан тұрады:

• Мемлекеттің басқару нысаны (республика, монархия)

• Мемлекеттік құрылымы (унитарлық,федерация,конфедерация,достастық, империя)

• Саяси режим (демократиялық демократиялық емес.)

14. Құқық нормасы түсінігі, құрылымы, түрлері.

Құқық нормасы дегеніміз мемлекетпен бекіткен, бәріне бірдей формаларды айқын және орныдалуы, сақталуы қажет болған жағдайда күшпен қамтамасыз етілетін мінез құлықтың үлгісі.

Құқық нормасының түрлері:

• РЕТТЕУШІ

• ҚОРҒАУШЫ

Реттеуші нормалар: құқық беруші,тыйым салушы, міндеттемелік.

Құқық нормалары әрекет етуіне қарай: императивтік, диспозитивтік.

Құқық нормасының құрылымы дегеніміз қисынды мағынамен оның ішкі мазмұнының элементтерін айқындап көрсету. Құқық нормаларының құрылымы мынадай элементтерден тұрады:

• Гипотеза ( шарт, жағдай)

• Диспозиция (мінез-құлық)

• Санкция (жаза)

15.Құқықтық мемлекет түсінігі белгілері

Құқықтық мемлекет – бұл сондай саяси биліктің ұйымы, онда адамның және азаматтың құқығы мен бостандығын толық қамтамасыз етуге жағдайлар жасайды, сонымен қатар, құқықтық заңдардың көмегімен мемлекеттің өзінің жағынан теріс пайдалануға жол бермейді.

• Заң тыйым салмағанның барлығына рұқсат.

• Мемлекеттің барлық саласында заңның үстем болуы

• Адам құқықтары ең жоғары құндылық деп танылуы, мызғымас болуы және жариялық өкімет тарапынан тиімді қорғалуы

• Мемлекетте билікті бөлу теориясының нақтылы дәрежеде қалыптасуы

• Мемлекеттің жеке адам алдында жауаптылығы, адамның мемлекет алдындағы жауаптылығы.

• Плюрализм

• Сот билігінің нағыз мағынада тәуелсіз болуы және адам құқықтарын әділеттілік негізінде қорғауы.

• Кінәсіздік презумциясы

6-билет

16. Қоғамның саяси жүйесіндегі мемлекет

Адамдар мен мемлекеттің өзара байланысын саяси билікті ұйымдастырушы, өзара бірігіп әрекет ететін нормалар мен идеялардың соларға негізделген саяси институттардың, мекемелердің және әрекеттердің жиынтығын саяси жүйе деп атаймыз.

Бұл құрылымның негізгі мақсаты – адамдардың саясаттағы әрекеттерінің бірлігі мен тұтастығын қамтамасыз ету әдебиеттерде саяси жүйенің 4 бағытын диалектикалық бірлігі болып табылады деп көрсетілген.

1. Институтционалдық – қоғамдық саяси ұйымын құрайтын мемлекеттер, партиялар, әлеуметтік-экономикалық басқа да ұйым жиынтығы.

2. Реттеуші – құқық, саяси норма, дәстүр, мораль

3. Функционалдық – саяси режимнің негізін құрайтын саяси әрекеттер тәсілі.

4. Идеологиялық – саяси сана, ең алдымен берілген қоғамда үстемдің құрушы идеология.

Саяси жүйенің құрамында негізгі компоненттері: саяси және құқықтық норма,саяси құрылым, саяси қызмет, саяси сана, саяси мәдениет.

Саяси және құқықтық нормалар – Конституция, кодекс, жарғы, партия бағдарламасы, саяси дәстүр түрінде бекітілген, саяси қатынастарды реттеуші, ережелермен қалыптасқан және бекітілген, жүріс-тұрыс ережелерімен саяси және құқықтық нормалар деп атаймыз.

Саяси құрылым – саяси мемлекеттік ұйымдардың, институттардың мекемелердің жиынтығы және олардың арасындағы қатынас.

Саяси қызмет – адамдардың қоғамдағы саяси билікті жүзеге асыру жүйесін қорғау және қайта құру, жұмыс жасауын қамтамасыз етуге бағытталған.

Саяси сана және саяси мәдениет – саяси биліктің, механизмнің әрекеттерін көрсететін және адамдардың саяси қатынастардағы мінезін бағыттайтын рухани көріністердің әр алуандығы.

Саяси қауым мүшелерінің қабылданған және олардың әрекеттерімен қатынастарын реттеуде пайдаланатын, сенім символдар, саяси идеялар мен қазыналар жүйесін саяси мәдениет деп атаймыз.

Қоғамның саяси жүйесі – белгілі бір функцияларды жүзеге асырушы мемлекеттік және мемлекеттік емес, әлеуметтік институттардың жүйесі. Қоғамдардың саяси жүйесінің негізгі субъектілері ретінде мемлекеттік саяси партиялар және қоғамдық қозғалыстар көрінеді. Мемлекеттің ерекше белгілеріне ие болғандықтан қоғамдық саяси жүйеде шешуші рөл атқарады. Белгілері:

-мүдделер күресін тудырушы әлеуметтік өзгешеліктер болғанда қоғам интеграциясына деген қабілеттілік;

-бекітілген ережелердің орындалунында құқықтық мәжбүрлеуші билік органы;

-қоғамдағы мемлекеттің құқықтық шығрамашылық қызметі;

-мемлекеттің билікті жариялығы;

-саяси кеңестік шегінің анықтылығы.

Саяси партияларда саяси жүйенің негізгі субъектілері болып табылатын партияларды насихаттаушы, қорғаушы, өзіндік бағдарламаларымен мақсаттар жүйесі бар, ұйымдасқан құрылымы болады. Партиялар –5ке бөлінеді.

1.Топтық – өндірістік қатынастардың құрылымындағы орындарына қарай әлеуметтік топтардың мүддесін көздейді. (шаруа мнен жұмысшы).

2.Ұлттық діни – мемлекеттің деңгейдегі этникалық топтардың ерекше мүдделерін көздеу.

3.Мәселелік – қандай да бір әлеуметтік міндетті шешуге арналған. (экономи партия).

4.Мемлекеттік патриоттық – мемлекеттің тұрақтылығын қамтамасыз етуші барлық әлеуметтік топтардың өкілдеріне негізделген.

5.Қандай да бір әйгілі саяси тұлға төңірегінде қалыптасқан оның көтермелеуші тобы ретіндегі партия.