98 Құқықтық құралдар: түсінігі, түрлері

Құқықтық құрал – дегеніміз барлық заңдық инструментарийлер, соның көмегімен субъектілердің мүдделері қанағаттандырылады, оның әлеуметтік – тиімді мақсаттарға жетуі қамтамасыз етіледі. Құқықтық құралдар ретінде көптеген элементтер көрінеді, соның көмегімен құқық өзінің конструктивтік ықпалын қоғамдық қатынастарға көрсетеді: құқықтың қайнар көздері, құқықтың ұйғарымы, құқық нормалары, құқықтық институттар, құқықты қолданылатын актілер және құқық пен міндеттілікті іске асыру актілері, құқықтық режим, келісім шарттар, заңды фактілер, субъективтік құқық, заңды міндеттер, тыйым салу, жеңілдік, көтермелеу шаралары, жазалау, рұқсат беру және қорғау, заңды аксиомалар, презумциялар, т.б.

Құқықтық құралдарды көпсандағы жүйелердің ішінде бөлініп шығатыны құқықтық құралдарды белгілеу – шын мәніндегі құқық субъектілерінің құқығы ұйғарылған құқықты іске асыру актісіне сай келуші (тәжірибедегі барлық заңды әрекеттер (құқықтық шығармашылық, құқықты қолдану, интерпретациондық) және ең алдымен, субъективтік құқық пен заңды міндеттерді іске асыру актісі, сол не басқа субъектілердің сондай әрекеті).

99 Құқықтық мәдениеттің құрылымы және функциялары

Құқықтық мәдениет – бұл экономикалық саяси, әлеуметтік және қоғамның дамуындағы рухани деңгеймен қамтамасыз етілген жалпы мәдениеттің бір түрі, адам баласында жиналып қалған құқықтық бағалылықты пайдаланудағы игерудің мүшелерін көрсетеді, себебі ұрпақтан-ұрпаққа беріледі.

Әдебиетте құқыққа, мәдениеттің неден қалыптасатыны жөнінде көптеген комплекс факторлар көрсетіледі. Ондай факторларға жататындар: құқықтық ойлау мәдениеті (құқық нормаларын білу, оларды тәжірибеде пайдалана білу); құқықтық сана мәдениеті қоғамдық құқықтық құбылыстардың табиғатын түсіну және құқықтың қоғамдық қатынастарды реттеуге қажет екенін саналы түрде мойындау, құқықтық тәртіп мәдениеті (игерілген құқық нормаларына сай, саналы қылықтар жасау).

Таралу деңгейіне байланысты (әрекеттілігіне) қоғамың, топтың және ұйымның, сонымен қатар жеке адамдардың да.

Құқықтық мәдениеттің әлеуметтік қажеттілігі, оның орындайтын функцияларынан көрінеді. Олардың негізгілеріне мыналар жатады: бағалылықтағы, танымалдылықтағы, прогностік, реттеушілік, коммуникативтік, құқықтық-әлеуметтендіру және әлеуметтік-құқықтық шындыққа ықпал жасайтын бағыттар.

Құқықтық мәдениетті қалыптастыру процесінің негізгі бағыттарына жататындар: іскерлікті қалыптастыру және үйреншікті тәртіпті үгіттеу нысанында – құқықтық насихат, құқықтық тәрбие, құқықтық оқыту және білім. Жеке адамның құқықтық санасы көп жағдайда, әлеуметтендіруді қалыптастырады. Ол жеке адамның мәдениетінің қалыптасуына үлкен ықпал жасайды.

34-билет

100 Заңи процесс сатылары

Заңды процесс бірнеше кезеңдерге бөлініп, әр кезеңнің өзіне тән іс -әрекеттері болады. Мысалы, азаматтық құқық процесінде жеті кезең болады:

«»ә»1. сот процесін қозғау:

2. істі соттың қарауында дайындау:

3. сотта істі қарау;

4. істі кассециялық инстанцияда қарау:

5. істі бақылау – қадағалау инстанцияда қрау;

6. жаңадан белгілі болған жағдайда сәйкес істі қайтадан қарау:

7. соттың шешім- үкімін міндетті түрде орындау.

Осы кезеңдердің әрқайсысында міндетті түрде үш элемент болуы қажет:

а) кезеңнің міндет –мақсаты;

б) ол мақсатты орындау үшін іс - әрекеттің ерекшеліктерінің болуы;

в) заңды құжаттардың ерекшеліктері.»