72. Құқықтық идеализм және оның себептері

Құқықтық идеализм халықтың басым бөлігінің арасында қоғамдағы түрлі мәселелерді шешудің заң шығарушылық (парламенттік-конституциялық) жолдарына, жаңа озық институттарға деген сенімін тығырыққа әкеп тіреді.

Егер құқықтық нигилизм құқықты жете бағаламауды немесе елемеуді білдірсе, құқықтық идеализм оны асыра бағалау мен дәріптеуді білдіреді. Бұл екі құбылыстың да түп-тамыры бір-құқықтық надандық, құқықтық сананың жеткілікті дамымауы және бұрмалану, саяси құқықтық мәдениеттің жетілмегендігі. Аталған құбылыстар түптеп келгенде олар өзара байланысқа түсіп, аса күшейтілген сипаттағы жағымсыз құбылысты құрайды.

25-билет

73. Құқықтық мемлекет және оның қағидалары

Құқықтық мемлекеттің түсінігі және қағидалары. Құқықтық мемлекет–бұл адам мен азаматтың құқықтар мен бостандықтарының толық түрде қамтамасыз етілуіне және құқықбұзушылықтарды болдырмау мақсатында мемлекеттік билікті құқықпен мейлінше байланыстыруға жағдай жасаушы саяси билік ұйымы.

Құқықтық мемлекеттің мәнін қарастыруда оның негізгі екі жағын (екі негізгі қағиданы) бөліп қарастыруға болады:

1) мазмұнды жағы– адам мен азаматтың құқықтары мен бостандықтарын мейлінше толық көлемде қамтамасыз етуден, тұлға үшін құқықтық ынталандыру режимін орнықтырудан көрінеді;

2) формальды-заңды жағы–мемлекеттік билікті құқықпен байланыстырудан, мемлекеттік құрылымдар үшін құқықтық шектеу режимін орнықтырудан көрінеді.

Сонымен қатар, құқықтық мемлекеттің қағидасына мыналар да жатады:

- билікті заңсыз пайдалануды болдырмау мақсатында оны заңшығарушылық, атқарушылық және сот тармақтарына бөлу;

- заңның үстемдігі, яғни, биліктің жоғары органымен барлық конституциялық тәртіптерді сақтай отырып қабылданған заң атқарушылық билік актілерімен жоққа шығарылуы, өзгертіліуі және тоқтатылуы мүмкін емес;

- мемлекет пен тұлғаның өзара жауапкершілігі;

- қоғамдағы құқықтық сана мен құқықтық мәдениеттің жоғары деңгейі;

- азаматтық қоғамның болуы және тарапынан құқық субъектілерінің заңдарды орындауына бақылау жүргізілуі.

74. Құқық жүйесінің құрылымдық элементтері

70 Сұрақпен жауабы бір

Құқық жүйесінің құрылымдық элементтері болып мыналар табылады: а) құқықтық норма; ә) құқық саласы; б) құқықтың ішкі саласы; в) құқықтық институт; г ) субинститут жатады.

75. Құқықтық реттеу және құқықтық ықпал ету

Егер құқықтық реттеу қоғамдық қатынастарды реттеу мақсатында оған құқықтық құралдардың бүкіл жүйеісінің ықпалы ретінде танылса, құқықтық ықпал ету құқықтың әлеуметтік өмірге, адамдардың санасы мен жүріс-тұрысына әсер ету процесі ретінде танылады. Бұлардың арасындағы айырмашылық құқықтық реттеу субъектілердің нақты құқықтары мен міндеттерін белгілеумен байланысты болса, құқықтық ықпал ету мұндай байланыста бола бермейді. Егер құқықтық реттеу құқықтық нормаларды құқықтық қатынастар арқылы жүзеге асыруды білдірсе, құқықтық ықпал ету кезінде бұл міндетті емес.

Құқықтық реттеу – белгілі қоғамдық қатынастардың аясына мақсатты бағытталған құқықтық ықпал. Мазмұнына арнайы заңды мақсатты әрекеттер мемлекеттік билік берілген субъектілердің қоғамдық қатынастарды тәртіпке келтіруге (ұйымдастыруға) құқық нормаларын белгілеу арқылы және қажетті кездерде осы нормаларға сүйеніп маңызды мәселелер бойынша, сондай қатынастар қалпында пайда болғандарға шешім шығаратын (жалпы құқықтық реттеу және жекеше-құқықтық реттеу).

Құқықтық реттеу белгісіне тән ретінде айтуға болатыны, қоғамдық қатынастардың әлеуметтік реттеуге жататындығы, бірақ мұнда бөлінбейтін мемлекетпен байланысты және оның мәжбүрлеу шарасын пайдалану мүмкіндігі.

26-билет