3.04.02 Жылғы «Қауіпті өндірістік объектілердегі, өндірістік қауіпсіздік туралы.

- 27.03.97 жылы өзгерген «Табиғи және техногенді сипаттағы төтенше жағдайлар туралы»,21.12.04 жылы толықтырылган,«ҚР Азаматтык кодексі»; «Өрт қауіпсіздігі туралы».Сонымен қатар «Еңбекті қорғаудын» қүқыктық негіздерін, зандық актіге әртүрлі юристік күші бар актілерден тұрады:ҚР Президентінің бұйрығы; ҚР Басқармасының бұйрығы; сот шешімдері және абстрактілі сот шешімі, министрліктер мен ведомствалық бекітулер, өзінің компентенц шегіндегі орындаушы органдармен орындалған нормативті актілері.Еңбекті қорғау бойынша осы актілер, негізгі нормативті - құқықтык актілежататындары: МЕСТ-тер

• «Еқбек қауіпсіздігінің стандарттар жүйесінің мемлекеттік стандарттары»

• мемлекеттік санитарлы - эпидеммиологиялық ережелер мен нормалар ( ережелер гигеналық нормативтер, санитарлы ержелер мен нормалар, СанЕмН, санитарлі нормалар).

• қүрылыстық нормалар мен ережелер (ҚНмЕ), қүрылыс және жобалау бойыншц ережелер жиыны;

• еңбекті қорғау бойынша сала аралык ережелер, «Еңбекті корғау» бойынша сала аралық типтік нұсқаулама;

• «Еңбекті қорғау» бойынша салалық ережелер, «Еңбекті қорғау» бойынша типтік нұсқаулама.

• қауіпсіздік ережесі, кондырғыларды қауіпсіздігін шеттету ережесі, Қауіпсіздік бойынша нұскаулама.Сала аралық ережелер, СНмЕ-лер жөне СанЕмН әрб.р 5 жылда жаңатылып,отырады ал сонымен бірге ведомствалық нүсқаулар мен ережелер -3 жылдда жаңартылып отырады.

Жұмыс орнындағы ауада болатын зиянды заттардың нормативі қалай аталады Еңбек гигиенасы — қызметкерлердің денсаулығын сақтау, өндірістік орта мен еңбек процесінің қолайсыз әсерінің алдын алу жөніндегі санитарлық - эпидемиологиялық шаралар мен құралдар кешені. Атап айтқанда, еңбек гигиенасы еңбек процесстерінің және өндіріс ортасының адам ағзасына әсер етуін түсінеміз.Цехтардағы ауа ортасының шаңмен және газдармен ластануы, сонымен қатар шуыл адам ағзасына өте зиянды.Санитарлық - гигиеналық талаптың жобалануы үшін, сондай - ақ кәсіпорындарды санитарлық - эпидемиологиялық талаптарға сәйкестендіріліп ескеріледі «СЭТ өндірістік объектілерді жобалау» (ҚР ДСМ №334, 08.07.05ж. бұйрығында).Шаңның, шуылдың және басқа да өндірістік зиянды заттардың болуы кезінде, шаң ұстайтын қондырғы қолдану қажет, арнайы тазалайтын құрылғыларды құрастыру, учаскілерге бөлу, мұнда шуыл деңгейі жоғары болған кезде қолданылады.

Ауа температурасы – көңіл күйге және еңбектің нәтижесіне елеулі әсер етеді. Төмен температура ағзаны суытады және тұмаурату ауруларының пайда болуына әкеледі. Жоғары температурада ағза асқын жылиды да терлейді және жұмыс қабілеттілігін төмендетеді. Нәтижесінде жұмысшының көңілі (назары) жоғалады да, жазатайым оқиғалардың себебі болуы және өндірістік зақымдануларға әкелуі мүмкін.

Өндіріс бөлмелеріндегі зиянды заттар көбінесе адамның денсаулығын төмендетеді. Сондықтан, зиянды заттарды адам өміріне қауіп туғызатын аймақ дейді.

Зиянды заттар 4 топқа бөлінеді:

1. физический – шаң-тозаң, ауаның қысымы, ылғалдылығы, жарықтың жетіспеуі немесе тым жоғары деңгейде болуы, жабдықтардың шуы, дірілі, бояулардың контрасттық түрі – түсінің жетіспеушілік кемшіліктердің әсері;

2. химический – улы заттармен, шаң тозаңдармен адамның тыныс алуы арқылы зияндылығы;

3. биологический – бактерия және вирустардың кері әсері;

4. психофизиологический – нерв жүйелері арқылы әсер етеді.

Жұмыс орнындағы қайталанбалы нұсқау берудің мерзімділігі қандай Республикамызда аса көңіл аударатын адам өмipiн сақтау және өндірістегі адамның денсаулығына, енбегінің қорғалуына, енбек туралы зандылыктарды бұзғанына карай орнатылған фактор бойынша жауапкершілікті ескеруге болады. Заңды жауапкершілік төрт түрлі болады: тәртіптік, әкімшілікті, материалды және азаматтык.

Тәртіптік жауапкершілік жумысшылардың әкімшілік алдында олармен тәртіпті еңбегінің орындамағаны ушін жауапқа тартады. «ҚР Енбек кодексі» 72 бабына сәйкес енбек тәртібін бузғаны ушін, яғни жұмысшының өзінің атқаратын енбек міндеттемелерін орындамағаны ушін жұмыс 6epyшi келесідей тәртіп шараларды колдана алады: ескертпелер жасауға; cөгic беруге, қатаң сөгіс жасауға; ҚР Еңбек кодексінің 54, 56 баптарына сәйкес жеке енбек келісімін бузуға кұқығы болады.Әкімшілік жауапкершілікті турлі әкімшілік жазалау турінде көрсете алады - ескертулер, айып салу және т.б. Ескертулер мен айыптар енбек қорғау аймағында мемлекеттік бақылаулар жургізілетін міндеттемелері бейнелерге жуктеледі Енбек қорғау ережелерін және нормаларын бузганы ушін айып тек кана административті баскару тулгаларга катысты бола алады. Сонымен коса, бузушылык адам денсаулыгына зиян келтірген кездерде гана емес, енбек қорғау жөнінде енбек аткарушылардың баска кұкыктары бузылган кезде ескермейтін болады. (Мысалы, жазымдарын сапасыз зерттеу барысында)Қайталама нұсқау (повторный инструктаж) – қайталама нұсқауды цех бастығы немесе еңбекті қорғау инспекторы әр 3 немесе 6 айда жүргізеді. Барлық жұмысшылар және қызметкерлер нұсқауды қабылдау керек.

Жұмыс орындары ауасында шаңның концентрациясын анықтау әдістерін көрсетіңіз Жұмыс аумағындағы шаң – бұл өндіріс процесінде пайда болатын және жұмысшылардың ағзасына кері әсерін тигізетін майда қатты бөлшектер.Жүргізілген зерттеулер жұмыс аумағының шаңдану деңгейі өндірістің ерекшеліктеріне, технологиялық процестерге, құралдардың қолданылуына байланысты болып келетіндігін айқындап отыр.Өндіріс жағдайында ауа құрамында кездесетін зиянды заттардың бірі шаңдар. Шаңдар қасиеттеріне сәкес адам ағзасына әртүрлі деңгейде әсер етеді. Төменде ағзаға әсер етпейтін және қауіптілігі жоқ өндірістік шаңдардың нормативі келтірілген.

Атауы	Шектеулi рұқсат етiлеген концентрациялар мг/м3	Шектеулi рұқсат етiлеген концентрациялар мг/м3	ҚӘОД (ОБУВ)
Ағашты шаңдары			0,1
Тері шаңдары (жүнді, түбітті)			0,03
Құрамында SiO2 70-20% (шамот, цемент және т.б.) бар бейорганикалық шаңдар	0,3	0,1
Құрамында SiO2 70% жоғары (динас және т.б.) бар бейорганикалық шаңдар	0,15	0,05
Құрамында SiO2 20% төмен (доломит және т.б.) бейорганикалық шаңдар	0,5	0,15
Шыны талшықты шаңдар			0,06
Мақталы шаңдар	0,5	0,05

Өндірістік шаңдардың тағы бір ерекше қасиеттерінің бір ауа құрамында жанғыштығы болып табылады. Шаңның жаңғыштығы оның химиялық құрамына, жану ортасына байланысты әртүрлі болады. Шаңның жануының бірден бір көрсеткіші ретінде шаңның ауа құрамындағы күйі болып табылады, яғни қозған немесе шөккен күйлері. Шаңның қозған күйі шөккен күйіне қарағанда қауіпті болып келеді. Сонымен қатар шаң бөлшектерінің өлшемі де маңызды болып табылады.

Жұмыс орындарының жарықталынуы және оларды нормалау Өндірістік жарықтандыру, талаптары және есептеудің тәсілдері. Жалпы айтқанда адам ақпаратты көзі арқылы 80-90% алады. Алған ақпараттың сапасы әсіресе жарықталуынан байланысты - жеткіліксіз жарықталу болған кезде тек көзі ғана шаршамай, ағзасы толығымен шаршайды. Қалыпсыз жарықталуда нашар жарықтандырылған қауіпті аумақтар, жарық көздерінен және олардың сәулелерінен зақымданулар пайда болады, олардың айқын көлеңкелері жұмысшылардың көруін нашарлатады да бағдарын толығымен жояды, еңбек өнімділігі төмендейді де өнімнің брактары көбейеді. Өндірістік кәсіпорындарды жарықтандыру табиғи, жасанды және аралас болуы мүмкін.Табиғи жарықталуы ретінде бірқалыптылығымен бағаланады, сонымен бірқалыпсыздығы бүйірлік және табиғи жарықталуы бар бөлмелерде 3:1 (максималды ТЖК-ның минималды ТЖК-ға қатынасы) кем болмау керек. Жасанды жарықтандыру тәуліктің түнгі уақытында жеткіліксіз жарықталуы болған кезде пайдаланылады және олар қызметтік тағайыны бойынша жұмыстық, кезекші, апаттық, эвакуациялық және күзетшілікке бөлінеді. Жұмыстық жарықтандыру адамның қалыпты жұмыс істеуі үшін қажетті жағдайларды жасайды. Апаттық жарықтандыру жұмыстық жарық сөнген кезде іске қосылады. Апаттық жарықталудың шамдары жеке көзден қосылады және жұмыстық жарықтан 5% кем жарықты қамтамасыз етеді, бірақ бөлменің жұмыстық бетінде 2 лк кем емес және кәсіпорынның территориясында 1лк жарықты қамтамасыз етеді. Эвакуациялық жарықтандыру қауіп пайда болған кезде бөлмелерден халықты шығару үшін іске қосылады. Ол 50 адамнан астам жұмыс істейтін бөлмелерде, сондай-ақ қоғамдық ғимараттарда және, егер бір уақытта 100-ден астам адам жұмыс істейтін өндірістік кәсіпорындарда орнатылады. Бөлмелердің жарықталуы 0,5 лк, сыртында – 0,2 лк болу керек. Күзетшілік жарықтандыру күзетілетін өңірлер шекараларының бойында қарастырылады және 0,5 лк жарықты қамтамасыз ету керек.

Жұмыскерлерді кіріспе және жұмыс орнындағы нұсқамаларды кім жүргізуі керек Кіріспе нұсқау – (вводный инструктаж) кіріспе нұсқауды еңбекті қорғау инспекторы немесе қауіпсіздік техникасының инспекторы жүргізеді. Ол: 1) өндірістің түрімен таныстырады; 2) өндірістегі қауіпті және зиянды заттар бөлетін бөлмелермен таныстырады; 3) өндірістің жұмыс тәртібімен таныстырады; 4) жеке басының гигиенасымен.