Тақырып 8. Мемлекеттік несиенің құқықтық негіздері. Жоспар

1. Мемлекеттік несиенің, мемлекеттік шеттен алып пайдаланудың, мемлекеттік борыштың мемлекеттік несиелеудің ұғымы.

2. Мемлекеттік шеттен алып пайдаланудың түрлері және формалары.

3. Мемлекет пен шеттен алып пайдалану және қарыз кепілдігі.

Бюджеттің несиеленуі

Мемлекеттік несие мемлекеттік несиелеу кіріс министирлігі салықтардың төленуі және өзге де төлемдердің бюджетке түсуін қамтамасыз етуге міндетті.

      1. Бюджеттiң атқарылуы жөнiндегi уәкiлеттi орган Қазақстан Республикасының Үкіметі атынан республикалыҚ бюджетте көзделген сомалар шегінде кредиттер беруге құқылы.     Кредиттер берудің тәртібі мен шарттарын Ќазаќстан Республикасының Үкіметі белгілейді.       Бюджеттiң атќарылуы жөнiндегi уәкiлеттi орган облыстар мен Астана және Алматы Қалалары әкімдерінің ұсынымы бойынша республикалыҚ бюджеттен жергілікті бюджеттерге кассалық алшақтықты жабуға тґмен тұрған бюджеттердi кредиттеу үшiн тиiстi Қаржы жылына арналған республикалыҚ бюджетте көзделген арнайы резерв шегiнде Қазақстан Республикасының Yкiметi шешiмiнiң негiзiнде кредиттер бере алады.  Мемлекеттік кепілдіктер бойынша міндеттемелерді орындауға республикалық бюджеттен бағытталып, бұрын берілген кредиттер, Қаражаттар бойынша талаптардың тоқтатылуы Қазақстан Республикасының заң актілері негізінде жүзеге асырылады. Қазақстан Республикасының Үкіметі заңды, жеке тұлғалардан және шет мемлекеттерден республикалық бюджет тапшылығын Қаржыландыру үшін заңда белгіленген тәртіп бойынша Қарыз алуға Құқылы. Үкіметтің Қаражатты Қарыз алуы заем алу немесе мемлекеттік эмиссиялыҚ бағалы Қағаздар шығару шарттары (келісімдері) нысанында жүзеге асырылады. ЗаЕм шарттарын жасасудың және мемлекеттік бағалы Қағаздар шығарудың тәртібі мен ережелерін Қазақстан Республикасының Үкіметі белгілейді. 

      Жергілікті атқарушы органдар жергілікті бюджеттерде көзделген сомалардың шегінде кредиттер беруге құқылы. Жергілікті атқарушы органдардың кредиттер беру тәртібі мен шарттарын Қазақстан Республикасының Үкіметі белгілейді. Облыстардың әкiмдерi қалалар (аудандық маңызы бар қалалардан басқа) әкiмдерiнiң және Қалалардағы аудандарды қоспағанда, аудандар әкiмдерiнiң ұсынысы бойынша облыстыҚ бюджеттен аудандыҚ, ҚалалыҚ бюджеттерге тиiстi Қаржы жылына арналған облыстыҚ бюджетте көзделген кассалық алшақтықты жабуға төменгi тұрған бюджеттердi кредиттеу үшiн арнайы резерв шегiнде кредиттер бере алады.  Жергілікті бюджеттен берілген кредиттер бойынша талаптардың тоқтатылуы Қазақстан Республикасының Үкіметі белгілейтін тәртіппен жергілікті өкілді органның шешімі негізінде жүзеге асырылады. 

      Облыстардың, Астана және Алматы Қалаларының жергiлiктi атқарушы органдары мемлекеттік Қарыз алуды реттейтін заңдарға сәйкес:  ҚазаҚстан Республикасының Үкіметімен келісілген жергілікті инвестициялық жобаларды Қаржыландыру үшін заңды және жеке тұлғалардан;  Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң тиiстi Қаржы жылына арналған резервiнiң құрамында көзделген кассалық алшақтықты жабуға төмен тұрған бюджеттердi кредиттеу үшiн арнайы резервтiң есебiнен республикалыҚ бюджеттен;  тиісті Қаржы жылына арналған республикалыҚ бюджет туралы заҢда бекітілген сомалар шегінде жергілікті инвестициялыҚ жобаларды Қаржыландыруға республикалыҚ бюджеттен;    тиісті Қаржы жылына арналған республикалыҚ бюджет туралы заҢда кӨзделген өзге маҚсаттарҒа арнап республикалыҚ бюджеттен Қарыз алуға ҚұҚығы бар. 

      ҚазаҚстан Республикасының Үкіметі мен жергілікті атҚарушы органдар бір-бірінің міндеттемелері бойынша жауап бермейді.     

Мемлекеттік шеттен алып пайдаланудың түрлері және формулалары.

Мемлекеттік заем-заем қатынасы,себебі онда ҚР Ұлттық Банкі,ҚР жергілікті атқарушы органы заемшы ретінде қатысады.

Мемлекеттік заем туралы заңға сәйкес,мемлекеттік заем заемшы қатынасынан бөлінеді:

1.ҚР Үкіметі

2.ҚР ұлттық Банкі Заемы

3.ҚР жергілікті атқарушы органының заемы

Мемлекеттік заем-бұл заем қатынасы,өйткені заемшы ретінде ҚР резиденті қатысады.

Орналасу орнына байланысты мемлекеттік заем ішкі және сыртқы болып бөліндеі.

Ішкі заем-бұл заем қатынасы,онда заем беруші болып ҚР резиденті,онда заемшы болып, ҚР Үкіметі және ҚР резиденті болып табылады; сыртқы заем-заем қатынасы,онда заем беруші болып ҚР Үкіметі және ҚР резиденті табылады.

Мерзім бойынша заемдар:

1.ұзақ мерзімді;

2.орта мерзімді;

3.қысқа мерзімді болып бөлінеді.

Пәні бойынша мемлекеттік заемдар табиғи және ақшалай болып бөлінеді.

Кіріс формасы бойынша мемлекеттік заемдар:

1.пайыздық

2.ұтыстық

3.нөлдік купон

4.опциондық облигациялар деп бөлінеді.

Айналым формасы бойынша:

1.нарықтық

2.нарықтық емес

3.арнайы болып бөлінеді.

Мемлекет пен шеттен алып пайдалану және қарыз кепілдігі.

Кепілдендірілген мемлекеттік заем-мемлекеттік емес заем,оған Қр мемлекеттік кепілі берілген.

Мұндай заем қарызбен айналып келеді,Қр Заңына сәйкес «кепілдендірілген мемлекеттік заем» деп аталады.

Кепілдендірілген мемлекеттік қарыз-белгілі уақытта алынған және өтелмеген мемлекеттік емес заемдар сомасы,ҚР мемлекеттік кепілі бар.

ҚР Ұлттық Банкі,жергілікті атқарушы органдар ҚР атынан заем бойынша кепіл беруге құқылы емес.

Сонымен,жергілікті атқарушы органдарға қандай да бір кепіл беруге тыйым салынады.

Мемлекеттік шеттен алып пайдаланудың түрлері және формалары.

Мемлекеттік заем-заем қатынасы,себебі онда Қ.Р. Ұлттық Банкі,Қ.Р жергілікті атқарушы органы заемшы ретінде қатысады.

Мемлекеттік заем туралы заңға сәйкес,мемлекеттік заем заемшы қатынасынан бөлінеді.

1.Қ.Р.Үкіметі.

2.Қ.Р.Ұлттық Банк заемы

3.Қ.Р.жергілікті атқарушы органының заемы.

Мемлекеттік заем-бұл заем қатынасы,өйткені заемшы ретінде Қ.Р. резиденті қатысады.

Орналасу орнына байланысты мемлекеттік заем ішкі және сыртқы болып бөлінеді.

Ішкі заем-бұл заем қатынасы,онда заем беруші болып Қ.Р. резиденті,ал заемшы болып Қ.Р Үкіметі және Қ.Р. резиденті табылады.Сыртқы заем-заем қатынасы,онда заем беруші болып резидент емес,ал заемшы болып ҚР Үкіметі және Қ.Р резиденті табылады.