Жұқа свиталы тақталарды ашу тәсілі, мысалдар, схемасы.

Жаппай қазу жүйесі, қолдану аймағы,ерекшеліктері, артықшылығы мен кемшілігі. 11.1- сурет. Жаппай қазу жүйесi: а) лава - этаж; б) этажды аралықэтажға бөлу; 1 - күрделі бремсберг; 2 - жүрiсжол; 3 - тасыма штрек; 4 - жапсармақаз; 5 - тiлмеқазба; 6 – желдетпе штрек; 7 - тазартпа тiлмеқазба; 8 - тазартпа кенжар; 9 - учаскелi бремсберг; 10 – аралық штрек.Екi іргелес учаскелiк бремсбергтердiң арасындағы орналасқан этаждың бөлiгiн алу алаңы (қазба алабы) деп атайды. Жаппай қазу жүйесiнде, тасыма штректiң кенжары төменгi лаваның кенжарының алдында 50-70 м шамасында озық жүргiзiледi. Мұндай жағдай, лавадан көмiрдi тоқтаусыз тасуға және тасыма штректi кедергiсiз жүргiзуге мүмкiншiлiк жасайды. Тасыма штректi, бос кеңiстiктiң әсерiнен сақтау үшiн, көмiртiректерi, не болмаса әдейi жүргiзiлген тасқорған штрегiнен шыққан жыныстардан тасқорған орнатылады. Осы айтылғандардан тұтас қазу жүйелерiнiң үш ерекшелiгiн байқауға болады:--даярлау қазбалары тазартпа кенжарымен бiрге жүргiзiледi, тек тасыма штрегі тазартпа кенжарынан озып отырады;--даярлау қазбаларын өткізу және оларды сақту бос кеңiстiкте атқарылады;--тазартпа жұмыстары учаске бремсбергінен шақты шекарасына қарай бағытталады.Этаж ұзындығы қысқа және көмiр тақтасы бірқалыпты жатқан жағдайда, этажда бiр ғана лава ашылады. Даярлау қазбаларының саны азайып, тасыма және желдетпе штректер ғана болады. Осындай жаппай қазу жүйесiн лава-этаж деп атайды.

Жазық қазбалар, сипаттамалары мен атқаратын қызметтері, схемалары. Жазық қазбаларға - штольня, квершлаг, штрек, жапсырмақаз және орт жатады.Штольня (тауашар) – тікелей жер бетiне шығатын және жерасты жұмыстарының бар мұқтажын қамтамасыз етуші қазба. Оның барлаушы, пайдаланушы түрлерi болады.Квершлаг (қылует) - жерастылық көмiр тақталарының жазылым жатысына кесе көлденең өтетiн, жүк тасып, кеншiлердi қатынастыру және ауа алмастыру жұмыстарын атқаруға арналған, жер бетіне шықпайтын жазық қазба.Штрек (қуақаз) - жерастылық пайдалы қазбаның жазылым бойымен, не жанасты өтетiн, ауа алмастыру, адам-жүк тасу жұмыстарын атқаратын қазба. Штректердiң екi түрi кездеседі: бiрiншiсi - тасыма штрегi, екiншiсi - желдетпе штрегi.Жапсырмақаз (просек) - жерастылық жазық көмiр тақтасы бойынша өткізiлiп, ауа алмастыру және жұмысшылар қатынасын қамтамасыз ететiн қосалқы қазба. Орт - жерастылық қалың көмiр қабаттарына көлденең өтетiн, барлау, ауа алмастыру, жүк тасу жұмыстарын атқаратын қазба.

Жер бетіндегі кешендер. Шақтының жерүстіндегі технологиялық комплексi. Шақтының техникалық және шаруашылық мұқтаждарын қанағаттандыратын жер бетiндегi құрылыстар, үйлер, кен көтергiштер - шақтының жерүстілік комплексi деп аталады. Бұл комплекске жататындары жерүстiндегi құрылыстар, діңдер, көтергiш машиналар т.б. Бұл құрлыстарға жүк итергiштер, пайдалы қазбаны сақтайтын бункерлер және темiр жол вагондарына, арнаулы қоймаларға тиейтiн, ленталы конвейерлер жатады. Пайдалы қазбалар, темiр жол бункерлерiне тиелмей тұрып, iрiктелiп, сортталып, не болмаса байыту фабрикасына жiберiледi. Әрбiр шақтыда әкiмшiлiк-тұрмыстық комбинат салынады. Комбинаттан қосалқы оқпанның сөресiне қатынасу жабық галарея, не болмаса туннель арқылы атқарылады. 7.2-суретте, салынатын шақтылардағы жербетi құрылыстарының блоктанған түрi көрсетiлген. Рудниктердегi жер бетiндегi құрылыстар, көмiр шақтыларындағы құрылыстарға ұқсас келедi.

К

Кен жыныстарының кен объектісі ретіндегісипаттамасы.

Көмір тақталарын жерасты қазу кезіндегі тақтаның құлама бұрышы бойынша жіктемелері. . Құлама бұрышы (a) бойынша тақталар жазық (0 - 18⁰), көлбеу (19 - 35⁰), құлама (36 - 55⁰), тiк (56 - 90⁰) болып бөлiнедi.

Көмір тақталары: қалыптасуы, қалыңдықтары, сапалық сипаттамалары. Тақта қалыңдығын (m) оның қуаты деп те атайды. Көмiрдің қуаты перпендикуляр бойынша алғандағы тақта төбесi мен табанының ара қашықтығы. Күрделi тақталарды қазғанда жалпы және пайдалы қалыңдықты айыра бiлу керек. Жалпы қалыңдық, пайдалы қазындының барлық тектесiмен бос жыныстарды қоса алғандағы қалыңдығы, ал пайдалы қалыңдық - тек пайдалы қазынды тектелерiнiң қосындысы ғана. Тақталар қалыңдығы бойынша - өте жұқа (0,7 м дейiн), жұқа (0,71 - 1,2 м), орташа қалың (1,2 - 3,5 м), және қалың (3,5 метрден жоғары) болып бөлінедi. Технологиялық тұрғыдан бiрге қосуға қолайлы жекелеген тақталар тобын свита дейміз.

Көмір тақталарын жерасты қазу кезіндегі тақтаның қалыңдығы бойынша. жіктемелері. . Тақталар қалыңдығы бойынша - өте жұқа (0,7 м дейiн), жұқа (0,71 - 1,2 м), орташа қалың (1,2 - 3,5 м), және қалың (3,5 метрден жоғары) болып бөлінедi.