2. Хронометраждық зерттеу және оның ерекшеліктері

1. Хронометраждық зерттеу салық тексерістері түрлерінің бірі болып табылады. Салық қызметі органы шығарған нұсқама хронометраждық зерттеу өткізуге негіздеме болып табылады.

2. Хронометраждық зерттеулер:

1) кешенді және тақырыптың құжатты салық тексерістерінің барысында;

2) салық төлеушінің өтініші бойынша;

3) салық қызметі органының шешімі бойынша жүргізілуі мүмкін.

3. Хронометраждық зерттеулерді салық төлеушінің нақты кірісі және кіріс алумен байланысты нақты шығыстарды белгілеу мақсатында салық қызметі органы жүзеге асырады.

4. Хронометраждық зерттеу өткізу кезінде салық кодексінің 14-бабына сәйкес қызмет ететін салық төлеуші және (немесе) оның заңды (уәкілетті) өкілі қатысады.

5. Хронометраждық зерттеу өткізу басталу алдында тексерілетін салық төлеушіге салық қызметі органы лауазымды тұлғасының қызметтік куәлігі көрсетіледі және хронометраждық зерттеу өткізуге нұсқама тапсырылады. Нұсқама көшірмесінде нұсқамамен танысу немесе алу туралы салық төлеушінің немесе оның заңды (уәкілетті) өкілінің белгісі қойылады. Хронометраждық зерттеу өткізумен байланысты қойылатын салық қызметі органы лауазымды тұлғасының заңды талаптарын салық төлеушінің орындамауы әкімшілік жаза қолдануға алып келеді, бірақ осы заңды талаптарды орындаудан салық төлеушіні босатпайды.

6. Кешенді және тақырыптық тексерістер өткізу кезіндегі қажеттілік жағдайында хронометраждық зерттеу өткізу мүмкін. Бұл жағдайда хронометраждық зерттеу кешенді және тақырыптың тексерістер өткізуге жазылған нұсқама негізінде өткізіледі.

7. Хронометраждық зерттеуді жүзеге асыру кезеңінде тексерілетін салық кезеңіндегі салық есеп беруіне салық төлеушінің өзгерістер мен толықтырулар енгізуіне жол берілмейді.

2. Хронометраждық зерттеу өткізу кезеңі мен мерзімі

8. Хронометраждық зерттеу өткізудің кезеңін салық қызметі органының бірінші басшысы немесе оны ауыстыратын тұлға белгілейді.

9. Хронометраждық зерттеу өткізудің мерзімін салық қызметі органының бірінші басшысы немесе оны ауыстыратын тұлға белгілейді.

Бұл ретте, көрсетілген мерзімдерге егер, салық төлеуші көрсетілген күндерде қызметін жүзеге асырса, демалыс және мейрам күндері де енгізілуі мүмкін, сондай-ақ зерттеу тәулік уақытына қарамастан жұмыс режиміне сәйкес жүргізілуі мүмкін.

3. Рейдтік тексеріс және оның ерекшеліктері. Салық органдарына маңызды мәселесі болып табылатын ол – рейдтік тексерістің нәтижесі. Рейдтік тексерісінің нәтижесінде салық тексерісінің актісі толтырылады. Егер салық тексерісінде нәтижелері бойынша бұзушылықтар анықталса, онда салық қызметі органдары салық төлеушіге хабарлама жібереді, сонымен қатар, әкімшілік жауапкершілікке тарту шаралары қолданады.

Фискалдық жады бар бақылау-касса машиналарын қолдану сұрақтары бойынша рейдтік тексерісті қолдану тәртібі.

Фискалық жады бар бақылау-касса машиналарын тексеріске кіріспес бұрын БКМ-ң түсінігіне тоқталайық.

ҚР аумағында сауда операцияларын жүзеге асыру кезінде немесе қолма-қол ақша, банктік төлем карточкалары, чектер арқылы қызмет көрсеткенде ақшалай есеп айырысу міндетті түрде фискалдық жады бар бақылау-касса машиналарын қолдану және бақылау чегін беру арқылы жүргізілінеді.

Бірақ:

- жеке кәсіпкер біржолғы талон негізінде немесе патент негізінде жүзеге асырылатын;

- егер салық төлеуші жеке кәсіпкер ретінде мемлекеттік тіркеуден өткен кезден бері 6 ай өтпеген болса;

- егер салық төлеуші квитанцияларды, билеттерді, талондарды, почта төлемі берілген немесе құзыретті мемлекеттік орган енгізген қорытынды негізінде уәкілетті мемлекеттік оргн бекіткен нысандар бойынша чектерге теңестірілген басқа да қатаң есептілік құжаттарын бере отырып, халыққа қызмет көрсетуіне қатысты ақшалай есеп айырысуларына қолданылмайды.

- Адвокаттардың ақшалай есеп айырсуларына қолданылмайды.

Фискалдық жады бар БКМ қолану кезінде талаптар:

• Фискалдық жады бар БКМ тіреу карточкасын беру;

• Техникалық қызмет көрсетуге ФЖ бар БКМ қою жүзеге асырылады;

• ФЖ бар БКМ – ң чегін беруге жүзеге асырылады;

• ФЖ бар БКМ-на салық органдарының енуі қамтамасыз етіледі.

Алғашқы кезеңде мобильдік топ қызметкерлер сыртынан бақылайды. Мұнда салық төлеушінің фискалдық жады бар бақылау-касса машиналары жоқ не қолданбайтын субъектілерді анықтайды. Осы этапа бақылау-касса машиналарын тексермейді, ал тек қана визуалды бақылауда бұзушылықтардың мінездемелерін және сол бойынша ақпарат жиналады.

Жиналған ақпаратты талдау мақсатында белгіленген салық төлеушілердің тобы анықталады. Содан кейін, бақылау-касса машиналарын дұрыс қодану сұрағы бойынша рейдтік тексеріс өтеді.

Қазіргі уақытта салық қызметкерлері (контрольных закупов) сатып алу бақылауын жасамайды, олар тек басқа адамдар сатып алу жолын қадағалап отырады. Салық комитеті қызметкерлерінің көз алдында салық төлеуші жай сатып алушыға ақырғы есеп бергеннен кейін ғана, олар өздерінің қызмет куәлігін көрсетеді.

Содан кейін салық төлеушіден келесі құжаттарды сұралынады:

• Шағын бизнес субъектісі ретінде мемлекеттік тіркеу куәлігін;

• Фискалдық жады бар бақылау – касса машиналарының қолдануға есептік карточкасын;

• Ақша қаражатының қозғалу есебінің кітабын;

• Жұмыскерлермен жасалған келісім-шартын.

Осыдан кейін, кассадан ақша алынады, яғни тексеріс уақытында түскен ақша жазылынып алынады. Бірақ, бұл қаражатты салық төлеуші өзі санап, ал салық комитетінің қызметкерлері дұрыс саналуын қарап отырады.

Келесі жол болып БКМ бойынша Z-есебінің чегі печатетіледі. Ол чекте тексеріске дейін түскен ақша сомасы көрсетіледі.

Келесі этап болып тексеріс кезінде, Z-есебін кассадан ақшаны алған кездегі сомасымен салыстыру табылады. Осы кезде есеп пен касса сомасы тең болу керек.

Барлық анықталған келіспеушіліктер мен бұзушылықтар рейдтік тексеріс актісінде көрсетілу керек. БКМ қолданған жауапты тұлғада салық тексерісі кезінде заңдылық бұзушылықтар болса, әр бұзушылықтарға жазбаша түрде түсініктеме алынады.

Егер бұзушылықтар анықталатын болса, онда салық төлеушіге әкімшілік құқық бұзушылық туралы істі қарастыру жері, мерзімі және мезгілі туралы хабарлану керек.

Уразова Гулдана

такырып 10, кәсіпорынның есептік және салықтық саясаты

Салық салынатын табыс жылдық жиынтық табыс пен көзделген шегерімдер арасындағы айырма ретінде анықталады.

Резидент-заңи тұлғаның жиынтық жылдық табысы салық кезеңі ішінде Қазақстан Республикасы мен одан тыс жерлерден алынуға тиіс(алынған) табыстардан тұрады. Қазақстан Республикасында қызметін тұрақты мекеме арқылы жүзеге асыратын бейрезидент-заңи тұлғаның жылдық жиынтық табысы салық заңнамасына сәйкес анықталады, оған тұрақты мекеменің қызметіне байланысты табыстардың барлық түрлері жатады.(Салық кодексі 14-тарау. 80-бап.)

Салық кодексіне сәйкес жылдық жиынтық табысқа мына төмендегілерді қоса, салық төлеушінің табыстарының барлық түрлері кіріктіріледі:

1. тауарларды (жұмыстарды, қызметтер көрсетуді) өткізуден түсетін табыс;

2. үйлерді, ғимараттарды, құрылыстарды, сондай-ақ амортизациялауға жатпайтын активтерді өткізу кезіндегі құн өсімімен түсетін табыс;

3. міндеттемелерді есептеп шығарудан түсетін табыстар;

4. күмәнді міндеттемелер бойынша түсетін табыстар;

5. мүлікті жалға беруден түсетін табыстар;

6. Қазақстан Республикасының заңнамасымен провизиялар жасауға рұқсат етілген банктер мен операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымдар жасаған провизиялардың мөлшерін азайтудан түсетін табыстар;

7. борышты талап етуді басқаға беруден түсетін табыстар:

8. кәсіпкерлік қызметті шектеуге немесе тоқтатуға келісім үшін алынған табыстар;

9. шығып қалған тіркелген активтер құнының ішкі топтың құн балансынан асып түсуінен алынатын табыстар;

10. кен орындарын игеру зардаптарын жою жөніндегі қорына аударылған соманың асып түсуінен алынатын табыстар ;

11. ортақ үлестік меншіктен түсетін табысты бөлу кезінде алынатын табыстар;

12. бұрын негізсіз ұсталып, бюджеттен қайтарылған айыппұлдардан басқа, борышкерге салынған немесе ол мойындаған айыппұлдар, өсімпұлдар және санкциялардың басқа да түрлері, егер сомалар бұрын шегеріп тасталмаған болса;

13. бұрын жүргізілген шегерімдер бойынша алынған өтемақылар;

14. өтеусіз алынған мүлік, орындалған жұмыстар, көрсетілген қызметтер;

15. дивидендтер;

16. сыйақылар;

17. оң бағамдық айырма сомасының теріс бағамдық айырма сомасынан асып кетуі;

18. ұтыстар;

19. роялти;

20. әлеуметтік сала объектілерін пайдалану кезінде алынған табыстардың шығыстардан артығы.

Алынған жиынтық жылдық табыс түзетілуі, яғни салық төлеушінің бұл табысынан мыналар алынып тастауы тиіс:

1. Қазақстан Республикасындағы төлем көзінен бұрын салық салынған, Қазақстан Республикасының резидент-заңи тұлғасынан алынған дивидендтер;

2. Эмитент өз акцияларын орналастыру кезінде алған олардың құнының номиналдық құнынан асып кетуі және эмитенттің өз акцияларын өткізу кезіндегі құн өсімі;

3. Қор биржасының “А” және “В” ресми тізімдерін тұрған акциялар мен облигацияларды өткізу кезіндегі құн өсімімен алынған табыс;

4. Мемлекеттік бағалы қағаздармен жасалған операциялардан түскен табыстар;

5. Табиғи және техногендік сипаттағы төтенше жағдайлар туындаған ретте ізгілік көмек түрінде алынған және мақсатты түрде пайдаланылған мүліктің құны;

6. Мемлекеттік кәсіпорынның Үкімет шешімі негізінде мемлекеттік органнан немесе мемлекеттік кәсіпорыннан өтеусіз негізде алған негізгі негізгі құрал-жабдықтардың құны;

7. Зейнетақымен қамсыздандыру туралы заңнамаға сәйкес алынған және жеке зейнетақы шоттарына жіберілген инвестициялық табыстар.

Шегерімге жатпайтын шығыстарды қоспағанда салық төлеушінің жылдық жиынтық табыс алумен байланысты шығыстары салық салынатын табысты анықтау кезінде шегерілуі тиіс.

Салық шегерімдері - деп салық төлеушінің заңнамамен реттелмеген шекте жиынтық жылдық табыс алумен байланысты шығындарын айтады. Оларға өткізілген тауарлар, қызметтер көрсету бойынша шығындар мен басқа шығыстар, соның ішінде мына шегерімдер жатады:

• Қызмет бабындағы іс-сапарлар кезіндегі және өкілдік шығыстар бойынша өтем сомалары;

• Сыйақы бойынша;

• Төленген күмәнді міндеттемелер мен күмәнді талаптар бойынша;

• Резервтік қорларға аударымдар бойынша;

• Ғылыми-зерттеу, жобалау, іздестіру және тәжірибе-конструкторлық жұмыстарға жұмсалатын шығыстар бойынша;

• Сақтық сыйақылары жөніндегі шығыстар бойынша;

• Әлеуметтік төлемдерге жұмсалған шығыстар;

• Табиғи ресурстарды геологиялық зерттеуге және оларды өндіруге әзірлік жұмыстарына жұмсалған шығыстар бойынша және жер қойнауын пайдаланушылардың басқа шегерімдері;

• Теріс бағамдық айырма сомасының оң бағамдық айырма сомасынан асып кетуінен шегерім.