5.5 Пештерді жүргізу
Пештер тазартпа кенжарларды тілу, желдетпелеу және бекітпелеу материалдарын жеткізу үшін қызмет атқарады. Оларды негізінде көмір тақтасы бойынша төменнен жоғары қарай өтеді.
Пештердің көлденең қимасының өлшемдерін олардың атқару міндеттеріне байланысты қабылдайды. Тік бұрышты пішінді желдетпе пештердің ені 2…2,5 м (5.13, а, б - сурет), жармалардың - 2…5 м құрайды (5.13, в - сурет), пештердің биіктігі тақтаның қуатына сәйкес келеді, бірақта 2 м – ден аспауы қажет. Дөңгелек тәріздес пештердің көлденең қимасының ауданы 1,6 м2, күмбез тәріздестікі – 2,5…4 м2 құрайды.
Пештерді распил үстіне ағашты және металды тіректермен немесе қарнақты тіреумен тірейді. Қатты көмір бойынша жүргізілген, көлденең қимасының пішіні күмбез және дөңгелек тәрізді пештердің қызмет мерзімі шамалы болған жағдайда оларды тіремейді.
Пештер уатпа балғалармен, бұрғыатпалық тәсілмен және комбайндармен жүргізілуі мүмкін. Пештерді жүргізу кезінде көмірді уатпа балғалармен қазу қазіргі кезде сирек қолданылады. Мұндай тәсілмен газды шақтыларда шамалы ұзындықты пештер өтіледі.
5.13 – сурет – Пештердің көлденең қималары
Пештерді бұрғыатпалық тәсілмен өткен кезде теспелерді қол электр бұрғысымен немесе қысымдық тескішпен бұрғылайды. Олардың терендіктерін тақтаның қуатына және қазбаның еніне байланысты 1,8…3 м – ге тең қабылдайды. 1 м2 кенжар пешіне 2,5...3 теспе бұрғыланады. Тақтаның қуатына байланысты көлденең қимасының пішіні тік бұрышты тәріздес пештерді өту кезінде теспелерді бір немесе екі қатарға орналастырады. Көлденең қимасының пішіні күмбез тәріздес қазбаларда теспелерді орналастыру схемалары көмір бойынша жазық қазбаларды жүргізу кезіндегі схемалармен бірдей.
Метанның бөлінісі бойынша II категориялы және одан жоғары шақтыларда пештерді бұрғыатпалық тәсілмен төменнен жоғары қарай жүргізу мүмкін. Мұндай жағдайда тазартпадан желдетпе горизонтына пештін ұзындына төтел бұрғыланады. Пештін кенжары жалпышақтылық ауа ағысымен желдетіледі.
Пештерді өтуді механикаландырылған жиынтықпен қамтамасыздандыру комбайндарды қолданғанда жүзеге асырылады. Бұл мақсат үшін ұңғымалық және тілмелік комбайндар қолданылады.
Пештерді жүргізу үшін екі типті тілмелік жиынтық шығарылады: тақталардың қуаттылығы 0,7…1,1 м үшін КН-78 типті және 1,1…1,6 м қуаттылық үшін — КН-78-01 типті жиынтық. Жиынтықтардың екеуі де құлама бұрышы 18° - қа дейінгі көмір тақта бойынша ені 4 м пештерді өтуді қамтамасыз етеді. Олар сондай-ақ штректерді, бремсбергтерді және еңістерді жүргізуде көмірді қазу үшін қолданылады.
КН типті тілмелік жиынтықтын құрамына мыналар кіреді: тілмелік комбайн, тиегіш, ілгерілетпе төтік, шаңбасу жүйесі, электр жабдықтары, кенжаралды кеңістігінің уақытша механикаландырылған тіреуі және комбайннан 40 м – ге дейінгі ара қашықтықта дистанционды басқару.
Тілмелік комбайн кенжарда көмірді бұзады және оны тиегішке тиейді. Комбайды кенжарға жылжыту керме тірекке бекітілген сукөтергіштермен жүзеге асырылады. Тілмелік комбайнның жұмысы кезінде шаңды басу комбайнда орнатылған форсункалар жүйесінің көмегімен іске асырылады.
ӘДЕБИЕТ ТІЗІМДЕРІ
Болотских Н. С. И др. Проведение горизонтальных и наклонных выработок специальными способами. – М.: Недра, 1975. – 167 с.
Заславский Ю. 3., Дружно Е. Б. Новые виды крепи горных выработок. – М.: Недра, 1989. – 256 с.
Каретников В.Н. и др. Крепление капитальных и подготовительных горных выработок: Справочник. – М.: Недра, 1989. – 571 с.
Мельников Н. И. Проведение и крепление горных выработок. – М.: Недра, 1972. – 344 с.
Правила безопасности в угольных шахтах (ПОТ РК 0-028-99). – Караганда, 2001. – 200 с.
Прогрессивные технологические схемы разработки пластов на угольных шахтах. II ч. – М.: Изд. ИГД им. А. А. Скочинского, 1979. – 328 с.
Руководство по проектированию вентиляции угольных шахт. – М.: Недра, 1975. – 286 с.
Сечения горных выработок с крепью из взаимозаменяемого профиля для условий карагандинского бассейна. Типовые материалы для проектирования 401-011-97.92.: Альбом. – Центргипрошахт, Карагандагипрошахт, КНИУИ, 1992. – 120 с.
Смирняков В. В. И др. Технология строительства горных предприятий: Учебник для вузов. – М.: Недра, 1989. – 573 с.
Справочник инженера-шахтостроителя. В 2 т. / Под общей ред. В. В. Белого. – М.: Недра, 1983. – Т.1 – 345 с.
Техника и технология горноподготовительных работ в угольной промышленности / Под ред. Э. Э. Нильвы. – М.: Недра, 1991. – 315 с.
Технология, механизация и организация проведения горных выработок / Б. В. Бокий, Е. А. Зимина, В. В. Смирняков, О. В. Тимофеев. Учебник для вузов. 3-е изд., перераб. и доп. – М.: Недра, 1983, – 264 с.
Шахтное и подземное строительство: Учеб. для вузов – 3-е изд., перераб. и доп.: В 2 т. / Б.А. Картозия и др. – М.: Изд. МГГУ, 2003. – Т. 1. – 732 с.
Шехурдин В. К. Задачник по горным работам, проведению и креплению горных выработок: Учебное пособие для техникумов. – М.: Недра, 1985, – 240 с,
Шехурдин В. К. и др. Проведение подземных горных выработок: Учеб. пособие для техникумов. – 2-е изд., перераб. и доп. – М.: Недра, 1991. – 304 с.