- •Мазмұны
- •1 Жалпы мәлімет
- •1.1 Әртүрлі пайдалы қазбаларды қолдану кезінде байытудың рөлі және маңызы
- •1.2 Пайдалы қазбаларды байыту үдірістері және әдістері
- •1.3 Кен байыту технологиялық схемалары
- •1.4 Кен байытудың технологиялық көрсеткіштері
- •2 Елеу (грохочение)
- •2.1 Елеу операцияларының қолданылуы
- •2.2 Түйіршік өлшемдік құрам
- •2.3 Елеуіштердің конструкциялары
- •2.4 Елеуіштердің електен өткізу беттері және елеу тиімділігі
- •3 Ұсату
- •3.1 Ұсату операцияларының қолданылуы
- •3.2 Жақты ұсатқыштар
- •3.3 Конусты ұсатқыштар
- •3.4 Білікті ұсатқыштар
- •3.5 Соқпалы әрекетті ұсатқыштар
- •4.1 Ұнтақтау операцияларының қолданылуы
- •4.2 Барабанды диірмендер
- •4.3 Өзін-өзі ұнтақтайтын диірмендер
- •5 Классификация
- •5.1 Минерал түйіршіктерінің суда және ауада шөгу заңдылықтары
- •5.2 Классификация үдірісі
- •5.3 Классификаторлар
- •6 Гравитациялық байыту әдістері
- •6.1 Негізгі түсініктер
- •6.2 Бөлектеу (отсадка)
- •6.3 Бөлектендіру машиналары
- •6.4 Концентрациялау столдарында байыту
- •6.5 Шлюздерде және винтті бөлгіштерде байыту
- •6.6 Ауыр ортада байыту
- •6.7 Пневматикалық (ауа күшімен) байыту
- •6.8 Кенді шаю
- •6.9 Гравитациялық байытудың техника-экономикалық көрсеткіштері
2 Елеу (грохочение)
2.1 Елеу операцияларының қолданылуы
Әртүрлі кесекті не түйіршікті материалдарды (заттарды) елеуіштер арқылы өткізіп екі не бірнеше ірілікті кластарға бөлу үдірісі елеу деп аталады.
Байыту фабрикаларында елеу үдірісі арнаулы аппараттарда – елеуіштерде (механикаландырылған елеуіштерде) жүргізіледі. Егер елеуіште бір тор орнатылса бастапқы зат екі, ал екі тор орнатылса үш ірілік кластарға бөлінеді.
Елеудің арқасында бастапқы материал екі өнімге бөлінеді:
- тор үстіндегі өнім. Түйіршік (кесек) елеуіш беті тесігінің өлшемінен үлкен;
- тор астындағы өнім. Түйіршік (кесек) елеуіш беті тесігінің өлшемінен кіші.
Тор үстіндегі өнімді +d класы деп атайды (d-дан ірілеу), ал тор астындағы өнімді –d класы деп атайды (d-дан майдалау), мұндағы d – тор тесігінің өлшемі. Материалдарды n торларда тізбекті түрде елеуде ірілігі +d1; –d1+d2; –d2+d3 және т.б. – дан –dn – ға дейін n+1 кластары алынады (мысалы, +25; -25+13; -13+6; -6+3 және -3 мм кластары). Елеу кезінде қолданылатын елеу тесігінің тізбектік қатардағы абсолюттік өлшемдері (үлкеннен кішіге дейін) торлар шкаласы немесе елеу шкаласы деп аталынады. Бастапқыдағы тор тесігі өлшемінің келесідегі тор тесігі өлшеміне тұрақты қатынасы тор шкаласының модулі деп аталынады. Жиі қолданылатын тор шкалаларының модулдері болып 2 (100; 50; 25 мм және т.б.) және √2 (1,41) саналады, ал табан тұсында тор тесігінің өлшемі 0,074 мм ретінде қабылданады.
Елеу операциялары байыту, ұсақтап-сорттау фабрикаларында және сорттау кезінде кеңінен қолданылады. Байытудың технологиялық схемаларында немесе пайдалы қазбаларды қайта өңдеуге дайындауда елеу операцияларының келесі негізгі түрлері қолданылады:
- дайындау үдірісі. Материалдарды бірнеше кластарға бөліп, келесіде оларды жеке өндеу үшін арналған;
- көмекші үдіріс. Ұсатқыштар алдында өнімнен дайын класты бөліп алып оларды ұсату кезінде, сондай-ақ, ұсатылған өнімнің кесектігін бақылау (тексере немесе бақылай елеу) үшін қолданылады;
- дербес үдіріс. Материалдарды кластарға бөлу үшін қолданылады. Дайын өнімдерді құрайды. Мысалы, темір кендерін, құрылыс материалдарын, көмірлерді және т.б. сорттау;
- талдау үдірісі. Пайдалы қазбалардың қаттылықтарының, құнды компоненттердің кесектік пішіндерінің және бос жыныстардың өзгешелігі кезінде оларды байыту үшін қолданылады;
- сусыздандыру үдірісі. Судың негізгі массасын немесе түйіршік материалдардан пульпаларды бөлу және ауыр ортада сепарациялық өнімдерден суспензияларды айыру үшін қолданылады.
Елеуіштің бастапқы қорегіндегі кесектердің ең үлкен іріліктеріне және елеуіш беттері тесіктерінің өлшемдеріне байланысты елеу келесі түрлерге бөлінеді:
- ірілеп елеу (материалдың максималды кесектігі 1200 мм – ге дейін, елеуіш беттері тесіктерінің өлшемі 300 – ден 100 мм – ге дейін);
- орталандыра елеу (материалдың максималды кесектігі 350 мм – ге дейін, елеуіш беттері тесіктерінің өлшемі 60 – тан 25 мм – ге дейін);
- ұсақтата елеу (материалдың максималды кесектігі 75 мм – ге дейін, елеуіш беттері тесіктерінің өлшемі 25 – тен 6 мм – ге дейін);
- майдалата елеу (материалдың максималды кесектігі 10 мм – ге дейін, елеуіш беттері тесіктерінің өлшемі 6 – дан 0,5 мм – ге дейін);
- өте майдалата елеу (елеуіш беттері тесіктерінің өлшемі 0,045 мм – ге дейін).