6.8 Кенді шаю

Шаю деп қопсытудың көмегімен материалдың бөліну үдірісін және механизмнің көмегімен түйіршік бөлігін шығарып жіберуді, ал саз балшықты судың көмегімен кетіруді атайды. Шаюдың арқасында жуылған материал және саз балшықты суспензия (шламдар) алынады.

Шаюға көбінде темір және марганец кендері, сондай-ақ, шашыранды түсті, сирек және асыл металдар, металды емес шикізаттар, кварцты құмдар, каолинді шикізаттар, флюстік әк шөгінділері және құрамында саз балшығы бар басқа да пайдалы қазбалар душар болады. Шаю дербестік үдірісі болуы мүмкін, осының арқасында концентрат бөлініп шығады, немесе дайындық үдірісі болуы мүмкін (жиі жағдайда), осыдан кейін жуылған кен келесі байытуға жіберіледі.

Кейбір жағдайда шаюды кесектігі бойынша материалдарды айырумен (талдамалы елеу) біріктіреді. Бұндай жағдайда кесектігі 25-50 мм-ден жоғары класс (көбінде құрамында пайдалы қазбалар болмаған жағдайда) үйіндіге жинап қойылады, ал өте ұсақ класс онан арғы өңдеуге түседі.

Шаюға арналған жабдықтар мен схемаларды дұрыс таңдау бастапқы материалдың жуылғыш көрсеткішіне тығыз байланысты. Кеннің және құмдардың жуылғыштығын су ағындысымен борпылдақ қабатшалардың жуылып шығу, ал минерал түйіршіктерінің саз балшықты қоспалардан тазалану қабілеттілігін түсінуге болады. Материалдың шаюлылығы саз балшықтың физика-химикалық қасиеттерімен анықталынады және саз балшықтың құрамы мен материалдың цементтелу дәрежесіне байланысты. Кеннің шаюлылығын шаюға жұмсалатын электрэнергияның сыбағалы шығыны бойынша бағалауға болады. Электрэнергияның сыбағалы шығыны оңай шайылатын кен үшін 0,25-тен кем, орташа шайылымды кен үшін 0,25-0,75 және ауыр шайылатын кен үшін 0,75-2 кВт ^, сағатына/т.

Ірілігі 150-200 мм-ге дейінгі оңай шайылатын кенді шаю үшін жуып тазартатын елеуіштер қолданылады. Ірілігі 200 мм-ге дейінгі орташа- және оңай шайылатын кенді шаю үшін бутарлар, скрубберлер, скрубберлер-бутарлар; ірілігі 75-100 мм-ге дейінгі ауыр шайылатын кен үшін жуушы астау, бичті жуып тазартушы машиналар; ірілігі 25 мм-ге дейінгі кен үшін жуып шаятын башендер (діңдер) қолданылады.

СБ - 1,3 типті скруббер-бутара бір-бірімен қаттылы қосылған скруббер (1) комбинациясын (ішкі тұсы дезинтегтрлеуші және араластырушы құрылғылармен (2) жабдықталған барабанды) және конусты (немесе цилиндрлі) перфорандырылған бутараны (барабанды елеуішті) (3) құрайды (6.16 - сурет).

Скруббер-бутараны көлбеу (7⁰-қа дейін) немесе жазық приводтық (4) және кермелік (7) роликтерге орнатады. Роликтердің айналысы редуктор (5) арқылы электрдвигателінен (6) жүзеге асырылады. Бастапқы материал скруббер барабанының бүйір қақпағының тиегіш тесігіне түсіріледі. Скруббердің айналысы әрекетінен және скрубберге берілетін судың әсерінен материал интенсивті араластырылады және борпылдақталады. Бутараға түсірілген материал жуылған кенге (ірі өнім) және саз балшықты пульпаға – шламға (ұсақ өнімге) бөлінеді.

6.16 – сурет – СБ-1,3 типті скруббер-бутара: 1 – скруббер;

2 – дезинтегтрлеуші және араластырушы құрылғылар; 3 – барабанды елеуіш;

4 – приводтық ролик; 5 – редуктор; 6 – электрдвигателі; 7 – кермелік ролик

Скруббер-бутардың техникалық сипаттамасы

Барабанның өлшемі, мм:

- диаметрі............................................................1300 - 3350

- ұзындығы..........................................................5200 - 10770

Айналым жиілігі, мин^-1...........................................15 - 20

Судың шығыны, м³/т................................................2 - 6

Өнімділігі, м³/сағатына.............................................30 – 250

Көлбеулік жуушы астау (6.17 - сурет) жартылай дөңгелек түпті көлбеу (құлама бұрышы 6-12⁰) астауды (1) құрайды. Астауға бір-біріне қарама-қарсы айналатын екі вал (2) орнатылған. Оларға лопастар (3) отырғызылған. Астаудың 2/3 бөлігі сумен толтырылған. Бастапқы материал жуғышқа толтырылады. Су шашыратқыштан (форсункалардан) астаудың жоғарғы бөлігіне беріледі (кейбір жуғыштарда су төменгі тұстағы құбырдан ұсақ тесіктер арқылы беріледі).

Приводтан (4) айналынатын вал өзінің лопастыларымен кенді ысқылайды және оны жоғары қарай шығарушы люкке жылжытады. Саз балшықты және ірілігі 1-2 мм-ге дейінгі ұсақ түйіршіктер ағызындымен бірге астаудың төменгі бөлігінде орналасқан қабырғаның бүйіріндегі тесіктер арқылы шығарылады. Ағызынды ірілігін жуғышқа берілетін судың шығынымен реттеуге болады.

6.17 – сурет – Көлбеулік жуушы астау: 1 – астау; 2 – вал; 3 – лопастар;

4 – привод

Көлбеулік жуушы астаудың техникалық сипаттамасы

Астаудың ұзындығы, мм......................................................700 – 1400

Жұмыс валдарының айналым жиілігі, мин^-1......................15 – 25

Судың шығыны, м³/т.............................................................2 – 4

Электрэнергиясының шығыны, кВт ^. сағатына/т.................0,6 – 0,9

Өнімділігі, т/сағатына.............................................................40 – 120

Шайғыш башня конус түпті темірбетонды цилиндрлік резервуарды (7) құрайды (6.18 - сурет).

6.18 – сурет – Шайғыш башня: 1 – шлюз; 2 – қалпақ; 3 – сопло; 4 – құбыр;

5 – сепаратор-пульпабөлгіш; 6 – ағызынды желоб; 7 – темірбетонды цилиндрлік резервуар; 8 – аэролифт

Башняның ортасында қалпаққа (2) сүйенетін құбыр (4) орнатылған. Құбырдың ішіне жуылған кенді тасымалдауға арналған аэролифт (8) орналасқан. Сопло (3) арқылы башняға су мен қысылған ауа беріледі. Бастапқы материал сумен толтырылған башняға жоғарыдан түсіріледі. Шаю төменнен сопло арқылы берілетін қысылған ауаның әсерінен ауаның интенсивті жылжуы арқасында жүзеге асырылады. Жуылған кен аэролифтінің көмегімен сепаратор-пульпабөлгішке (5) жеткізіледі. Сепаратор-пульпабөлгіштің арқасында кен ағындыларға (циркуляндыратын және башняға қайтадан қайтаратын және циклден шаюды шығаратын немесе басқа башняға бағытталатын) бөлінеді. Кенді шаю негізінде тізбектелген екі- және үш стадияларда жүзеге асырылады.

Саз балшықты минералды құрайтын ағызынды желоб (6) арқылы шығарылады. Конусты түптің астында шлюз (1) орналасқан. Ол басқа заттарды ұстап алуға арналған. Ондағы зат шлюздің секторлық затворы (9) арқылы шығарылады.

Шайғыш башняның техникалық сипаттамасы

Башняның өлшемдері, м:

- диаметрі............................................................................5,5 – 10

- цилиндрлік бөлімнің биіктігі..........................................6,1 – 12

- башняның биіктігі............................................................20-ға дейін

Ауаның шығыны, м³/т.............................................................18 – 24

Судың шығыны, м³/т...............................................................2,8 – 3

Шаюдың ұзақтығы, сағатына..................................................10 -14

Өнімділігі, т/сағатына..............................................................120 – 600