Тақырыбы: Жалпы мағлұматтар
Жүктемелік желіде синусоидалды емес токтар мен кернеулердің бар болуы салдарынан ол ықпал ететін гармоникалар әсер ететін жиіліктер диапазонында аз кернеулер мен токтармен қалыпты жұмыс істейтін түйіндес желілерге кедергі келтіретін ықпал жасайды. Кедергі келтіретін ықпалға байланыс, радиобайланыс, темір жол автоматикасының рельсті тізбектері мен құрылғылары ұшырайды. Олардың біріншілері тонды және тон үстілік жиіліктер диапазонында, екіншілері тонды жиіліктер диапазонында, үшіншілері 50,75,125,175,225,275,325 Гц жиіліктер диапазонында жұмыс істейді.
Айнымалы ток жолдарындағы жүктемелік желідегі ток қисығының пішіні бір фазалы-тұрақты ток электровоздарында екі жарты периодты түзеткіш агрегаттардың болуы себебінен бұрмаланады. Сондықтан жүктемелі желінің тогы амплитудалары гармоника номері артқан сайын кемитін тақ гармоникалық құраушылардан тұрады. Тартылған сыйымдылық пен индуктивтілікке ие жүктемелік желі подстанцияның жүктемелік трансформаторының индуктивтілігін есекере отырып тербелмелі контур ретінде қарастырылуы мүмкін. Электровозды түзеткіштің вентилдерінің коммутациясының аяқталған мезетінде осы контурда тербелістер пайда болады, белгілі бір жиіліктерде онда қорытқы гармоникалардың амплитудасынан асатын резонансты құбылыстар туындайды.Осы себепті айтарлықтай амплитдаға негізгіге жақын амплитудалар ғана емес резонанстаушылар да ие болады.1.1 суретте Бірінші гармоникадан үлестермен ток қисықтарында номерлі гармоникалық құраушылардың мазмұны көрсетілген (бұл қисықтар тақ гармониктер үшін * мәндері бойынша құрылған).
Тұрақты ток жолдарындағы жүктемелі желідегі түзетілген ток және кернеу әрқилы жиіліктері және амплитудалары бар айнымалы құраушылардан тұрады. Алты пульсті түзету 300 Гц-ке еселі гармоникалардың туындауына әкеледі. Түзеткіш агрегаттың жүктемесінің өсуімен қатар коммутация бұрышы өседі, осының салдарынан осы гармоникалардың амплитудасы өседі. Басқарылатын түзеткіштерде кернеуді тиристорлы реттеуді қолдану сонымен қатар гармоникалардың амплитудаларының артуына әкеледі.
Айнымалы токтың жүктемелік желісіндегі резонанстық құбылыстарды ескере отырып бірінші гармониканың үлестеріндегі токтың гармоникалық құраушыларының мазмұны.
Егер жүктемелік жүк энергожүйені қоректендірушінің қуатының айтарлықтай үлесін құраса және қоректендіруші кернеудің қисығы синусоидалы емес (тіптен норма шектерінде), жеткілікті үлкен амплитудалы ондағы гармоникалар түзетілген кернеуде 300 Гц-ке еселілердің айтарлықтай артуын туғызады.Біріншілік желінің жүктемелі подстанцияларын қоректендіретін фазалық кернеулердің ассиметриясы түзетілген керенуде жиіліктері 100,200,400 Гц гармоникалардың пайда болуына әкеледі. Вентилдердің коммутациясы мезетінде жиіліктері 5-20 кГц өшетін тербелістер пайда болады.Сонымен қатар түзеткіштер дұрыс жұмыс істемеген кезде түзетілген кернеуде қосымша гармоникалар пайда болады.
Ток пен кернеудің қисықтарында көрсетілген гармоникалар айнымалы және тұрақты токтың жүктемелік желісінде тоналды жиіліктер диапазонында болады және жоғарыда аталған түйіндес желілерге кедергі келтіретін ықпал жасайды, осының нәтижесінде олардың қалыпты жұмысын бұзатын немес күределендіретіншулардың кернеуі пайда болады. Шу кернеуі немесе псофометрикалық деп әртүрлі жиілікті нақты индукцияланған кернеу сияқты кедергі келтіретін ықпал жасайтыгн байланыс желілерінің бір ұшындағы ( екі ұшы да желінің толқындық кедергісіне тең актив кедергілерге тұйықталған) жиілігі 800 Гц кернеу аталады.Әртүрлі жиілікті кернеулербайланыс және радиотарату желілерінде бірдей емес шу туғызады. Сондықтан әртүрлі гармоникалармен индукцияланған кернеу псофометрикалыққа,яғни әртүрлі жиілікті кернеудің салыстырмалы кедергі келтіретін әсерін ескеретін акустикалық әсер коэффициентінің (гармониканың реттік номері) көмегімен 800 Гц-ке келтіріледі (5.1 кесте,).
кесте. Жиілікке коэффициентінің тәуелділігі.
Жиілік, Гц |
|
Жиілік, Гц |
|
Жиілік, Гц |
|
Жиілік, Гц |
|
16,66 50 100 150 200 250 300 350 400 450 500 550 600 650 700 |
0,056 0,71 8,91 35,5 89,1 178 295 376 484 582 661 733 794 851 902 |
750 800 850 900 950 1000 1050 1100 1150 1200 1250 1300 1350 1400 1450 |
955 1000 1035 1072 1109 1122 1109 1072 1035 1000 977 955 928 905 881 |
1500 1550 1600 1650 1750 185 1950 2050 2150 2250 2350 2450 2550 2650 2750 |
861 842 824 807 775 745 720 698 679 661 643 625 607 590 571 |
2850 2950 3000 3200 3400 3600 3800 4000 4200 4400 4600 4800 5000 5200 5400 |
553 534 525 473 412 335 251 178 116 72,4 43,7 26,3 15,9 6,3 1,9 |
Дәріс 10