6.Диэлектрик шығыны туралы мәліметтер.

Электр өрісінің арқасында диэлектрикте уақыт бірлігінде сейіліп, диэлектрикті қыздыратын қуатты диэлектрлі шығын дейміз. Диэлектрлі шығыны айнымалы да, тұрақты да кернеудің арқасында өтеді, себебі тұрақты кернеудің әсерінен диэлектрикте өткінші ток пайда болады. Бұл ток активті, диэлектрді қыздыратын ток, диэлектрлі шығынды анықтайтын негізгі ток. Тұрақты электр өрісіне қарағанда айнымалы электр өрісінде диэлектриктік шығын жоғары. Айнымалы кернеуде өткінші токтан басқа диэлектрдің шығынын шығаратын себептер бар. Олар: поляризация процестері, иондану, үлкен кернеуде диэлектриктің ішіндегі өтетін прцестер, заттардың құрамы бір текті еместігі. Техникада диэлектрлі шығындар диэлектрлі шығындардың бұрышымен мінезделеді, немесе осы бұрыштың тангесіне тең. Идеалдық конденсаторда тоқ кернеуден 90⁰ озып отырады. Егер энергияның шашырауы болған жағдайда тоқ пен кернеу арасы 90⁰ аз, ол бұрышты фазаның ығысу бұрышы (φ) дейміз. Диэлектрлі шығындардың бұрышы деп ток пен кернеудің арасындағы фазалардың ығысуын 90⁰- қа дейін толықтыратын бұрышты (δ) айтамыз. Диэлетриктен өтетін токтардың векторлық диаграммасын салғанда I_ығ, I_{р арб} – реактивті ток құрастырушылары, ал I_аабс, I_к + I_б= I_өт бұлар активті тоқ құрастырушылар (сурет 3..2) Диэлектриктегі энергияның шашырау қуаты мына формуламен анықталады.

                                                         Р_дп= U²·ω·C· tgδ                                  (3.13)

мұнда U- кернеу, В;

ω=2πf – шеңберлік жиілік;

С- сыйымдылық, Ф. Гц;

tgδ- диэлектрлі шығындар тангенсі.

7.Диэлектрлік шығын. Реалды диэлектриктин эквиваленттик алмастыру тізбегі.

Электр өрісінің арқасында диэлектрикте уақыт бірлігінде сейіліп, диэлектрикті қыздыратын қуатты диэлектрлі шығын дейміз.

Осыларға қарай шығындардың мынадай түрлері болады: релаксациондық, электр өткізгіштік, ионизациялық, құрамы әр текті заттағы шығындар.

Электр өткізгіштік экспонента арқылы температурамен байланысқандықтан температура жоғарылаған сайын tgδ - да экспонентамен өседі және де жиілік көбейген сайын tgδ азаяды. Жылулық қозғалыспен байланысқан дипольді – релаксициондық өрістену дейміз. Температура жоғарылаған сайын диполь-дардың бір тепе-теңдік күйден екіншісіне өтуіне кететін электр өрісінің энер-гиясы жұмсалған сайын tgδ өседі. Бұл процесте дипольдардың саны неғұрлым көбейген сайын, солғұрлым tgδ жоғарылайды. Интенсивті жылулық қозғалыс-ының әсерінен дипольдар бір жағдайдан екінші жағдайға өтеді, сол кезде tgδ төмендейді. Бұл жылулық қозғалыстың энергиясы температура өскен сайын көбейе береді де электр өрісінің тарауы азаяды. Сосын температураға қарай tgδ қайтадан өседі, бұл көбеюі электр өткізгіштікпен байланыс. Ал жиілік көбейген сайын tgδ - ның максимумы жоғары температураға қарай ығысады

8.Диэлектриктердеги токтардың векторлык диаграммасы. Диэлектрик шығын бұрышын анықтау.

Техникада диэлектрлі шығындар диэлектрлі шығындардың бұрышымен мінезделеді, немесе осы бұрыштың тангесіне тең. Идеалдық конденсаторда тоқ кернеуден 90⁰ озып отырады. Егер энергияның шашырауы болған жағдайда тоқ пен кернеу арасы 90⁰ аз, ол бұрышты фазаның ығысу бұрышы (φ) дейміз. Диэлектрлі шығындардың бұрышы деп ток пен кернеудің арасындағы фазалардың ығысуын 90⁰- қа дейін толықтыратын бұрышты (δ) айтамыз. Диэлетриктен өтетін токтардың векторлық диаграммасын салғанда I_ығ, I_{р арб} – реактивті ток құрастырушылары, ал I_аабс, I_к + I_б= I_өт бұлар активті тоқ құрастырушылар (сурет 3..2) Диэлектриктегі энергияның шашырау қуаты мына формуламен анықталады.

                                                         Р_дп= U²·ω·C· tgδ                                  (3.13)

мұнда U- кернеу, В;

ω=2πf – шеңберлік жиілік;

С- сыйымдылық, Ф. Гц;

tgδ- диэлектрлі шығындар тангенсі.

Диэлектрли шыгындардын табигаты әртүрлі. Бул шыгындарга себеп болатын – материалдардын ористенуи, электр откизгиштери, улкен кернеуде диэлектриктин ишиндеги отетин процестер, заттардын курамы бир текти еместиги.Полярлы емес диэлектрикте орис диэлектрли шыгындарга асер етпейди, шыгындар электр откизгиштикпен сипатталады.И_{а абс}   И_µт= _­И_к+И_б

Диэлектриктердеги токтардын векторлык диаграммасы tgδ = I_a/ I_c                                              

                   (3.14)мұнда I_a – токтын актив кураушысы;I_c – токтын реактив кураушысы.