Нннннннннннннннн
Несие жүйесі ролінің түсінігі және маңыздылығы Несие жүйесі-жалпы банктердің және банктік операция-ң жекелеген түрлерін ж.а.банктік емес мекеме. Н.ж. ұғымы банк жүйесіне қарағанда кеңірек яғни негізгі несиелік мекемелер қамтылады.әр елдің өзіндік ерекшелігіне карай несие немесе банк жүйесінің құрылымы қалыптасады. ҚР несиелік жүйе 2 буыннан тұрады :1,банктік жүйе –ҰБ бөлімшелері –орталық аппаратық ҚБ обл. Баскарма,мекеме қызметі:*акша айналысын және қолма-қолсыз есеп айырысуды ұйымдастырк;*үкіметке несие есеп айырысу қызметін көрсету.- ком.банк-клиенттерге несие ,депозит,есеп айырысу қызметін кешенді түрде көрсету.-маманданған банк –банк көрсететін қызметтің жекелеген түріне ғана маманданған. ;2,банктік емес жүйе-бөлімшесі-орталық аппараты,филиалдары,өкілдік.Қызметі –маманданған несие-есеп айырысу жән қаржылық кызмет көрсету. Пошта жинак мекемелері –халыққа несие-есеп айырысу қызметін көрсету ,ұзақ салымдарды тарту.
Несие жүйесінің түсінігі Нарықтық экономикада несие-банк жүйесі маңызды роль атқарады. Ол арқылы кәсіпорындардың, ұйымдардың және халықтың ақшалай есеп айырысулар мен төлемдері жүргізі-леді, ол уақытша бос ақшалай қаражаттарды, халықтың жинақтары мен табыстарын жұмылдырады және белсенді түрде жүмыс жасайтын капиталға айналдырады, сондай-ақ көптеген түрлі несиелік, сақтандыру, делдалдық, инвестиция-лық, сенім, кеңес беру және басқа да операцияларды орындайды. Несие жүйесінің ролі мен маңызы келесідей бірқатар көрсеткіштермен сипатталады: несиелік жұмсалымдардың жалпы көлемі, кәсіпорындар мен ұйымдардың негізгі және айналым капиталын қалыптастыруға банктегі қарыздардың үлесі, жалпы төлем айналымы т.б.Несие жүйесінің өз қызметтерін орындауы барысында несиелік қатынастар туындайды. Уақытша бос ақшалай қаражаттарды жинақтап, оны қайтару және ақы төлеу шартында кайта бөлуге байланысты несиелік мекемелермен әр түрлі субъектілер арасындағы экономикалық байланыстар несиелік қатынастардың мазмүнын анықтайды. Басқаша айтқанда, несие жүйесі банктік және басқа да мекемелердің жиынтығын - несиелік операцияларды жүзеге асыру және олардың құқықтық формаларын ұйымдастыруы арқылы сипатталады. Несиелік қатынастарды ұйымдастыруда: банктік және банктік емес институттар шеңберінде екі жүйе-ні бөліп қарастырады. Соған сәйкес несие жүйесінің екі негізгі буыны қалыптасады: банктік және мамандандырылған несие-қаржы мекемелері. Несие жүйесі — жалпы банктердің (ұлттық және коммерциялық) және банктік операциялардың жекелеген түрлерін жүзеге асыратын банктік емес мекемелердің жиынтығы. Несие жүйесі ұғымы банк жүйесіне қарағанда кеңірек, яғни мұнда ізге де несиелік мекемелер қамтылады. Әр елдің ізіндік ерекшелігене қарай несие немесе банк жүйесінің құрылымы қалыптасады. Қазақстан Республикасынғы несиелік жүйе екі буыннан тұрады: біріншісі — банктік жүйе, ал екіншісі — парабанктік жүйе(банктік емес мекемелер). Қазақстан Республикасының несиелік жүйесінің құрылымы төмендегідей сызбамен берілген. Несие жүйесінің құрылымдық элементтерінің мазмұынын сипаттамайтын. Нарық экономикасына өту жағдайында және экономикалық дағдарысты жоюда, макроэкономикалық тұрақтылыққа қол жеткізуде Қазақстан Республикасының несие жүйесі маңызды рөл атқарады.
Несиелік ақша түрлері. Несие- нарықтық экономиканың тірегі ретінде экон-қ дамудың ажырамас элементін білдіреді.Оны барлық щаруашылық субъекті-н катар,мемлекетте үкіметте жеке азаматтар да пайдаланады. Несие мен қаржы категория-ң бір санайтындар аз емес,несие-ақшалай қаражаттың екі жакты қозғалысынқаражаттың уақытша берілуін және өткен соң қайтарылуын баяндаса,ал қаржы-сол қаражаттың бір жақты қозғалысын бейнелейді,каржы-дотация,субвенция,субсидия түрінде берілсе олар қайтарымсыз сипатқа ие. Несие- бұл пайыз төлеу және қайтару шартында уақытша пайдалануға берілетін ссудалық капитал қохғалысы. Н. ақшалай капиталдың ссудалық капитал,а өтуін қамтамасыз ете отырып, несие берушілер мен қарыз алушылар арасындағы н-лік қатынас. Ссуда - ссудалық щот ашумен б-ты қалыптасқан н-лік қатынастарды ұйымдастырудың бір ғана нысанын білдіреді. Қарыз беруші-уақытша пайдалануға қарыз беруші субъектілер б.т. Қарыз беруші: банк, банктік емес мекеме, мемлекет, шаруашлық субъекті, халық жатады. Қарыз алушы-борышқор және қарыз алушы бір бірімен жақын сөздер болғанмен,олардың түсінігі әр түрлі. орыш –бұл экономикалық қатынса емес адамзаттық қатынастар жинаға,Қарыз алушы-қосымша қаражатқа деген сұраныс. Несиелік ақшалар — тауар өндірісінің дамуымен, яғни тауарларды сатып алу және сатудың уақытын кешіктіріп төлеуге (несиеге) берілуімен байланысты пайда болған ақшалар. Несиелік ақшалардың шығуы банктердің несиелеу операцияларымен байланысты. Мұндай ақшалардың басты мақсаты: ақша айналымын икемді ету; нағыз ақшаларды үнемдеу; қолма-қолсыз ақша айналымының дамуына мүмкіндік жасау. Несиелік ақшалардың мынадай түрлері бар: *вексель; *банкнота; *чек. Ақша айналысының тұрақтылығын, бірқалыпты айналысын реттеуге мүмкіндік беретін ақща түрі және экономикалық шаруашылықтардың үздіксіздігін қамтамасыз ету мақсатында пайда болатын қызметтер мен өнімдердің ақысын кешіктіріп төлеуге мүмкіндік беретін айналыс құралдары несиелік ақшалардың маңызы зор балып табылады.
Несиелік жүйенің негізгі құрылымдық элементтері Несие жүйесі-жалпы банктердің және банктік операция-ң жекелеген түрлерін ж.а.банктік емес мекеме. Н.ж. ұғымы банк жүйесіне қарағанда кеңірек яғни негізгі несиелік мекемелер қамтылады.әр елдің өзіндік ерекшелігіне карай несие немесе банк жүйесінің құрылымы қалыптасады.Несие жүйесінің елдегі ақша айналымын реттеудегі, заң-ды және жеке тұлғаларға әр түрлі қызметтер көрсету барысындағы қалыптасатын экономикалық катынастарды да не-сиеяік қатынастар мазмұнына жатқызуға болады.Экономиканың әрбір экономикалық-тарихи даму кезеңіне несие-ақшалай қызмет көрсетудегі қажеттіліктерге толык жауап беретін несиелік істі ұйымдастыру типі, өзіндік несие жүйесінің құрылымы сәйкес келеді. Мысалы, жоспарлы-орталықтаңцырылған КСРО экономикасында Мембанктің жетекшілігімен ұйымдастырылған несие жүйесінің құрылымы қызмет етсе, нарық экономикасы үшін. монополиясыздандырылған банктік және банктік емес мекемелерден құралатын несие жүйесі қажет. Несие жүйесі — жалпы банктердің (ұлттық және коммерциялық) және банктік операциялардың жекелеген түрлерін жүзеге асыратын банктік емес мекемелердің жиынтығы. Несие жүйесі ұғымы банк жүйесіне қарағанда кеңірек, яғни мұнда ізге де несиелік мекемелер қамтылады. Әр елдің ізіндік ерекшелігене қарай несие немесе банк жүйесінің құрылымы қалыптасады. Қазақстан Республикасынғы несиелік жүйе екі буыннан тұрады: біріншісі — банктік жүйе, ал екіншісі — парабанктік жүйе(банктік емес мекемелер). Қазақстан Республикасының несиелік жүйесінің құрылымы төмендегідей сызбамен берілген. Несие жүйесінің құрылымдық элементтерінің мазмұынын сипаттамайтын. Нарық экономикасына өту жағдайында және экономикалық дағдарысты жоюда, макроэкономикалық тұрақтылыққа қол жеткізуде Қазақстан Республикасының несие жүйесі маңызды рөл атқарады.
Несиелік қатынастардың пайда болуы және дамуы Несие- пайыз төлеу жіне қайтару шартында уақытша пайдалануға беретін ссудалық капитал қозғалысы. Несие- нарықтық экономиканың тірегі ретінде экон-қ дамудың ажырамас элементін білдіреді.Оны барлық щаруашылық субъекті-н катар,мемлекетте үкіметте жеке азаматтар да пайдаланады. Несиелік қатынастар жүйесінде несие операцияларын жасау үшін қаражат тартудың да маңызы зор. Мұндай қызмет әр түрлі несиелік қатынастар үшін біркелкі бола бермейді. Айталық, коммерциялық несие кезінде несиегердің сырттан қаражат тарту қажттілігі туындамайды, ал банктік несиелеуде сырттан тартылған қорлардың кеңінен пайдаланылуы көзделеді. Несие мен қаржы категория-ң бір санайтындар аз емес,несие-ақшалай қаражаттың екі жакты қозғалысынқаражаттың уақытша берілуін және өткен соң қайтарылуын баяндаса,ал қаржы-сол қаражаттың бір жақты қозғалысын бейнелейді,каржы-дотация,субвенция,субсидия түрінде берілсе олар қайтарымсыз сипатқа ие. Н. ақшалай капиталдың ссудалық капитал,а өтуін қамтамасыз ете отырып, несие берушілер мен қарыз алушылар арасындағы н-лік қатынас.ссуда-ссудалық щот ашумен б-ты қалыптасқан н-лік қатынастарды ұйымдастыврудың бір ғана нысанын білдіреді.Қарыз беруші-уақытша пайдалануға қарыз беруші субъектілер б.т. Қ.б.:банк,бектік емес мекеме,мемлекет,шаруашлық субъекті,халық жатады. Қарыз алушы-борышқор және қарыз алушы бір бірімен жақын сөздер болғанмен,олардың түсінігі әр түрлі.Борыш –бұл экономикалық қатынса емес адамзаттық қатынастар жинаға,Қарыз алушы-қосымша қаражатқа деген сұраныс.
Несиенің формалары мен түрлері Несие нысаны- несиелік қатынастарқұрылымынң олардың негізгі қызметтерінің әр алуан сыртқы және ішкі өзгерістер барысында толық сақталатын көрінісін білдіреді.Коммерциялық несие –қарыз берушінің қарыз алушыға қарызға берген тауарын білдіреді.Бұл вексель айналысының пайда болуына себеп болған,экономикадағы несиелік қатынастардың алғашқы нысаны.Мақсаты-тауардың өтуі үдерісін жетілдіру,одан пайда табу.Банктік несие – бұл банктердің, арнайы несие-қаржылық мекемелерінің қарыз алушыларға акдлалай қарыз түрінде беретін несиесі. Банктік несие коммерциялық несиенің шек-теулерін жояды. Бос ақшалай капиталдар кез келген өндіріс саласына беріледі және банктік несие арқылы кез келген бағытта қозғала алады. Тоқыма фабрикасының иесі өзінің бос ақшалай капиталын банкке орналастыра алады, ал банк бұл капиталды машина құрылыс кәсіпорнына қарызға береді. Тұтыну несиесі - бұл тұрғындарға тұтыну тауарларын сатып алу және тұрмыстық қызметтерді төлеу үшін коммер-циялық (бөлшек сауда орындары арқылы төлемді кейінге қалдыра отырып, тауарды сату) және банктік (тұтыну мақса-тына қарыздар) формада берілетін несие. Тұтыну несиесінің негізгі міндеті - тұрғындарға тауарларды сатуға қолдау көр-сету. Бұл несие бөлшек саудамен тығыз байланысты: бір жағынан - тауар айналымының ұлғаюымен несиенің келемі де өседі, өйткені тауарларға болған сұраныс несиеге де сұраныс тудырады; екінші жағынан - тұрғындарды несиелеудің өсуі төлем қабілетгіне сұранысты күшейтеді. Бұл тәуелділік, әсіресе, қазіргі уақытга нарықтың тауарлармен толығу жағ-дайында керінеді. Ипотекалық несие-қозғалмайтын мүліктерді кепілге ала отырып ,ұзақ мерзімге берілетін несие. Мемлекеттік иесие - азаматтарға және заңды тұлғаларға қатысты қарыз алушы немесе кредитор ретінде мемлекет және жергілікті билік органдары болатын несиелік қатынас-тар жиынтығы. Мемлекеттік несиенің негізгі формасы -мемлекеттік займдар, сонымен қатар қысқа мерзімді қазы-налық міндеттемелер, тұрғындардың жинақ кассасындағы салымдар болып табылады. Қысқа мерзімді қазыналық мін-деттемелер (вексельдер және де басқа несиелік міндеттеме-лер) ресми түрде бюджеттегі уақытша кассалық үлесті жабу үшін шығарылады, бірақ іс жүзінде - бюджет тапшылығына байланысты шығарылады. Қазақстанда 1994 жылдың сәуір айынан бастап қазыналық вексельдер аукционы үнемі өткі-зіліп тұрады. Халықаралық несие - валюталық және тауарлық ресурстарды қайтарылымдылык және пайыздар төлеу шарттарымен беру бойынша байланысты халықаралық экономикалық қаты-настар сферасындағы қарыз капиталының қозғалыс формасы. Кредиторлар және қарыз алушылар ретінде банктер, жеке тұлғалар, кәсіпорындар, мемлекеттік мекемелер, сонымен қатар халықаралық және аймақтық ұйымдар қатынасады.