МАЗМҰНЫ

Кіріспе....................................................................................................................................................6

1 Автоматты объектісі ретінде магистральды мұнай құбыры............................9

1.1 Құбырлардың жіктелуі......................................................................................9

1.2 Мұнайды құбырлық тасымалдау жүйелерін автоматты

басқару тапсырмалары............................................................................................9

1.3 Мұнайды тасымалдауға дайындау………………………….........................11

1.4 Магистралды мұнай құбырларын жоғары және төмен қысымды толқындардан қорғау құралдарының сыни анализі және жалпы шолу.......13

1.5.................................................................14

2

..............................................................................................16

2.1. ҚТТЖ тағайындалуы мен құрамы......................................16

2.2.Қысым толқындарын түзеткіш жүйе (ҚТТЖ)...............18

2.3ҚТТЖ әрекет ету принципі.......................................................................23

2.4 Сорғыш аймақ..................................................................................................2

..................................................26

2.6 Арын балансының теңдеуі..............................................................................31

2.7 Мұнай айдаушы бекеттерді орналастыру.....................................................33

2.8 Бекеттердің жұмыс режимдерін есептеу.......................................................33

2.9 Мұнай құбырының өткізу қабілеттілігінің артуы........................................34

2.10 Айдалатын мұнай тұтқырлығының өзгерісінде

бекеттер алдындағы астыңғы тіреуіштерді өзгерту...........................................36

2.11 Лықсымалы және ішкі айдамалы мұнай құбырлары.................................38

2.12 Сораптық бекеттерді сөндіргендегі мұнай

құбырының жұмыс режимі...................................................................................41

2.13 Сораптық бекеттердің жұмысын реттеудің тәсілдері................................44

2.14 Мұнай құбырының оптималды параметрлері.............................................46

3 Мұнай құбырларындағы қысымды автоматты реттеу....................................49

3.1 Технологиялық үрдістерге қолданылатын жүйелерді

қолайландыру есептерінің ерекшеліктері...........................................................49

3.2 Технологиялық үрдістерді көрсетуге арналған

кейбір математикалық модельдер........................................................................51

3.3 Сорапты бекеттерді автоматтандыру және мұнай

айдаушы агрегаттарды басқару............................................................................54

3.4 Электржетекті МАА және МАБ жұмысының

режимін реттеу.......................................................................................................55

3.5 Реттеуіштің жұмысы.......................................................................................58

4. Экономикалық бөлім

4.1 АБЖ-ны енгізу мен өндіруге жұмсалатын шығындарды есептеу

4.1.1 Өңдеушілер жалақысы

4.1.2 Құрастыруға кеткен шығындарды есептеу

4.1.3 Автоматты техникалык өнімдердің есептелуі кезіндегі шығындар

4.2 Жылдық экономия мен экономикалық тиімділікті есептеу

4.2.1 АБЖ-ны пайдаланғаннан кейінгі эксплуатациялық шығындар

4.2.2 Жылдық экономия

4.2.3 Жылдық экономикалық тиімділік

4.2.4 Өтеу мерзімі

5 Еңбек қорғау

Қорытынды

Қолданылған әдебиеттер

Қысқартылған сөздер:

АБ айдау бекеті

ҚТТЖ қысым толқындарын түзету жүйесі

МАБ мұнай айдау бекеті

ТАС тартып алу станциясы

АРЖ автоматты реттеу жүйесі

СҚ сақтандырғыш қақпақ

МӨЗ мұнай өңдеу зауыты

Кіріспе

Дипломдық жобада магистральды мұнай құбырындағы апатты жағдайларды жете зерттеуге және қысым толқындарының жоғарылауы мен түсуінің әсерінен болатын мұнай құбырларына шектен тыс күш түсуіне жол бермеу әдісін қарастырылған. Мұндай толқындар құбырларда мұнай тасымалдау кезінде өзгеретін режимдерге және сол секілді технологиялық операциялардың орындалуы барысында пайда болады. Осы салада елеулі зерттеу жұмыстарын жүргізген басқа авторлардан менің зерттеу жұмысымның ерекшелігі, апатты жағдайлардың алдын алу жолдары, айталық қысым толқындарын түзеткіш жүйесі (ҚТТЖ) көрсетілген, сонымен қатар бұрын белгісіз болып келген гидравликалық соққыларды анықтауға мүмкіндік беретін және оларды қорғау шараларының жаңа теориялық амалдарын зерттеуге мүмкіндік берді. Гидравликалық соққылар жоғары биіктіктен түсетін мұнай құбырларына едәуір қауіп туғызады.

Сонымен қатар дипломдық жобада, бұрыннан бар өтпелі процесстердің теориялық және экспериментальды зерттеу жұмысына саралау жүргіздік. Сонымен қатар құбырларды шамадан тыс күш түсуден қорғауға байланысты құрылымдық шешімі қарастырылған. Зерттеу нәтижесінде ары қарай өңдеуді қажет ететін күрделі мәселелер көрсетілген. Жұмыстың соңында қысымды реттеу жүйесінің есебі мен модельденген теориясы айтылған. Қысым толқындарын түзеткіш жүйе параметрлерінің жөнге келтіргеннен кейінгі өзгерген параметрлері мұнай айдау бекеттеріндегі қысымға әсер ететіні анықталды. Магистральды мұнай құбырында өздігінен төмендетілген қысым толқынымен ағатын жаңа сала пайда болды. Газ буы қуыстарын толтыру кезінде және өздігінен ағуға жолдарды босату кезінде қысымның өзгеруін ескеретін өздігінен ағатын модель дамыған. Бұл модель өтпелі процесстердегі құбырда өздігінен ағатын бөлігіндегі қысымның өзгергенін есептеуге және мүмкін апатты жағдайларды алдын алуға мүмкіндік береді.

Магистральды мұнай құбырын пайдалануға беру процесі айдау бекеттерін (АБ) іске қосу мен ажыратуға негізделген. Айдау бекетін кезекті ажыратудан басқа, мұнай тасымалдау барысында режимнің өзгертілуінің қажеттілігінен туындайтын, электржабдықтау мен қорғаныс жүйесінің істен шығуына байланысты апатты тоқтатулар да болады. Мұнай құбырында пайда болған қысым толқыны АБ-тің каскадты тоқтатуды туғызуы мүмкін, ол кейбір жағдайларда құбырдың ажырауы мен құрылымның бекет жабдығынан шығып кетуіне әкеліп соғады.

Магистральды мұнай құбырының жағалай орналасқан жолда, тұтынуды жабдықтау үшін тасымалданатын мұнайды сараптау жүргізіледі. Құбырдан түсіруді қосқан кезде төмен қысымның, жоғары және төмен ағын арқылы таралатын толқыны пайда болады. Мұндай толқындар қысымның тұрақты шамадан тыс төмендеуіне әкелетін жағдайлар да көптеп кездеседі. Бұл, әлбетте, бекеттің апатты түрде ажыратылуына әкеліп соғады.

Уақытша немесе үнемі, үлкен биіктіктен құлайтын магистральды мұнай құбырында, мұнайдың ағуы толық емес кесіледі. Өздігінен ағатын құбырларда қысымның толқындарға қарсы әрекет ету салдарынан, мұнай құбырындағы қысым рұқсат етілген мәннен асып кетіп, құбырдың кесілуіне немесе айдау бекетінің апатты өшірілуін туғызады.