§1.1 Мектеп курсындағы мәтінді математикалық есептердің классификациясы.

Мектеп курсында қарастырылатын мәтінді математикалық есептерді мектеп бағдарламас сәйкес келетін тақырыптармен байланыстыра және мазмұнына қарай төмендегі түрде классификацияладық. Мектеп курсында қарастырылатын мәтінді математикалық есептерді мектеп бағдарламасына сәйкес өтілетін тақырыптармен байланысты классификациясы.

Сандар:сандар бөлінгіштігі ;жай құрама сандар қасиеттерін ашатын мәтіндік есептер .

№1

Қарасай батыр бабамыз 1984 жылы Арқада қалмақтармен соғысады. Сол кезде ол 20 жаста еді. Қарасай батыр бабамыздың туған жылы тақ сан ба,әлде жұп сан ба?

№2

Терезенің замазкасы ұнтақталған бор мен олифа майынан дайындалады. Замазкадағы бордың массасы олифа майының массасынан 4 есе артық болады. Қоспаның мөлшерін дұрыс сақтағанда ,замазканың қандай массасы алынуы мүмкін.

1)750г, әлде 757г; 2)759г, әлде 760г;

Таңбалары бірдей:таңбалары әртүрлі сандар ;жуық сандар;әріпті өрнектер;оларға амалдар қолдануға арналған мәтінді есептер.

№1

Шығыс Сібірдегі Оймаков елді мекенінде 71℃-қа дейін,суық байқалса,Үндістанда Тар шөлінде 53℃ ыстық байқалған .Осы аталған елді мекендерде байқалған температураларды оң немесе теріс сандармен жазып көрсетіңдер .

№2

Теңіз деңгейінің тереңдігі 24м,ойпаттан тереңдігі ойпат бетінен 72 м шахта қазылған .Шахтаның теңіз деңгейімен салыстырғандағы тереңдігі неше метр?

Жай бөлшетер:ондық бөлшектер :оларға амалдар қолдануды білудің қажеттілігін көрсететін мәтіндік есептер .

№1

Сегіз қанат киіз үй шеңберінің ұзындығы 19м,оның есігінің ұзындығы 1м .Есігінің ені киіз үй шеңберінің қандай бөлігі ?Бір қанатының ұзындығын жай бөлшекпен жаз .

№2

Талғат Мұсабаев 1998 жылы 29 қаңтарда ғарышқа ұшып ,ғарыш кеңістігінде 208 тәулік болды .Оның 30 сағатын ашық ғарыш кеңістігінде өткізіп, «Мир»станциясында жөндеу жұмыстарын жүргізді.Талғат Мұсабаев ғарышта болған барлық уақытының қандай бөлігін ашық ғарыш кеңістігінде өткізді. Қатынас: пропорция : шамаларды пропорция бөліктерге бөлудің маңыздылығын ашатын мәтінді есептер

№1

Шаруашылық тобы қысқа әзірлік үшін әрбір сиырға 9 т-дан шөп дайындады. Бұл өткен қыста әрбір сиырға дайындалған шөптің есесі . Осы қыста шаруашылықта 180 сиыр бар ,бұл өткен қыстағы барлық сиыр санының есесі.Шаруашылық тобы өткен қысқа қарағанда осы қыста барлық сиыр үшін неше тонна артық шөп дайындады ?

№2

Сырдария өзені Нарыннан басталып,Арал теңізіне құяды. Сырдария өзенінің ұзындыңы 3000 км,оның 1:1 000 000 маштабпен сызылған картадағы ұзындығын тап.

Шеңбер: дөңгелек: шеңбер ұзындығы :дөңгелек ауданына байланысты мәтіндік есептер

№1

Жердің диаметрі шамамен 12700 км . Жердің диаметрі шамамен Юпитердің диаметрінен 11 есе аз . Юпитердің диаметрін тап .

№2

Жерден Айға дейінгі қашықтық 384400 км. Ай жерді шеңбер бойымен айналады ,осы шеңбер диаметрі неге тең ?

Дөңгелек диаграмма : диаграммалардың да практикаға қажеттілігін көрсететін мәтіндік есептер

№1

Организмдегі қалыпты судың мөлшерінің сақталуы тірі оргазмнің өмір сүруі үшін қажетті жағдай. Адам массасының 65%-і,жануарлар массасының 50%-і, үй жануарларының массасының 59%-і,үйректер массасының 70%-і,балықтар массасының 75%-і және медуза массасының 99%-і су. Аталған организмдердегі судың проценттік мөлшерін бағанды диаграммада көрсетіңдер.

Сызықтық функция :бір айнымалысы бар теңдеулерге берілген мәтінді есептер.№1 Ағаштың берілген массасының 20%-нен қағаз дайындалады .Оқушының бір дәптері орта есеппен 25 г ,ал кітап одан 16 есе ауыр.Сыныптағы 32 оқушының әрқайсысына 1 дәптерден және 1 кітаптан дайындау үшін барлығы неше киллограмм ағаш қажет? №2 Егістік алқабының ауданы 127 га. Трактор күніне 12 га жер жыртқанда 5күннен соң әлі жыртатын қанша егістік жер алқабы (S) қалды?Мұндағы t-S; 6;10 қалған Sжер ауданының трактордың жұмыс жасаған күндерінің tсанына тәуілділік функциясын формуламен жазып алып,есептеңдер. Осы сызықтық функцияның анықталу аймағын табыңдар. Бүтін көрсеткішті дәреже және оның қассиеттерін білудің қажеттілігін ашатын мәтінді есептер

№1 Километрмен алынған Андромеда тұмандығына дейінгі шамамен 95 000 000 000 000 000 000-ге тең қашықтықты стандарт түрде жазыңдар .

Көпмүше;бірмүше; Оларға амалдар қолдануға арналған есептер.

№1

Бригада әр күні жоспардағы 50 га жерден бидай орудың орнына 60 га жерден бидай орып, жұмысты мерзімінен 1 күн бұрын бітірді . Бидай алаңының ауданыны қанша?

Теңдеу құру арқылы есеп шығару ;теңдеулер жүйесін қолданып есептер шығаруға байланысты мәтінді есептер

№1

Екі бригада бірігіп жұмыс атқарғанда ,су қондырғысының құрылысын 12 күнде бітіреді .Егер бұл жұмысты әр бригада жеке орындаса ,онда бірінші бригада екіншісіне қарағанда 10 күнге ерте бітіреді .Әр бригада жұмысты жеке неше күнде бітіреді?

№2

Бригада белгілі бір уақытта 120га жерге егін егуді жоспарлаған .Бірақ жоспарланғаннан күндік норманы 10 га артық орындай отырып ,бригада егісті 2 кун бұрын аяқтап шыққан.Бригада әр күн сайын неше гектар жерге егін еккен?

Арифметикалық прогрессия және геометриялық прогрессияға байланысты мәтінді есептер

№1

Бригада ұзындығы 16 м және ені 2,5м болатын 30 қатар бар.Бақшадан 30 м қашықтықта орналасқан құдықтан шелекпен су әкелінеді және бір рет әкелінген су тек бір қатарды суғаруға жетеді.Барлық бақшаны суару үшін бағбаншы қанша жол жүруі қажет? Бағбаншы журген жолы құдықпен басталып қудықпен аяқталады.

№2

Бірінші қабаттың едені 1 м биіктікте орналасқан . Бірінші қабаттан екінші қабатқа апаратын саты 18 баспалдақтан тұрады және әрқайсысының биіктігі 20 см.Жер бетінен кез-келген баспалдаққа дейінгі биіктікті есептеуге болатын өрнек құрастырыңдар. Екінші қабаттың едені жерден қандай биіктікте орналасқан?

Мектеп курсындағы мәтінді математикалық есептердің мазмұнына байланысты классификациясы:

Сандық тәуелділікке арналған есептер :

№1

Бас бармақ пен ортаңғы саусақтың ара қашықтығына сәйкес кесіндінің ұзындығын тап . Сонда сен өз «қарыс» ұзындығыңды табасың. «Қарыс» ұзындығына өзің отырған парта бетінің ұзындығы еселік бола ма ? Тексеріп көр.

№2

Балмұздақтың бағасы 35 теңге.Балалар балмұздақты сатып алу үшін неше теңге төлеулері мүмкін:70теңге;83 теңге ,105 теңге ,126 теңге,140 теңге?

Қозғалысқа арналған есептер

№1

Екі салт атты адам бір уақытта ара қашықтығы 100 км екі елді мекеннен шықты. Біріншішісінің жылдамдығы 13км/сағ.Олар 4 сағаттан соң кездесті.Екінші салт атты адамның жылдамдығы қандай ?

№2

Орталық спорт кешенінде жарысқа арналған жолдың ұзындығы 400 м.3 мин 20 секунд ішінде Талғат жолды 2 рет,Самат 3 рет ,Марат 4 рет айналып жүгірді.Талғаттың,Саматтың,Мараттың жүгіру жылдамдықтарын кему ретімен жаз.

Бірігіп орындалатын жұмысқа арналған есептер

№1

Екі жұмысшы 131 бірдей тетіктер жасап шығарды және оның 65-ін бірінші жұмысшы жасап ,бұл жұмысқа екіншісіне қарағанда 1 күн кем уақыт жұмсады.Егер бірінші жұмысшының екінші жұмысшыдан күніне екі тетік артық орындап отырғаны белгілі болса ,онда олар бірлесіп күніне неше тетік жасаған?

Балқыту мен қоспаларға арналған есептер.

№1

Хромның проценттік құрамы әр түрлі шойынның екі түрін балқытты. Егер бірінші түрінен екіншісіне қарағанда 5 есе көп алса,онда хромның балқымадағы проценттік құрамы балқытылған бөліктерінің аз бөлігіне қарағанда екі есе көп болады. Егер екі түрден де бірдей мөлшерде алсақ,онда балқымада хромның мөлшері 8% болады. Шойынның әр түріндегі хромның проценттік құрамын анықтаңдар.

№2

Әрқайсысында мыстың проценттік қатынасы әртүрлі болатындай екі балқыма бар. Бірінші балқымадағы мыстың проценттік құрамын білдіретін сан екінші қоспадағы мыстың проценттік құрамын білдіретін саннан 40-қа кем. Бұл екі қоспаны бірге балқытқан кезде, балқымадағы мыстың проценттік құрамы 36% болды. Әр балқымадағы мыстың проценттік құрамын анықтаңдар, егер бірінші балқымада 6 кг мыс болса, ал екіншісінде -12 кг мыс болса. Жоспарлауға арналған есептер.

№1

Тракторшы жыртуға тиісті жердің 76% жыртқанда, ² жер жыртылмай қалды. Ол барлығы қанша жер жыртуға тиісті еді?

Пайызға беілген есептер.

№1

Біздің планетамыздың -тейін мұхиттар алып жатыр. Біздің планетамыздың неше процентін мұхиттар алып жатыр.