51. Кернеуді пбв бар трансформатордың трансформациялану коэффициенті арқылы реттеу.

Асқын кернеулі ұзын желілерде, сол желілерде ағып өткен толқынды процестердің салдарынан, соңындағы кернеу басындағы кернеуден жоғары. Кернеуді реттеу мүмкіндігі үшін трансформация (өзгерту) коэффициентін өзгертуге болатын қайта қосатын механизмімен жабдықталады. Бұл трансформаторды өшірмей РПН (жүктелген күйінде реттеу, 15.1-cурет) немесе трансформаторды өшіргенде ПБВ (қоздырмай қайта қосу) құрылғыларының көмегімен жүзеге асырылады. РПН трансформаторлары ПБВ-ге қарағанда қымбат тұрады, және сондықтан оларды көбнесе кернеуді жоғары тармақталған желілер қоректенетін қабылдау ішеі станцияларда қолданылады. Кернеуді 35-220 кВ трансформатордағы тізілген реттеуші құрылғылар жоғарғы кернеу орамаларынан бейтарап орналастырылады. Кернеуі төмен желілер үшін (1000 В-қа шейін) фаза аралық пен фазалық номиналды кернеулер желілері мен қабылдағыштар үшін келесідей қабылданылады: 220/127; 380/220; 660/380; қайнар көздер үшін - 230/133; 440/ 230; 690/400.

Ү шфазалы жүйе үшін үш жүрекше қолданылады. Олардың әрқайсысы жеке бір констукцияны (үшфазалы трансформатор) береді. Бір және үшфазалы трансформатордың үшфаза орамдары жұлдызша немесе үшбұрышты байланысуы мүмкін. Әдетте әртүрлі кернеу орамдары әртүрде қосылады: бірі – жұлдызша болып, екіншілері – үшбұрыш болып. Трансформаторлар "электр машиналар" пәннінде толық оқытылады.

15.2-cурет. Трансформатор орамаларының схемалары (ПБВ)

Жеке орамның орамалар санын өзгерте отырып сәйкес кернеулерді өзгертуге болады. Көрсетілгендей, ол үшін орамдарда арнайы тармақтар жасалады. Бұл тармақтарды РПН (жүктелген күйінде реттеу) трансформаторларындағы жүктемемен немесе ПБВ (қоздырусыз қайта қосылу, 15.2-cурет) трансформаторларындағы жүктемемен өзгертуге болады. Кернеу өзгерту түрлерінің бірі тағыда реттеу трансформаторлары РТ болып табылады, олар негізгі кернеумен қосылатын сомаланатын қосымша ЭҚК-ті тудырады.

18-билет

52.Көптеген жағдайдабір ток көзіненәртүрлікернеугеарналғанқұралдардықоректендіруқажетболады. Мысалы, теледидарды 220 В - тық ток көзінеқосқанкездеоныңiшiндегiқыздырушамдарына 6, 3 В, транзисторларға 1 - 2 В, ал электронды - сәулелендірутүтiкшесiне 15000 В кернеу беру қажет. Кернеудіосылайқажетiмiзшекөтеріп, немесетөмендетуүшінтрансформаторлардепаталатынқұралдарпайдаланылады. Қуаттыңтұрақтыдерлікмәніндеайнымалы ток кернеуінің ток күшіменқатарөзгеруінайнымалытоктыңтрансформациясыдейді. Айнымалытоктыңтрансформациясынжүзегеасыратынқұрал трансформатор депаталады. Олэлектромагниттік индукция құбылысынанегізделген. Трансформатордыалғашрет 1878 жылыорысғалымы П. Н. Яблочков ойлаптапқан, кейін оны 1882 жылы И. Ф. Усагинжетілдірді. Қарапайым трансформатор ферромагниттiөзекшегекигiзiлгенөткiзгiштердiңекіжақтыорамдарынантұрады.Бiрiншiреттiорамқоректендiрушiкернеукөзіне, ал екiншiреттіорамтұтынушыларғақосылған. Олардыңсәйкесорамдарының саны n1 және n2 - гетең.Трансформатордыңжұмысістеупринципіэлектромагниттік индукция принципіненегізделген. Біріншіреттіорамдарарқылыайнымалы ток өткенкездеферромагниттікөзекшедеайнымалы магнит ағыныпайдаболады. Бұл магнит ағыныөзкезегіндеекіншіреттіорамдардытесіпөтетінболғандықтан осы орамдардаиндукциялық ЭКҚ - інтуғызады. Егерекіншіреттіорамдартұтынушыларғақосылғанболса, ондабұлтізбектен де айнымалы ток өтеді. Ал бұлайнымалы ток өзекшедеқайтаданөзініңайнымалы магнит ағынынтуғызады. Екіншіорамдардыңтуғызған магнит ағыныөзекшедегітолық магнит ағынынкемітеді, бұлөзкезегіндебіріншіреттіорамдардағыөздік индукция ЭКҚ - ініңкемуінеалыпкеледі. Өздік индукция ЭКҚ - ініңкемуіненбіріншіреттітізбекте ток арта бастайды. да, қоректендірушікернеудіңмәніөздік индукция ЭКҚ - інетеңескендежүйеде тепе - теңдікорнайды. Орамдарсаныныңбір - бірінеқатынасын n1/n2 қатынасын K трансформациялаукоэффициентідепатайды. K>1 болғандатөмендеткіш трансформатор, K<1 болсажоғарлатқыш трансформатор болыптабылады. Біріншіжәнеекіншіорамдардағы ток күші, кернеу мен орамсандарыныңарасындамынандайбайланыс бар: U1/U2=I1/I2=n1/n2=K Энергияныңсақталузаңынасәйкес P2=P1 - Pор - Pөз Трансформатордыңпайдалыәсеркоэффициенті (ПӘК) η=P2/P1 Бүгінгікүнніңтехнологиялары ПӘК - і 97 - 98% болатынтрансформаторларжасауғамүмкіндікбереді. Трансформатордыңэлектрэнергиясынтасымалдаудағырөліерекше. Электр энергиясынқашықаралықтарғатасымалдаукүрделіғылыми - техникалықмәселеболыптабылады. Бұлжердегінегізгімәселе энергия шығыныменбайланысты. Өткізгіштердіңқызуынанболатын энергия шығыны Джоуль - Ленцзаңынасәйкестізбектегі ток күшініңквадратынапропорционал, яғни Q=I2 Rt. Олайболса, тасымалдаукезіндегі бос шығындыазайтуүшінтасымалданатынқуаттыкемітпестен, ток күшінмүмкіндігіншеазайтуқажет. Оныңбірден - біржолыкернеудіңшамасын аса жоғарыжүздегенмыңвольтқакөтеру. Жоғарғывольттыэлектртасымалдаужүйелерініңболуыосыменбайланысты. Электр энергиясынөндіретінжердекернеудітрансформаторлардыңкөмегімен 400 - 500 мыңвольтқадейінжоғарылатады да, тасымалдапжеткізгенсоңэнергиянытұтынатынжердекерісіншеөндірістік 220 вольтқадейінкемітеді

53Электр қауіпсіздігін қамтамасыз ету аз кернеулерді қолдану, оқшауламалардын бүліну профилактикасы және бақылау, жерлестіру және нөлдік қорғаныстар, қорғаныс ажырату қүрылғысы. Электр қондырғыларында қолданылатын электр жабдығы мен материалдар белгіленген тәртіпте бекітілген, техникалық шарттар мен мемлекеттік стандарттардың талаптарына сайкес болуы тиіс.Электр қондырғыларында қолданылатын электр жабдығы, кәбілдер мен сымдар өздерінің қалыптасқан, кепілдендірілген және есептелген сипаттамаларымен осы қондырғы жұмысының шарттарына сәйкес болуы тиіс..электр қондырғыларының схемасын, құрылымын және құрылысының кестесін таңдау мен жобалау техникалық-экономикалық салыстырулар, сенімді және қарапайым схемаларды қолдану, түрлі-түсті және басқа тапшы материалдарды, құрал-жабдықтардың және т.б. аз жұмсау, пайдалану тәжірибесін есепке ала отырып жаңа техниканы енгізу негізінде жүргізіледі.11 Әр электр қондырғысында атаулары бір шиналардың түстік және әріптік-цифрлық белгілері бірдей болуы қажет. Шиналар былайша белгіленеді:1)       ауыспалы үш фазалы ток кезінде: А фазалы шиналар – сары түспен, В фазалы – жасыл, С фазалы – қызыл, нөлдік жұмыс – көгілдір, нөлдік қорғаушы ретінде қолданылатын осы шина – сары және жасыл түсті жолақпен;

2)       ауыспалы бір фазалы ток кезінде: ток көзі ораманың басына қосылған А шинасы – сары түспен, ораманың соңына қосылған В – қызыл түспен.

Егер бір фазалы шиналар үш фазалы жүйенің тармағы болған жағдайда тиісті үш фазалы ток шиналары ретінде белгіленеді;

3)       тұрақты ток кезінде: оң шина (+) – қызыл түспен, теріс (-) – көк және нөлдік жұмыс М – көгілдір түспен;

4)       резервті – резервтелетін негізгі шина ретінде егер резервті шина негізгі шиналардың кез келгенін ауыстыра алатын болса, онда ол негізі шиналардың түстерінің көлденең жолақтарымен белгіленеді.

54.Электр желілері мен жер фазаларының арасында қосылған,белсенді және сыйымды өтімділікті қолдану,оқшауланған параметрлері бар желі оқшауының параметрлерін анықтау әдістерін зерттеу келесі анықталған кемшіліктерді көрсетті:-әдістің қателігі қосымша өтімділікті енгізетін шамадан тәуелді;-осы әдісті қолдану электрқондырғыларын пайдалану кезінде электр қауіпсіздік деңгейін төмендеуіне әкеледі; -----әдіс өндірістік кәсіпорында қолданушы электр қондырғыларында оқшаулау күйін бақылау үрдісін эффективті автоматтандыруға мүмкіншілік бермейді.Жоғары тізбектелген ескере отырып,оқшаулау күйін бақылаудың автоматты үрдісінің тиімділігін артыру үшін және өндірістік сынаманың дәлдігін арттыру үшін бағытталған,белсенді және сыйымды қосымша өтімділікті қолданусыз желі мен жер фазаларының арасында оқшауланудың бұзылуының нәтижесінде боллатын оқшауланған нейтралдығы бар үш фазалы электр желісінің оқшаулау параметрлерін анықтау кезінде жаңа заңдылықтарды әзірлеу қажеттілігітуындайды.

19-билет

1-Нейтралы компенсацияланған жүйелер

Егер желі 3-35 кВ көп болса, біресе жерге түралы фазалардың жиынтық сыйымдылықтары кішкентай, Және жерге тұйықталулар тоқтары шамасы Ампер бірліктермен өлшеніп жатыр. Жерге фазаларға жиынтық сыйымдылыққа үлкен тармақты желілерде сонымен бірге үлкен және жерге тұйықталулардың тоқтардың шамалары ампер бірнешесі ондықтарлардың жетіп жатыр, Кейде тіпті 100 асады ал.

Жерге әдетте тұйықталу металлдық емес болып жатыр, Жерге әдетте тұйықталу металлдық емес болып жатыр. Бұл, не жерге тұйықталулар көбірек тоғы сол көп мүмкін, не жерге бір фаза тұйықталудың доғалардың әсердің астына ҚТ фаза аралық өтеді. Автоматты қорғаумен сөнуі тиіс. Сондықтан 3-35 кВ қажетті қабылдау үлкен тармақты желілерде жерге тұйықталуға тоққа кішірейтуға шаралар. Жерге тұйықталулар тоқтары шамалары кішірейтуы желімен бейтараппен арасында индуктивтіліктер катушкалары жеткілікті жай ғана қосындымен жетіп жатыр және жермен. Бейтараппен және жермен арасында кернеуге желіде жұмыстарға нормалы тәртіпте бұл тең нөлге және катушкада тоқ болмап жатыр. Жерге тұйықталуда жерге түралы бейтарапта кернеулер шамасы тең фаза кернеуге бола түсіп жатыр. Жерге тұйықталу индуктивтіліктер және нүкте арқылы катушка бұл арқылы жерге тұйықталулар бағыттаған қарама-қарсы сыйымды тоққа тоқ ағып жатыр. Катушкаларға және сыйымды тоқтарға индукциялы тоқтарға тең айырымда жерге тұйықталуларға нүктеде жиынтық тоқ. Егер бұл тоқтар шама бойынша тең көрсетсе, біресе тұйықталуларға нүктеде жиынтық тоқ тең нөлге болады. Жерге тұйықталуларға нүктеде бұл доғада жаттығу толық болмап жатыр, сондықтан бейтарапта қосған индуктивтіліктер катушкасы, дугогасящей катушкамен деп аталып жатыр.

Бейтарапқа индуктивтіліктер дугогасящая катушкасы қосған шеттетілген бейтараппен желісі, нейтралы компенсацияланған жүйелер д.а,себебі жерге тұйықталулар сыйымды тоғы катушкалар индукциялы тоқпен орны толтырылып жатыр.

2-Нейтралы терең жерлендірілген жүйе

Нейтралы терең жерлендірілген жүйе өзі нөлдік толық кедергілер электр қосу істелінген тікелей бейтараппен және жермен арасында ұсынып жатыр. Себебі бейтарап тоқ шектейтін толық кедергісіз отырғызылған, фазамен және жермен Ik1 арасында бұзылулар тоғы, жаттығу, бейтарапқа фазалар қысқа тұйықталуы құрып жатыр, біресе үлкен мән алып жатыр бар.

Нейтралы терең жерлендірілген жүйе

Нейтралы терең жерлендірілген жүйе фаза кернеуге өлшеулі изоляциядан деңгеймен жабдық қолдану мүмкіндік беріп жатыр. Қолдану қажеттіліктер жоқ арнайы қорғауды: Жерге фаза керең тұйықталулар жою үшін фазаларда шамадан тыс жүктеуден тоқтан қорғаулар кәдімгі функциялары қолданып жатыр.

3- Вспомогательное электрическое соединение с землей или ее эквивалентом металлических нетоковедущих частей, которые могут оказаться под напряжением называется защитное заземление

Принцип работы защитного заземления На рис126, а показана ситуация прикосновения человека к заземленному корпусу электроустановки, на котором появилась напряжение На рис126, б - ее эквивалентная электрическая схема

Випадок дотику людини до заземленого корпуса електроустановки

Рис126 Случай прикосновения человека к заземленному корпусу электроустановки:

а - схема прикосновения;

б - эквивалентная электрическая схема заземленной электроустановки

Во-первых, определим значение напряжения прикосновения U дот, прилагаемое к человеку при прикосновении ее к заземленному корпусу, с одной стороны, и к ногам, с другой, а затем значение тока И протекающий через человека в этой цепи

С целью упрощения математических преобразований во-первых, оперировать будем проводимости цепи, а затем заменим их опорами

Таким образом, проводимость заземления Gз, проводимость человека Gл и проводимость изоляцииС1 провода 1 по земли включены параллельно между собой и последовательно с проводимостью С2 изоляции провода 2

Проводимость суммарная параллельной цепи провода 1:

При прикосновении к корпусу электроустановки напряжение U дот, воздействующей на человека, определится:

В этом выражении проводимостиGл, G1, О2 значительно меньше проводимости заземленияGз и ими как слагаемыми в знаменателе этого выражения можно пренебречь Заменяя проводимости опорами и принимая r2 = r с (г- сопротивление изоляции), получим

Выражение (125) позволяет утверждать, что наиболее доступным мероприятием по снижению напряжения U дот является уменьшение сопротивления заземления гз, а увеличивать сопротивление изоляциигз экономически нецелесообразно

Тогда ток, протекающий через человека при прикосновении ее к заземленному корпусу электроустановки определится:

20-билет

58. Түйісу кернеулері (Напряжение контактное) — қарастырылған дененің осы денені қоршап түрған денелермен түйісуі нәтижесінде пайда болған кернеу.

Рис. 1. Возникновение контактных напряжений при соприкосновении шаров.

Рис. 2. Возникновение контактных напряжений при соприкосновении цилиндров.

Распределение напряжений при сжатии сферич. тел: Р — сжимающая сила; p0 — макс. напряжение в центре площадки контакта; p — напряжение на расстоянии r от центра; а — радиус площадки; А — точка, в к-рой напряжение максимально.