12. Радиоактивті ыдырау түрлері.

- ыдырау және оның формуласы.

Радиоактивті ядролардың ыдырауының негізгі үш түрі бар: ^-ыдырау, -электронды және -позитронды. Осы ыдыраулардың кез келгені -фотондардың сәулеленуімен қатар жүруі мүмкін.

1) Ауыр элементтердің ядроларына - ыдырау тән, осы кезде ядродағы нуклондардың жалпы саны азайып, ядро аса орнықты болады. Альфа-ыдырау мына теңдеумен өрнектеледі:

- бөлшектердің ыршып шығуына байланысты ядро заряды мен соған сәйкес элементтін атомдық нөмірі екі бірлікке азаяды, ал массалық сан- 4 бірлікке азаяды.

11.2 Фазалық- контраст әдісі. Поляризациялық микроскопия

Фазалық- контрасты әдіс- жарық өрісті әдіспен көрінбейтін, мөлдір және түссіз, боялмаған объектілердің кескінін алуға арналған әдіс. Осындай объектілерге мысалы, жануарлардың боялмаған тірі тіндері жатады.

Фазалық- контрасты қондырғы мынадай бөліктерден тұрады:

1. Арнайы фазалық пластинкалары бар объективтер жиынтығы;

2. Бұрылатын дискісі бар конденсор. Онда әр объективтегі фазалық пластинкаға сәйкес келетін сақиналы диафрагмалар орнатылған;

3. Фазалық- контрастылықты баптауға арналған қосымша телескоп.

Поляризациялық микроскопия-оптикалық анизотропты элементтері бар (немесе тұтастай осындай элементтерден тұратын) препараттарды микроскопиялық зерттеу үшін поляризациялық жарықта бақылау әдісі. Көптеген минералдар, кейбір жануарлар мен өсімдіктер тіндері осындай препараттарға жатады.11.3

Ультрадыбыстық диагностика.Ультрадыбыстық зерттеу ( ультрадыбыстық диагностика, эхография, ультрадыбыс ) дагностиканың, сонымен қатар гинекологияның ең жаңа және көптеген аурулардан, көп хабарлар алынатын әдістерінің бірі. Ультрадыбыстық зерттеудің басқа да қазіргі жаңа диагностикалық әдістерден артықшылығы неде?

Ультрадыбыстық зерттеудің басты артықшылығы оның емделушіге ешқандай зиянсыздығы. Ол ағзаға ешқандай зиян келтірмейді , сәулелендірмейді (сәулелік жүктемесі болмайды). Сондықтан дәрігер не науқас қойылған диагнозды қайтадан анықтағылары келсе, ультрадыбыстық зерттеуді ешқандай қауіпсіз қайта жүргізуге болады .Осыған байланысты осы әдістің тиімділігін айта кетуге болады, яғни дәрігерге бір рет қаралғанның өзінде көптеген мүшелер мен ағза жүйелерінің ультрадыбыстық зерттеулерін жүргізуге болады.

Диагностиканың ультрадыбыстық зерттеу әдісі құрсақ қуысы мүшелерінің, зәр шығару жүйесінің, қалқанша без, сілекей мен сүт бездерінің , жүректің және т. Б. Көптеген ауруларын анықтауда басты орын алады. Ультрадыбыстық зерттеуді қолдану мүмкін еместігі не шектелгендігі жайында айтуға оңай. Бұл сүйек жүйесінің, өкпенің, ішек- қарын жолының, бас миының бірқатар аурулары. Бірақ осы облыс бойынша да жыл сайын диагностиканың ультрадыбыстық әдісіне деген ұмтылыс көбейіп келеді.

Ультрадыбыстық зерттеу гинекологияда да кең қолданылады. Оның көмегімен әйелдердің жыныс мүшелерінің ауруларын диагностикалау жүргізіледі. Акушерлік тәжірибеде баланың іштегі даму үрдістерін тексеріп, бағалау кезінде ультрадыбыстық зерттеу басты роль атқарады. Акушер – гинеколог ақауларды анықтау мақсатында ұрықтың барлық мүшелерін зерттеуге мүмкіндік алады , сондай – ақ жүктіліктің қалыпты даму кезеңдерін бақылауға мүмкіндік алады. Осылай ультрадыбыстық зерттеудің нәтижесінде алынған қорытынды әртүрлі дәрігер- мамандарға потология дәрежесін дұрыс бағалауға, сондай – ақ пациентті бекер берекесізденуден сақтандыруға көмектеседі.

Ультрадыбыстық зерттеу - мүшелер мен ұлпалардың күйін ультрадыбыстық толқынның көмегімен анықтау. Біртекті ортада ультрадыбыстық толқындар түзу сызықты және тұрақты жылдамдықпен тарайды. Акустикалық тығыздығы әртүрлі орталардың шекарасында сәуленің бір бөлігі шағылып, екінші бір бөлігі сынып, ары қарай түзу сызықты таралады.

Шекаралас орталардың акустикалық тығыздықтарының айырмашылық градиенті неғұрлым жоғары болса, ультрадыбыстық тербелістің соғұрлым көп бөлігі шағылады. Қозғалыстағы объектіден шағылу кезінде (мысалы, тамырлардағы қанның ағысы) шағылған сигналдың жиілігі өзгереді (Доплер эффектісі), бұл салыстырмалы жылдамдықты есептеуге мүмкіндік береді (жиіліктің ығысуы бойынша). Арнайы датчик (ол әрі қабылдаушы да, әрі таратушы да бол болып табылады ) шағылған сигналдарды тіркейді (фиксирует) – осы берілгендер ультрадыбыстық кескін алудың негізі болады.

12.1

12.2 Интерференциялық контраст әдісі. Люминесцентті жарықта зерттеу әдісі

Интерференциялық контраст әдісінің мәні: микроскопқа енген кезде әр сәуле екіге жіктеледі. Осы сәуленің бірі бақыланатын бөлшек арқылы өтеді, ал екіншісі- бөлшектің жанынан микроскоптың оптикалық тармағы бойымен не қосымша тармақ бойымен өтеді. Микроскоптың окулярлық бөлігінде екі сәуле қайтадан қосылып, өзара интерференцияланады. Сәуленің бірі объект арқылы өтіп, фаза бойынша кешігеді .Осы кешігудің шамасы компенсатормен өлшенеді

Флуоресцентті (люминесцентті) микроскопия кейбір заттардың люминесценциялау қабілетіне негізделген, яғни көрінбейтін УК не көк жарықпен жарықтандырғанда жарқырауына негізделген.

Сонымен қатар люминесцентті сәуленің интенсивтілігі мен спектрлік құрамын біле отырып, зерттелетін заттардың құрамы, қасиеттері жайында құнды мәліметтер алуға болады

12.3 Адам ағзасына электромагниттік өрістер (ЭМӨ) әсер етеді. Тірі ұлпалар ЭМӨ биологиялық эффектісінің әсерін сезеді. ЭМӨ тек еркін (бос) және байланысқан электрлік зарядтары болатын физикалық орталармен ғана өзара әсерлеседі. Зарядтың екі түрі де бар болатын орталарда ЭМӨ өткізгіштік токты да, өрістің жоғары жиілігінде айтарлықтай болатын ығысу тогын да тудырады.

ЭМӨ-ң магнитті және электрлік құраушыларының ағзамен өзара әсерлесуі биологиялық жүйенің сипаттамаларының өзгеруіне және биологиялық эффектінің күшеюіне әкеліп соғады. Осыны резонансты құбылыстар кезінде ескеру қажет. Радиобиологияда барлық ЭМӨ екі диапазонға бөлінеді: төменгі жиілікті ( Гц-ке дейінгі) және жоғары жиілікті ( Гц-тен жоғары).

Төменгі жиілікті ЭМӨ-ге қатысты адам ағзасының өткізгіштік қасиеттері болады. Сыртқы өрістің әсерінен ұлпаларда өткізгіштік ток пайда болады. Еркін зарядтардың негізгі өкілі иондар болып табылады. Төменгі жиілікті ЭМ толқындардың ұзындығы адам денесінің өлшемдерінен көп есе үлкен болады, соның салдарынан барлық ағза осындай толқындардың ықпалына душар болады. Бірақ осы ықпалдың түрлі ұлпаларға әсері бірдей болмайды, өйткені түрлі ұлпалардың электрлік қасиеттері мен өткізгіштік токқа сезімталдығында айырмашылықтары болады. Индуцияланған өткізгіштік тоққа аса сезімтал жүйке жүйесі болып табылады. Осы ток жасушааралық сұйықтық арқылы ағады, себебі жасушааралық сұйықтықтың кедергісі жасушалы мембраналардың кедергісінен кіші болады. Нейрондардың плазмолеммасы арқылы мыңдық үлесіндей шамадағы өткізгіштік ток өтеді. Бұл нейрондарды қоздыруға жеткіліксіз. Бірақ өте күшті төменгі жиілікті ЭМӨ-мен қоршаған ортада адамдар мен жануарлар кездеспейді. Осы өрістің жиілігін 200 Гц-ке дейін жоғарылатып, жүйкелер мен бұлшықеттерді қоздыруға болады, бірақ токтың кенет артуы электрлік жарақаттың биофизикалық механизмі болып табылады.