7. Жүк массасын анықтау

Жүк массасы өлшеу жолымен, стандарт, жан-жақты өлшеу бойынша және есептеу жолымен анықталады.

Сусымалы жүктерді жартылай вагондармен тасымалдағанда, оның жүк көтерімділігін максималды қолдану үшін, тиеуді «қалпақпен» жүргізу ұсынылады. Көлденең қимада оның пішіні сегмент, ұшбұрыш не трапеция түрінде болуы мүмкін. Бірақ, жылдамдық 60км/сағ асқанда, қалпақтың биіктігін өсіру, ұсақ фракцияны жүктердің желден ұшуынан жүктің сақталмауына және «қалпақтың» бір бөлігінің құлауына әкеледі. Зерттеулер көрсеткендей, «қалпақтың» ең аққыштық пішіні – биіктігі 200 – 250мм трапеция түрдес. «Қалпақтың» мұндай пішіні желден ұшу және құлаудан болатын шығындардың азаюын қамтамасыз етеді.

«Қалпақтың» бойлы қыры, қозғалу жылдамдығы 60км/сағ. дейін болғанда, көкжиекке жүктің тыныштық күйдегі табиғи қиябет бұрышымен орналасуы мүмкін. Жүріс қозғалысы және тік тербеліс өскенде табиғи қиябет бұрышы төмендейді және А В В нұсқасымен шектелген жүк бөлігі құлайды (1-ші сурет).

В В^/ С^/ С

Н

100мм

_n

_g

А Д

В

1-ші сурет – Жүктің «қалпақта» орналасу сызбасы.

Сондықтан, «қалпақ» жүктің жүріс кезіндегі табиғи қиябет бұрышымен қалыптасуы керек, ол анықталады:

(1)

мұнда f – жүк бөлшектерінің ішкі қажалу коэффициенті, ол жүктің фракциялық құрамына және ылғалдығына тәуелді (0,51 – 1,0);

g – салмақ күшінің үдеуі (9,81 м/сек²);

j² – тік тербелістің шекті үдеуі, м/сек².

Үдеуді өлшеу д-ның үлесімен анықтау қабылданғандықтан, формула түрді қабылдайды:

(2)

мұнда .

«Қалпақтың» биіктігі:

(3)

мұнда 0,8 - тегістеу коэффициенті;

В – вагонның ішкі ені.

Трапеция пішіндес «қалпақтың» көлемі:

мұнда L_{в –} вагонның ішкі ұзындығы, м

(4)

Жартылай вагонға тиелген жүктің жалпы мөлшері:

(5)

мұнда V_в - «қалпақсыз» жүктің вагондағы көлемі.

(6)

мұнда Н_в – жүктің вагондағы, «қалпақтың» төменгі таянышына дейінгі, биіктігі.

(7)

мұнда Н_в – вагон қабырғасының ішкі биіктігі.

Мысал. Көмірдің вагондағы массасын анықтау. Вагонның ішкі өлшемдері: 1215629002060мм. Жүктің сипаттамасы: ұсақ фракциялы көмір; өнімнің ішкі қажалу коэффициенті – 0,8; ылғалдығы - 6; тығыздығы – 0,78 т/м³. Пойыздың есепті жылдамдығы 90км/сағ.

Шешімі. Көмірдің қозғалыстағы табиғи қиябет бұрышы (2) формуласымен анықталады, k_д коэффициентінің мәндері 1-ші кестеден алынады.

1-ші кесте – Шекті тік үдеулер

Пойыз жылдамдығы, км/сағ	35	45	65	85	90
Үдеу, i/g=kg	0,192	0,534	0,765	0,813	0,828

Катокпен нығыздауға дейінгі «қалпақтың» биіктігі:

мм

«Қалпақтың» көлемі:

м³

Вагондағы жүк массасы:

т.